Noorwegen geeft nieuw leven aan 'dierentuin' met zwarte Afrikanen

In mei bestaat de grondwet van Noorwegen 200 jaar. Dat wil het land vieren met een reeks aan ‘festiviteiten’, waaronder een kunstproject waarbij de menselijke dierentuin (waarin zwarte Afrikanen als dieren tentoon werden gesteld) uit de Noorse Wereldtentoonstelling van 1914 wordt nagemaakt. De kunstenaars hopen hiermee een discussie los te maken over kolonialisme en racisme in een post-moderne wereld, maar veel critici vinden het project zelf kwetsend en racistisch.

In The Guardian vraagt Bwesigye bwa Mwesigire zich af:

Is er wel artistieke waarde te vinden in het naspelen van een dergelijk ontmenselijkend spektakel, vooral in een wereld die nog niet volledig genezen is van racisme? Is dit kunstmisbruik? Of zal het naspelen de bescheiden winst van de gelijkheidsstrijd omkeren, nu de wereld het onderwerp racisme zo oppervlakkig benadert?

De vragen zijn begrijpelijk, omdat de ‘menselijke dierentuinen’ of ‘koloniale tentoonstellingen’ met zwarte Afrikanen in heel Europa gebruikt werden om de kolonisatie te rechtvaardigen. Door zwarte Afrikanen neer te zetten als onbeschaafd, primitief en dierlijk, probeerde men de Europese bevolking ervan te overtuigen dat het koloniseren van Afrikanen gerechtvaardigd was.

De mensen die onderdeel waren van de tentoonstellingen werden ook fysiek slecht behandeld. In België kwamen 267 Congolezen om als gevolg van het wrede spektakel, waarna ze in anonieme graven werden gedumpt.

Kunstenaars Mohamed Ali Fadlabi en Lars Cuzner zeggen met het project juist de onwetendheid over het racistische verleden van Noorwegen te willen bestrijden, maar de van oorsprong uit DRC afkomstige Muauke B Munfocol – eveneens kunstenaar – ervaart het spektakel als het herleven van ‘de fantasiën over exoticiteit en bestialiteit die historisch gelinkt zijn aan zwarte lichamen in de koloniale geest’. Zij schrijft:

Wederom zullen zwarte lichamen worden gebruikt als iets waar witte blikken zich aan kunnen vergapen. Afrikanen worden opnieuw worden onderworpen aan een vernederend en ontmenselijkend geracialiseerd publiek spektakel. Slavernij en kolonialisme was en is een show.

Mwesigire sluit zich daarbij aan: 

We leven niet in een post-raciale wereld. Fadlabi en Cuzner kunnen zichzelf niet vrijspreken omdat ze het goed bedoelen. Sterker nog, als ze serieus discussie willen losmaken over racisme, dan zouden ze er goed aan doen om dieper na te denken over de mogelijkheid dat hun project geworteld is in dezelfde vooroordelen die zij zeggen te bestrijden.