Ook na de moordpartij in Suriname praten we weer omfloerst over femicide

In Suriname wordt de overgang van het oude naar het nieuwe jaar - de Mofo Yari - typisch met veel spanning tegemoet gezien. Het is een op de valreep periode. Die periode waar een ongeluk in het kleinste hoekje schuilt. Een schimmige periode.

Vol spanning wacht men op het afschieten van de “papara”. Die grote knallers die het ongeluk van het oude jaar wegschieten en geesten verjagen. Allemaal bijgeloof, van de Mofo-Yari?

Toen de Surinaamse gemeenschap - waar ze ook verblijven - in de loop van de zondagmiddag werd opgeschrikt door het nieuws dat er in het district Commewijne negen mensen uit een straat waren doodgestoken, begon een aantal mensen op de socials meteen over die vermaledijde Mofo Yari-vloek. Het was makkelijk om het einde jaar de schuld te geven. Niet te praten over dat steeds terugkerende geweld in de huiselijke sfeer, vermoedelijk gepleegd door een vader die zijn familie al heel lang terroriseerde. Hij had psychische problemen, melden de Surinaamse media. Niemand die iets zei over infanticide (dood van vijf kinderen) en dat de man mogelijk uit wraak handelde. Als ik de berichten mag geloven waren het allemaal mensen die zijn partner hadden geholpen om uit die penibele situatie van huiselijk geweld te geraken.

De relationele sfeer
Het duurde heel lang voordat de media hier in Nederland niet meer spraken over een “een incident van geweld in de relationele sfeer”. Alsof het om een privézaak gaat. “Ja, want liefde maakt mensen soms gek”. En hoewel men in Nederland in het kader van “awareness” vaker spreekt over femicide en huiselijk geweld, is het nog steeds heel lastig voor de slachtoffers om hulp te krijgen.

Een aantal zaken op een rijtje. Je kunt als individu niet zelf de hulp inroepen van Veilig Thuis, de instantie die door de overheid is aangewezen als front-office voor slachtoffers van huiselijk geweld. De politie bellen? Als je pech hebt krijg je te maken met agenten die je het advies geven dat je zo snel mogelijk moet vertrekken. Vraag ze alleen niet waarheen. Want dat weten ze niet. De politie is er slechts om de orde te handhaven, dat is duidelijk. Ze kunnen je niet helpen als je partner je mishandelt, als je ex je stalkt of je bedreigt. Een advocaat in de arm nemen om een gebiedsverbod af te dwingen bij de rechter? Dat gaat niet zo makkelijk. Dat is niet alleen een dure grap. De meeste advocaten gespecialiseerd in het civiele recht hebben paradoxaal genoeg geen zin om zich in dat soort wespennesten te mengen. Een ander probleem is dat de hulpverlening huiselijk geweld ziet als iets van de achterbuurt. Asociale mensen. Buitenlandse mensen die zich niet kunnen aanpassen. Bruine en zwarte mannen die hun vrouwen in elkaar trappen.

Sommige mensen zeggen dat femicide gepolitiseerd wordt. Vóór de bühne acties. De Dolle Mina’s die opeens - na een zeer lange winterslaap - van zich lieten horen. Of extreemrechts dat opeens begon te ageren tegen onveilige straten. Allemaal hadden ze daarvoor met een bek vol tanden staan toekijken.

Ondertussen zijn er volgens de Facebook-groep STOP FEMICIDE NU, die sinds een paar jaar de meeste gevallen van femicide op Facebook post, tussen 13 en 26  december 3 vrouwen vermoord door hun partner. In Nederland en in België.  Volgens de administrator van de groep haalde geen van de gevallen het nieuws.  

Suriname en femicide
Vrouwenmishandeling is in Suriname, net als in de meeste andere Caribische landen een hardnekkig, vrijwel onbespreekbaar probleem. En dat is gek, want volgens de cijfers van het UNFPA heeft 27-40% van de onderzochte vrouwen in o.a. Suriname te maken gehad met huiselijk geweld. Dat vrouwen door hun man worden geslagen, wordt typisch geaccepteerd, schrijven de onderzoekers. De onveiligheid strekt zich ook uit in het publieke domein. Voor veel vrouwen is gewoon lopen op straat een hachelijke, uiterst gevaarlijke situatie omdat de straat wordt gedomineerd door de toxische, snel-op-zijn-teentjes- getrapte masculien.

En net als in de rest van het Caribische gebied zijn het de Surinaamse vrouwen die samenleving draaiende houden, maar het zijn de mannen die de economische en politieke macht hebben.

Antieke ideeën over seks en sekse ongelijkheid doen elke conversatie over huiselijk geweld verzanden in platitudes en bekende one-liners: “ ze zal het wel zelf gezocht hebben”…”ze is een heks, dus verdient ze die meppen”..” ze is te brutaal”.

Er is geen vangnet. Er is geen blijf-van-mijn- lijf huis. Net als in Nederland en veel andere landen is huiselijk geweld een zaak van de directe omgeving. De familie. Vrienden en kennissen die op de hoogte zijn en die het slachtoffer proberen te beschermen. En die hulp is niet zonder gevaar, zoals ook in het geval van Commewijne blijkt. De buren die probeerden om te bemiddelen, die poogden om te de-escaleren, die schuilplaatsen boden, omdat de overheid het categorisch laat afweten, hebben het met hun  leven moesten bekopen.

Voor de bühne
In Suriname roepen de  psychologen en orthopedagogen op tot dialoog. Er moet meer hulp komen. Kalfjes en putten. Want wie gaat dat betalen?  Het gaat om moord. Slachtofferhulp is prachtig maar er moet iets gebeuren aan die mindset van de mensen. Vrouwen en kinderen verdienen betere bescherming vanuit het rechtssysteem. Zo vaak horen we “die meneer spoorde niet… hij had hulp nodig”. De noden van de dader. Zijn verdedigbaarheid in de rechtszaal. Want als men zegt dat hij psychisch niet in orde is, dan kan er geen sprake zijn van moord met voorbedachten rade. Dus rijst de vraag: hoe valide zijn de verhalen over onstabiele partners met psychische problemen die om die reden partner en de rest van het gezin vermoorden? Zijn het geen drogredenen? Argumenten om de daad te vergoelijken? Nogmaals, iemand die niet toerekeningsvatbaar is, kan niet gestraft worden volgens de letter van de wet. En dus zoekt de dader altijd een manier om zijn straf te ontlopen. Hoe onrechtvaardig is dat?

In Nederland is er na de vele discussies en opinies van alwetenden en pundits helemaal niets veranderd. De mensen van Veilig Thuis hebben ook nadat femicide een “hot-topic” werd, hun protocollen niet aangepast. Er is nog steeds geen mogelijkheid voor slachtoffers om een melding te maken. Veilig Thuis doet ook aan hoor en wederhoor: de andere partij wordt altijd gecontacteerd en om een reactie gevraagd. Ik heb daar hele discussies over gehad met het management van Veilig Thuis Hollands Midden. Welke idioot verzint zoiets? Dus door de overijver van Veilig Thuis kan de situatie voor het slachtoffer escaleren. Het moet een keer afgelopen zijn met dit soort stiekeme, vieze manieren van instanties, die er alleen zijn voor zichzelf en voor de overheid die nodig mooi weer moet spelen.

Feit is dat zolang huiselijk geweld wordt gezien als “een zaak tussen privépartijen” er niet veel zal veranderen. Niet hier in Nederland… en ook niet in Suriname. Mofo-Yari of geen Mofo Yari.