Onderzoek naar manipulatie en propaganda op internet

Een studie van het Oxford Internet Institute onderzoekt de digitale stemmingmakerij. Dit levert omvangrijke gegevens op met betrekking tot  botnets in negen landen en de werking op de meningsvorming op internet.

De klassieke media hebben hun monopolie op het verstrekken van informatie al lang verloren aan de grote platformen en sociale netwerken van het internet. Daardoor is een minder sterk gereglementeerde ruimte voor propaganda ontstaan waarvan de invloed op zijn laatst bij de presidentsverkiezingen in Amerika duidelijk is geworden. Dat schrijft de Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ). Een studie van het Oxford Internet Institute levert verworvenheden wat betreft de omvang en de werking van deze manier van meningsmanipulatie. De studie is één van de eerste studies die aan de hand van getallen bewijst hoe sociale platforms als kanalen voor doelgerichte de-informatie-campagnes fungeren.

Maanden lang hebben twaalf wetenschappers van het Computational Propaganda Research Project sociale netwerken in negen landen onderzocht, met specialisten gesproken en miljoenen posts op verschillende sociale mediaplatformen geanalyseerd. Onderzocht werden de Verenigde Staten, Rusland, Oekraïne, China, Taiwan, Duitsland, Canada, Brazilië en Polen. Als Computational Propaganda definiëren de wetenschappers de “inzet van algoritmes, automatisering en menselijk toezicht” bij het “opzettelijk misleidende informatie” verspreiden via sociale netwerken. Daar de regels voor het gebruik van internet in de behandelde landen verschillen, verschillen ook de gebruikte onderzoeksmethoden duidelijk van elkaar.

“De verkiezingen in 2016 waren een keerpunt voor het gebruik van politieke bots en Computational Propaganda” , staat er in de studie. “Bijna een vijfde van de Twitter-discussie tijdens de verkiezingen kwam met grote waarschijnlijkheid van bots.” Bots zijn in de Verenigde Staten een geaccepteerd verkiezingsmiddel aan beide zijden geworden. Maar toch waren de pro-Trump-bots volgens de studie vijf maal actiever dan de bots die ten gunste van Hillary Clinton ageerden. Het vinden van de aanstichter van deze manier van manipulatie is echter moeilijk: Russische hackers komen net zo goed in aanmerking als campagneteams of gewone burgers, aldus de FAZ.

Dat Rusland vandaag de dag wat betreft online-manipulatie tot één van de sterkste krachten kan worden gezien heeft onder andere te maken met het feit dat de pers al sinds jaren als onvrij wordt ingeschaald, terwijl het internet met zijn veelsoortige blogosfeer in Rusland vergelijkenderwijs onberoerd is gebleven. Om toch invloed te kunnen uitoefenen is de regering vroeg begonnen met bots, trollen en hackersaanvallen op de oppositie als sleutelinstrumenten voor zijn propaganda. In totaal kwam ongeveer 45 procent van de Twitter-activiteiten in Rusland van geautomatiseerde gebruikersaccounts.

In Duitsland is de geautomatiseerde propaganda daarentegen momenteel geen evident probleem. De onderzoekers onderzochten de sociale media in aanloop naar de Bondsdagverkiezingen en de deelstaatverkiezingen in Saarland, maar stelden alleen marginale bot-activiteiten vast. Veel dringender is het probleem van Fake News dat in Duitsland door mensenhanden wordt verbreid: foutieve informatie en junknieuws maakt volgens de studie “twintig procent van alle politieke berichten en informatie op Twitter” uit. Met de door de Duitse minister van Justitie Heiko Maas voorgestelde Netwerkdoorzoekingswet ( Netzwerkdurchsuchungsgesetz ), waarbij sociale media op hun verantwoordelijkheid kunnen worden aangesproken, en door de verschillende Task Forces in media en civiele maatschappij, ligt Duitsland op kop als het gaat om het controleren van Computational Propaganda

De gevaren van een dergelijke controle worden door een blik op de resultaten van het China-onderzoek duidelijk. Hier bevestigen de onderzoekers het “meest uitgekiende regime van internetcensuur en -controle ter wereld”. De Great Firewall blokkeert de toegang tot talrijke buitenlandse websites, terwijl het project Golden Shield informatie op websites uit China reguleert. Bedrijven zijn hier voor de bewaking van de inhoud op hun websites zelf verantwoordelijk. “De bemoeienissen van de Chinese staat om online informatie te controleren herinneren aan de strategieën die in het westen onlangs werden voorgedragen om Computational Propaganda te bestrijden, aldus de studie. Doch is het gebruik ervan fundamenteel in tegenspraak met alle democratische principes.