Niets duurt eeuwig, ook Rutte en de VVD niet

Op 2 augustus is Mark Rutte de langstzittende premier van Nederland ooit. Het record, dat nu nog op naam van CDA’er Ruud Lubbers staat, heeft hij dan verbeterd. En die datum gaat hij zeker halen. Zelfs als het kabinet voor die tijd zou vallen, wat buitengewoon onwaarschijnlijk is. Demissionaire periodes tellen immers ook mee.

Denkt Rutte eraan na deze kabinetsperiode te stoppen? Allerminst, maakte hij gisteren tijdens zijn wekelijkse persconferentie duidelijk. ‘Ik voel wel dat ik halverwege ben,’ voegde hij er glimlachend aan toe.

Door veel journalisten is dat laatste opgevat als een grapje. Was het dat ook? Ik vermoed eerlijk gezegd nauwelijks. Ik ben er eerder van overtuigd dat Rutte er voorlopig niet over piekert de politiek te verlaten. Dat een groeiende groep kiezers dat graag zou willen, dringt niet tot hem door. Of hij heeft daar lak aan.

Ook binnen de VVD, zijn partij dus, zouden steeds meer leden hem het liefst zien vertrekken. Rutte is te lang de baas geweest. In de peilingen doen de liberalen het steeds slechter. Zou er een alternatief voor Rutte zijn, dan was het aan het einde van deze rit afgelopen met hem. Maar er is geen alternatief.

Het lijkt me op dit moment zo goed als uitgesloten dat iemand anders dan Rutte VVD-lijsttrekker wordt bij de Kamerverkiezingen van 2025 (of eerder). Echt toezeggen doet hij dat overigens nog niet. Vragen over zijn toekomst beantwoordt hij pas een half jaar voor die stembusgang, legde hij vrijdag uit. Als de polls dan al te beroerd zijn kan hij dan altijd nog zeggen dat hij er genoeg van heeft.

De VVD gaat dus hoogstwaarschijnlijk opnieuw de strijd aan met Rutte op nummer 1. Hoe zal dat aflopen? De kans dat ze dan opnieuw de grootste partij wordt lijkt me niet zo heel groot. Vanaf haar oprichting in 1948 tot 2010 had ze nooit de meeste zetels. Ook voor de oorlog namen de liberalen een bescheiden plekje in. In dat tijdvak haalden de Vrijheidsbond en de Vrijzinnig-Democratische Bond (en hoe haar voorgangers ook hebben mogen heten) zelden meer dan opgeteld zo’n 15 procent van de stemmen, vaak minder. Je moet al naar de jaren van de Eerste Wereldoorlog teruggaan om een liberale premier tegen te komen. In die tijd bestond er nog geen volledig mannenkiesrecht. Vrouwen mochten helemaal niet naar de stembus.

Pas onder Hans Wiegel in de jaren zeventig begon de VVD te stijgen. Hij vormde dit clubje voor de elite om tot een ‘brede volkspartij’. De door Wiegel ingezette koers kreeg een vervolg onder lijsttrekkers als Frits Bolkestein en daarna onder Rutte. Hun beste uitslag boekten de liberalen in 2012: 41 Kamerzetels. De keer erna, in 2017, gingen er weer 8 verloren. Vorig jaar kwam er een zeteltje bij, maar virtueel staat de partij in de meeste peilingen inmiddels op zwaar verlies. Het zou me niets verbazen als de VVD in 2025 (of wanneer er ook Kamerverkiezingen plaatsvinden) haar eerste plek moet prijsgeven. De aantrekkingskracht van Rutte is sterk verflauwd en geen enkel succes duurt eeuwig. CDA en PvdA waren ooit oppermachtig in de Tweede Kamer. Tegenwoordig stellen ze weinig meer voor. Zo kan, ja, zo zál het ook met de VVD gaan.