NOS Journaal leent zich voor Israëlische witwas-operatie

In een uniek gebaar bood het NOS Journaal het Israëlische leger de gelegenheid uit te leggen hoe keurig dat zich gedraagt bij het handhaven van de onbarmhartige, illegale bezetting van de Westelijke Jordaanoever. Leent de redactie zich om politieke redenen voor het verkondigen van Israëlische propaganda, of is er sprake van journalistiek amateurisme?

Het was een verbijsterende geste , die het Journaal Israël onlangs maakte. Op uitnodiging van het Israëlische leger was correspondente Monique van Hoogstraten afgereisd naar Nabi Salih , een Palestijns dorp op de door Israël bezette Westelijke Jordaanoever. Daar filmde ze de wekelijkse demonstratie tegen de Israëlische bezetting en het tastbare symbool daarvan: de nabijgelegen, illegale Israëlische nederzetting Halamish.

We zagen een handvol jongeren stenen gooien naar Israëlische militairen, die traangasgranaten afschoten, een waterkanon inzetten en scheldende Palestijnse vrouwen tegen de benen sloegen. Het was een deprimerend tafereel zoals we dat maar al te goed kennen, al vielen er ditmaal geen doden of zwaargewonden.

De hoofdrol in de reportage was voor de militairen, die royaal de gelegenheid kregen te vertellen hoe ‘beheerst en professioneel’ zij in de Palestijnse gebieden te werk gaan: ‘Ons doel is te voorkomen dat de situatie escaleert. We proberen ervoor te zorgen dat niemand gewond raakt.’

Het had een scène uit een absurdistisch programma kunnen zijn. Militairen op hun eigen verzoek voor de camera laten verklaren dat ze zich echt voorbeeldig gedragen bij het handhaven van een ijzeren bezetting – je moet er maar opkomen.

Van Hoogstraten stond erbij en keek ernaar. Ze verzuimde de context te schetsen en de militairen de vragen te stellen die een journalist behoort te stellen. Is niet juist hun bezetting van de Westoever de primaire oorzaak van alle denkbare vormen van escalatie en humanitaire ellende? Betekent het ‘beheerste’ Israëlische optreden in de praktijk niet dat wetteloosheid en geweld daar al decennia schering en inslag zijn en er met grote regelmaat burgerslachtoffers vallen?

Don’t mention the war , leek het motto van de NOS-correspondente. En dus bleef ook onvermeld dat de militairen VN-resoluties en het internationaal recht schenden, alleen al door hun aanwezigheid op de plaats van het interview. En dat de bezetting in steeds hoger tempo het karakter krijgt van een koloniaal project, dat ieder perspectief op een rechtvaardige vrede doet verdampen. En dat de Palestijnse bevolking, naar alle juridische maatstaven gemeten, het volste recht heeft daartegen te demonstreren.

Aanleiding Directe aanleiding voor de NOS-reportage was de hardhandige wijze waarop Israëlische militairen zes dagen eerder op diezelfde Westoever een demonstratieve fietstocht van Palestijnse en buitenlandse jongeren in de kiem hadden gesmoord. Al na enkele kilometers kregen de fietsers bij een inderhaast opgerichte blokkade te verstaan dat ze niet verder mochten. Waarom? ‘Voor jullie eigen veiligheid’, zei een militair. ‘Dit is verboden militair gebied’, meende een tweede. ‘Deze weg is alleen voor joden’, een derde.

De confrontatie leek beperkt te blijven tot geruzie, totdat de Israëlische commandant plotseling woest met zijn geweer op omstanders begon in te slaan. Drie buitenlanders belandden in het ziekenhuis, onder wie een Nederlander.

Business as usual op de Westoever, waar ook buitenlanders die zich niet naar de grillen van de bezettingsmacht gedragen het risico op rake klappen lopen, en bovendien de gerede kans als ‘provocateur’ de toegang tot de Palestijnse gebieden te worden ontzegd. Gewoonlijk kraait daar geen haan naar, maar ditmaal liep het anders. De confrontatie bleek van meerdere kanten te zijn gefilmd, en binnen enkele uren zoemden de filmpjes over het internet. Duidelijk is te zien hoe de commandant een buitenlander hard met zijn geweer in de nek slaat, en vervolgens met datzelfde geweer een Deense jongeman vol op het gezicht beukt.

Damage control In Nederland bleef het oorverdovend stil, zowel in de media als aan het Binnenhof. Een Nederlandse fietser die in het buitenland het ziekenhuis in wordt geslagen door een militair van een bezettingsmacht – het zal wat.

Maar op internetmedia als Mondoweiss.net en in Israël zelf liepen de gemoederen hoog op. Het regende verontwaardigde en sarcastische reacties (‘Is Israël nu ook al bang voor een invasie van fietsers?’), maar ook steunbetuigingen voor de commandant, die door menigeen een heldenstatus werd toegedicht.

Schrijfster en radiopresentatrice Irit Linur verklaarde dat ze geen genoeg kreeg van het eindeloos herhaalde fragment waarin de Deense jongeman op zijn gezicht wordt geslagen. De Deen is met zijn blonde haar een typische representant van de Hitler Jugend, zei ze op de radio, en sympathisanten met de Palestijnse zaak zijn in haar ogen ‘allemaal geboren antisemieten’.

De kwestie bracht de Israëlische premier Netanyahu in ernstige verlegenheid. Na een publicitair toch al ongelukkige periode, culminerend in harde internationale kritiek op Israëls optreden tegen de ‘Flytilla’, zorgden de gefilmde klappen van de commandant voor een nieuwe deuk in Israëls gekoesterde imago van respectabele en vreedzame staat. Damage control was geboden.

Beestachtig Zo belandde Monique van Hoogstraten op uitnodiging van het Israëlische leger in Nabi Salih, een Palestijns dorp dat in veel opzichten model staat voor de gruwelen van de Israëlische bezetting. De circa vijfhonderd inwoners moesten lijdzaam toezien hoe, onder dekking van het Israëlische leger, delen van hun land en een aantal waterbronnen werden geconfisqueerd door Israëlische kolonisten voor de bouw en uitbreiding van de illegale nederzetting Halamish. Met regelmaat maakt het leger zich in het dorp schuldig aan willekeurige arrestaties, nachtelijke invallen in huizen, beschietingen en andere schendingen van de mensenrechten, aldus mensenrechtenorganisaties als het Israëlische B’Tselem.

De wekelijkse demonstraties van de dorpelingen tegen deze praktijken worden door het leger geregeld met bruut geweld beantwoord. Vier maanden geleden werd dorpsbewoner Mustafa Tamimi op beestachtige wijze door een Israëlische militair gedood. Van luttele meters afstand werd hem vanuit een legerjeep een traangasgranaat in het gezicht geschoten. Het op deze wijze uitschakelen van demonstrerende burgers komt volgens B’Tselem veel vaker voor, zowel in Nabi Salih als elders op de Westoever. De daders worden zelden of nooit vervolgd.

Twee nabestaanden – Manal en Narriman Tamimi – waren twee maanden geleden in Nederland. De vrouwen lichtten de dramatische leefomstandigheden van de dorpsbewoners en hun verzet tegen de bezetting toe op drie publieke bijeenkomsten en een door de SP georganiseerde ontvangst in de Tweede Kamer.

Palestijnen genegeerd Niets van dit alles haalde de Journaal-uitzending. Staande in het dorp slaagde Van Hoogstraten erin de familie Tamimi en de overige bewoners compleet te negeren. Geen Palestijn kwam aan het woord. Alle journalistieke principes gingen overboord om gehoor te geven aan de noodkreet van Netanyahu en diens behoefte aan een witwas-operatie.

Het geweld tegen de fietsers was ‘een incident’, praatte Van Hoogstraten de Israëlische regering na. ‘Een incident dat uren, maanden (Israëlisch) PR-werk teniet doet. En daarom heeft het leger ons vandaag uitgenodigd om te laten zien hoe beheerst het te werk gaat.’

De prangende vraag die resteert is: heeft de Journaalredactie zich om politieke redenen voor de kar van Netanyahu laten spannen, of is er sprake van tenenkrommend journalistiek amateurisme? In beide gevallen is damage control dringend noodzakelijk.