Onder vuur in Noord-Jemen

Het conflict kan de stabiliteit op het hele Arabische schiereiland ernstig in gevaar brengen. Leuk om te weten voor de Jemen-conferentie volgende week in Londen…

Bij vijftien militaire wegafzettingen moet ik stoppen voordat ik het meest verborgen oorlogsgebied in het Midden-Oosten nader: die tussen het regeringsleger van Jemen en de Houthi-rebellen. Bij elke controlepost duwt een militair onderzoekend zijn hoofd door het portierraam. Al zes jaar verzetten in dit woeste bergland aanhangers van het conservatieve Zaydaïsme, een stroming binnen de sjiitische islam, zich tegen de centrale regering. Pottenkijkers worden door beide partijen niet gewaardeerd.

Zelfs met de juiste papieren loopt het bijna mis. Bij een zo´n controlepost, op luttele kilometers van de grens met Saoedi-Arabië, schieten militairen op een passerende truck. Als meegevoerde munitiekisten op de laadvloer vlam vatten, mitrailleert een hagelbui kogels de wijde omgeving. Een uur en vijf doden later resten alleen twee uitgebrande autowrakken op de onheilsplek. ‘De militairen dachten dat de wapens werden verkocht aan de rebellen,’ verklaart een medewerker van de Jemenitische inlichtingendienst in de frontstad Harad. De droge wind voert het geluid aan van inslaande granaten.

Drie controleposten verder zittend voor zijn tent in het ontheemdenkamp Mazrak temidden van schaars begroeide heuvels verhaalt Mohammed Naser Mohammad (58) uit het dorp Dhewib hoe hij zijn dochter Shaqah (30) en drie kleinkinderen van 9, 10 en 12 jaar verloor bij een bombardement. ‘Er kwamen vliegtuigen over en een projectiel raakte ons huis.’ Een kleinkind werd levend terug gevonden onder de puinhopen. Hij toont diens foto van een ernstig gewond gezicht. De grootvader ontkent dat de familie van zijn dochter de rebellen steunde. ‘We vechten juist tegen hen.’ Hij verbijt zich want de aanval die in één klap zijn bestaan verwoestte, kwam van zijn bondgenoot, de regering. ‘De rebellen hebben geen vliegtuigen.’

Zes maanden na het begin van het legeroffensief op 11 augustus onder de veelzeggende naam ‘verschroeide aarde’ is het opstandelingengebied, zo groot als Nederland, een humanitaire ramp,’ verzekert een hulpverlener die anoniem wil blijven. ‘Er zijn geen medische voorzieningen voor zo’n vierhonderdduizend bewoners in en rond de provinciehoofdstad Sada’a.’

Inmiddels is de rebellenleider Abdul Malik al Houthi afgelopen december omgekomen. Zijn broers Yahia en Abdul hebben de touwtjes in handen, maar met minder succes. Gebrek aan een centrale commandostructuur heeft de rebellengroep, die naar schatting uit een paar duizend manschappen bestaat, bij veel inwoners inmiddels impopulair gemaakt. Abdullah Ali Hussein (40) een qatboer uit al Maladeedh pakte zijn zes kinderen en rende weg. ‘De rebellen dwingen je om mee te vechten.’

Volgens regeringsbronnen houden ze al maanden lang vijf Duitsers, waaronder drie kinderen, en een Brit als gijzelaar vast. Niemand durft een serieuze schatting te maken van het aantal doden sinds het oplaaien van de gevechten een half jaar geleden. Het moet in de honderden lopen.

Inmiddels draagt de strijd in Noord-Jemen een internationaal karakter omdat de luchtmacht van buurland Saoedi-Arabië de Jemenitische regering helpt met luchtaanvallen op rebellenposities. Hun F16 gevechtsvliegtuigen gieren regelmatig door het wolkendek en verdwijnen in noordelijke richting. Door grensoverschrijdende acties van beide partijen op dorpen en legerbases zouden sinds november naar schatting inmiddels zo’n honderd Saoedische militairen op het leven zijn gekomen. Het conflict dreigt uit te groeien tot een heuse proxy-war, een oorlog bij volmacht, waarbij de twee grootste olieproducenten van de wereld recht tegenover elkaar staan. Iran steunt haar sjiitische geloofsgenoten en Saoedi-Arabië de Jemenitische regering. De Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad ontkent overigens iedere militaire betrokkenheid en verwijt Saoedi-Arabië van broedermoord op medemoslims ‘met bommen en machinegeweren’.

De Nederlands-Egyptische onderzoeker dr. Khaled Fattah spreekt in de hoofdstad Sana’a liever van een multi-dimensionaal probleem. Daarbij botsen niet alleen de twee stromingen in de islam: de soennieten en de sjiiten die zich in Jemen voelen achtergesteld. Ook spelen pure commerciële belangen mee. De grootste wapenhandelaar van het land is de broer van de gouverneur van de getroffen provincie Sada’a. ‘De chaos maakt lucratieve smokkel mogelijk van benzine, drugs als qat en alcohol.’ Eind januari staan vredesonderhandelingen op het programma. Zowel de Houthi-rebellen als de regering hebben aangekondigd aan te schuiven. Maar voor waarnemers wordt dit gezien als tijdrekken. Vijf eerdere vredespogingen sinds 2004 zijn mislukt. Onomwonden zei president Ali Abdullah Saleh in augustus dat hij van plan was ‘de kanker die bestaat in de provincie Sada’a voor eens en altijd uit te roeien’.

Even buiten de stad Harad bouwt Philippe Sacher, head of fieldoffice van vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties UNHCR, aan een derde opvangkamp. ‘De laatste weken melden zich honderd families per dag, zegt hij. ‘Het aantal ontheemden schat de UNHCR inmiddels op 200.000 mensen.’

Dit artikel staat ook op arnoldkarskens.com

Het artikel Onder vuur in Noord-Jemen, met extra foto’s, kunt u lezen in De Pers. Het is deel één in de serie ‘Vergeten Oorlogen’ die ik dit jaar maak. Het idee kwam voordat een Nigeriaan het lumineuze idee kreeg om explosieven -made in Jemen- in zijn onderbroek te stoppen en daarmee op kerstdag naar Detroit te vliegen. Dus helemaal onbekend is de strijd inmiddels niet meer door alle internationale aandacht voor het land. Toch behoren door regeringstegenwerking bezoeken aan de grens van het oorlogsgebied tot een zeldzaamheid.

De foto nam ik van een prachtig meisje in het ontheemdenkamp Mazrak. Terwijl al haar leeftijdsgenoten als bijen rond mij zoemden, stond ze daar alleen peinzend op de vlakte.