De (on)zin van Dylan's Nobelprijs

Bij het eerste concert dat Bob Dylan gaf sinds hij de Nobelprijs voor de Literatuur kreeg toegewezen sprak hij daar met geen woord over. Maar hij sloot af met ‘Why Try To Change Me Now?’ van Frank Sinatra. Raadselachtig als hij is weet je nooit zeker of hij er iets mee bedoelt. Maar je kunt er van alles in lezen. Dat zelfde geldt voor zijn songteksten en dat is een van de vele plezierige aspecten aan het werk van Bob Dylan.

Bedenkingen Zelf heb ik echter mijn bedenkingen bij deze prijs. Ik ben groot fan van Dylan’s vroege elektrische periode. Maar zijn teksten, hoe briljant ook, zijn niet los te zien van de unieke voordracht van Dylan zelf en de sound die zijn producers Tom Wilson en Bob Johnston hem gaven. Dat maakt Dylan niet tot een mindere kunstenaar dan bijvoorbeeld Ernest Hemingway of Winston Churchill die beide ook de Nobelprijs wonnen, maar Dylan’s kunst is iets anders dan literatuur. Ik sta open voor het argument dat zijn teksten van hoog literair niveau zijn, maar in de popmuziek is de tekst van betrekkelijk verwaarloosbaar belang. De woorden zijn er voor hun ritme en klank. Als de tekst daarnaast ook nog ergens op slaat is dat leuk, maar geen vereiste. Als de woorden het nummer echter minder catchy maken omdat ze de ‘feel’ verstoren, is het geen goede popmuziek meer. Dylan maakt zich daar zelf vaak schuldig aan in z’n outtakes en live uitvoeringen. Overigens doet hij in dat opzicht niet onder voor bijvoorbeeld Lou Reed, en ook een imposante popdichter als Elvis Costello propt vaak te veel indrukwekkende woorden in z’n liedjes, die daardoor aan kracht inboeten.

Hoe goed een poptekst ook moge zijn, bij popmuziek gaat het om iets anders, namelijk de wisselwerking tussen álle verschillende ingrediënten van de productie. De kwaliteit van Dylan’s teksten wordt dusdanig bepaald door die wisselwerking dat ik betwijfel of een literair comité bij machte is er een gefundeerd oordeel over te vellen. Anders dan de kaft en de illustraties van een boek is bij een poptekst de voordracht geen bijzaak; de verpakking is een deel van de essentie van het werk. Vandaar ook de nauwe verwantschap met Pop Art, dat niet geheel toevallig in de zelfde tijd ontstond.

Irriteren Natuurlijk is het een fraai statement van het Nobelcomité om de literaire wereld eens flink te irriteren en ze een beetje van hun voetstuk te gooien. Maar daar zijn ze zo laat mee dat het bijna lachwekkend is. Welk doel dient het anno 2016? Er zijn tal van schrijvers die Dylan hoog in het vaandel hebben. De kritiek op de keuze van het Nobelcomité is dan ook nauwelijks ingegeven door minachting van Dylan of popmuziek in z’n algemeen. Hoopt het Nobelcomité soms dat meer auteurs zich nu door Dylan zullen laten inspireren? Er is volgens mij betrekkelijk weinig wat een normale schrijver van Dylan zou kunnen leren. Ik zie Philip Roth geen ‘Like A Rolling Stone’ schrijven en Salman Rushdie geen ‘Just Like A Woman’. En dat hoeven ze ook niet, want ze doen iets heel anders.

Verander de tekst van drie coupletten van ‘ Stuck Inside Of Mobile With The Memphis Blues Again ‘ en geen hond die het merkt. Maar wijzig drie hoofdstukken uit ‘De Duivelsverzen’ en Rushdie had een ander leven gehad. Haal je echter Dylan’s gitaar of harmonica uit een van z’n nummers en het is Dylan niet meer, ongeacht de tekst. popmuziek en literatuur zijn simpelweg twee verschillende kunstvormen.

Subgenre Misschien ging het dáár wel om. Maar als het Nobelcomité er vooral op uit is om wat meer waardering voor Popmuziek als kunstvorm te genereren, dan is dit precies het verkeerde statement. Want het reduceert popmuziek tot een subgenre van de literatuur. Ook is die wens achterhaald, hoe goed bedoeld ook want popmuziek krijgt die waardering al decennia. Voor miljoenen staat sowieso al lang buiten kijf dat veel popmuziek kunstzinnig is. Goede wijn behoeft geen krans.

Tot slot: wellicht is Dylan’s prijs een aanmoediging voor popcomponisten om de artistieke, poëtische kant van hun werk wat verder uit te diepen. Veel van wat er de afgelopen 50 is verschenen kan dat zeker gebruiken. Aan de andere kant, why bother? Veel popmuziek is aantrekkelijk juist omdát het basaal is en onderbuikgevoelens verwoordt. Laten we ook eens proberen de verleiding te weerstaan om alles waarvan we genieten artistiek correct te willen maken en intellectueel te verantwoorden.