Ontwaakt, pensioenbetalers der aarde!

Zondag 1 mei. De dag waarop de arbeidsbeweging en de revolutie van de achturige werkweek gevierd wordt. In Nederland merken we er niet veel van. Terwijl er alle reden is om opnieuw de barricaden te beklimmen. Komen werknemers er achter welke financiële macht zij op basis van hun pensioeninleg kunnen claimen, dan blazen ze het huidige systeem met gemak omver. In een wereld die draait om aandeelhouderswaarde, blijken de gezamenlijke werknemers zonder dat ze het beseffen namelijk de grootste aandeelhouder van allemaal. Tijd voor een pensioenrevolutie.

Pensioenen. Ooit een oersaai onderwerp waar niemand over sprak. Nu horen we er veel over. Eén aspect van ons pensioenstelsel wordt echter hardnekkig genegeerd. Naar schatting is er de afgelopen jaren 120 miljard aan Nederlandse pensioengelden verdampt door risicovolle beleggingen. Maar waar gaat de mediadiscussie over? Over afstempelen, hogere premies, meer speculatie en langer doorwerken. Over de rol die pensioenbeheerders speelden in de economische crisis wordt verbazingwekkend weinig gesproken. Niemand voelt de verantwoordelijke beheerders, die op een totaal bedrag van 600 miljard euro aan pensioenbeleggingen maar liefst 120 miljard verloren, aan de tand. Werknemers, er wordt, als de autoriteiten hun zin krijgen, straks nog meer gespeculeerd met uw geld. Het is tijd om uw financiële macht te verzilveren en het systeem zodanig te wijzigen dat uw pensioen ook op langere termijn gegarandeerd is.

Verandert er niets, dan financiert u met uw pensioenpremie gewoon een volgende crisis. Hoe werkt het? Werknemers zijn verplicht om maandelijks premie af te dragen. Die wordt geïnd door pensioenfondsen, die vervolgens meer dan 600 miljard uit de pot halen om te beleggen. Beleggen in hedgefondsen is daarbij populair, omdat die op korte termijn het hoogste rendement behalen. Wat doet een hedgefonds? Het zamelt geld in om daarmee bedrijven op te kopen, uit te kleden en met hoge winst door te verkopen. Op korte termijn levert dat inderdaad een fraai rendement op. Maar de winst (de top-25 hedgefondsmanagers verdiende in de jaren voor de crisis gemiddeld 500 tot 800 miljoen dollar per jaar) komt uiteindelijk ergens vandaan. Een rendement van meer dan 20% is een ongezond rendement, het holt de economie uit. Door het maximaliseren van het korte termijn rendement werken we toe naar een crisis, waarbij dus zomaar 120 miljard kan verdampen. Op langere termijn zijn de druiven voor de werknemers zuur. 

Een verlies van 120 miljard, meer dan 15.000 euro per werknemer, is een behoorlijk zure druif. Maar het kan nog zuurder. Als werknemer bijt je dankzij je verplichte pensioenpremie niet één keer, maar dubbel in je eigen staart. Hedgefondsen financieren hun aankopen namelijk het liefst met veel schulden. Een aantal florerende Nederlandse bedrijven torst daarom een enorme schuldenlast op zijn balans mee die als een molensteen om de nek hangt. Afvalverwerker Van Gansewinkel bijvoorbeeld, een gigant met 5800 werknemers en sinds een paar jaar eigendom van KKR en CVC. Het kwam kortelings in het nieuws omdat het tevergeefs aanklopte bij energiebedrijf Eneco voor een financiële injectie. Dat van Gansewinkel nu gaat reorganiseren ligt voor de hand: er moet tenslotte ergens rendement vandaan gehaald worden. 

Het is een even absurde als reële cyclus: in theorie financiert een werknemer van Van Gansewinkel zijn eigen ontslag omdat zijn pensioenfonds zijn afgedragen premie belegt in een hedgefonds dat dankzij dat geld zijn werkgever kan kopen om vervolgens zijn baan weg te saneren. Eenzelfde scenario kan geschetst worden voor de HEMA-caissière en de kabellegger van Ziggo. Ik houd regelmatig presentaties over de tijdgeest en merk dat, wanneer mensen de financiële kringloop doorkrijgen, het onderwerp grote emoties losmaakt. Het wachten is op een organisatie die de woede kan kanaliseren en inzetten om de kringloop te doorbreken. Werknemers hebben via hun vakbond natuurlijk al een vertegenwoordiging in het bestuur van pensioenfondsen, maar de sussende woorden die vanuit die hoek gesproken worden, maken duidelijk dat men zijn comfortabele stoel niet wenst te verlaten. 

Werknemers, de tijd is rijp voor een pensioenrevolutie. In Engeland zijn al slapende honden wakker geworden en is Fairpensions opgericht. Deze organisatie berekende dat in Engeland twintig procent van alle beleggingen in principe bestaat uit pensioengelden en voert, namens pensioenverzekerden, campagne voor verantwoorde investeringen daarvan. Waar blijft zo’n initiatief in Nederland? 

Hedgefondsen praten al mee over de strategie van bedrijven wanneer ze een schamele twee procent aandelen in handen hebben. Wie bedenkt dat er een latente beleggingsmacht van 600 miljard beschikbaar is, weet dat het financiële stelsel op zijn grondvesten schudt wanneer werknemers hun collectieve financiële macht gaan verzilveren. Het is ongelofelijk dat Nederlandse werknemers accepteren dat ze ongewild hun eigen pensioenprobleem veroorzaken. Terwijl ze met hun gezamenlijke pensioenzakje in de hand zonder probleem elke directiekamer binnen kunnen stappen voor een goed gesprek over gezond lange termijn rendement. Werknemers, er is een wereld te winnen. Ik zou het bijna voorzingen: “Ontwaakt, pensioenbetalers der aarde..