Niet de groene kerk houdt vooruitgang tegen, maar klimaatsceptici

Trendwatcher Adjiedj Bakas schreef in de Volkskrant dat de ‘groene kerk’ net zo fanatiek, antiwetenschappelijk en bang voor vernieuwing is als haar voorganger, de christelijke kerk. Bakas ontleent dit inzicht aan het recente verzet van milieuactivisten en klimaatwetenschappers tegen de winning van schaliegas. De predikers van het klimaat-evangelie houden de vooruitgang tegen, klaagt Bakas. Maar de groene kerk bestaat niet, de grijze kerk wel.

Op zich kun je duurzaamheid best met religie vergelijken. Dagblad Trouw deed het een tijdje terug door te grasduinen in teksten en uitspraken van duurzame voortrekkers zoals Herman Wijffels en Klaas van Egmond en daar een groene ‘catechismus’ uit samen te stellen. Zinsneden als ‘het eren van de Aarde’ en ‘heilige opdracht’ of verwijzingen naar de apocalyps en boetedoening hebben inderdaad een religieuze bijsmaak. Trouw noemde duurzaamheid een ‘seculiere religie’ en daar zit best wat in.

Geloof in techniek Maar toch klopt de vergelijking in de kern niet. Een religie is een communicatiesysteem met bovennatuurlijke elementen of, volgens een andere definitie, een geheel van rituelen, verhalen en magie. Maar duurzaamheid heeft niets bovennatuurlijks of magisch. Het geloof in het onbewijsbare speelt geen rol. ‘Moeder Aarde’ is niet de nieuwe God, zoals Bakas beweert , maar gewoon de natuurlijke omgeving die ons en onze economie draagt en die we kunnen kennen.

Het is juist het huidige economisch systeem dat veel weg heeft van een kerk, een grijze kerk. In de grijze kerk speelt geloof wel een grote rol: het geloof in economische groei, het geloof in geld, maar vooral ook het geloof in techniek. Grijze kerkelingen zoals Bakas geloven heilig dat de techniek alle bedreigingen voor de mensheid kan weg innoveren. Dat is nogal een leap of faith. Neem bijvoorbeeld klimaatverandering. Als we in 2050 met negen miljard vleesetende, vliegreizenmakende aardbewoners het klimaatprobleem beheersbaar willen houden, zouden we onze economie tot wel twintig keer CO2-efficienter moeten maken. Voor elke dollar mogen dan niet de huidige 750 gram CO2 mogen uitstoten, maar slechts 35 gram. Dit vereist een bovennatuurlijke inspanning, lijkt me.

Broeikaseffect Bakas begrijpt dit niet, want Bakas gelooft niet dat de aarde opwarmt en dat de mens daar verantwoordelijk voor is. Klimaatverandering is volgens hem een ‘evangelie’ en CO2 een ‘mythe’. Waar hij dat op baseert is niet duidelijk. Waarschijnlijk put hij uit persoonlijk wetenschappelijk onderzoek, want hij twitterde op een koude dag afgelopen maart:

‘Weer een Siberische winterdag in maart. Wie nu nog over broeikaseffect, opwarming aarde etc. spreekt verdient klapjes!’

Hij zal het recente onderzoek dus ook wel niet hebben gezien waaruit blijkt dat van de duizenden wetenschappelijke artikelen over klimaatverandering die tussen 1991 en 2011 in peer-reviewed tijdschriften zijn gepubliceerd, maar liefst 97 procent antropogene opwarming van de aarde onderschrijft. Dus niet 60 of 80 procent, maar 97 procent. Er is consensus, punt uit. Hoe Bakas als trendwatcher de toekomst denkt te kunnen voorspelen zonder zich in de best beschikbare wetenschap te verdiepen, is mij een raadsel.

Twijfel zaaien Dat hij wetenschappers en activisten die de urgentie wel voelen en zich verzetten tegen schaliegas antiwetenschappelijk vindt omdat er nog veel meer debat en onderzoek nodig zou zijn, is niet vreemd. Het is de beproefde tactiek van de grijze kerk: twijfel zaaien, verder onderzoek eisen, wetenschappers in diskrediet brengen. De wetenschapshistorici Naomi Oreskes en Erik Conway beschreven in het boek Merchants of Doubt hoe succesvol Amerikaanse neoliberale ‘think tanks’ zijn in het zaaien van twijfel en het eeuwig gaande houden van het debat over de gevolgen van roken of de oorzaak van klimaatverandering.

De officiële ideologie van deze denktanks is dat ‘de vrije markt’ op tijd de juiste technologische oplossing zal vinden. De milieubeweging is tegen technologie, roepen ze, net als Bakas. Maar in werkelijkheid wordt deze neoliberale beweging gefinancierd door sigarettenfabrikanten en oliemaatschappijen die gewoon willen dat alles bij het oude blijft.

Tegenstanders schaliegas Hoe wonderlijk is het dus dat Bakas zich zegt te verzetten tegen mensen die ‘geen toekomst willen’ en willen dat ‘alles de komende dertig jaar een beetje voortkabbelt en bij het oude blijft’. Deze mensen vormen juist de parochie waar Bakas voor preekt. Het zijn toch echt de tegenstanders van schaliegas die het meest open staan voor nieuwe, schone technologie.

Uiteindelijk zal de grijze kerk leeglopen, omdat de oude, fossiele economie eindig is. Waarschijnlijk zullen we net op tijd – althans, zonder al teveel schadelijke gevolgen voor rijke, westerse landen – overschakelen op een duurzaam model, maar dan wel dankzij de milieubeweging en ondanks Bakas.

Volg Paul Teule ook op Twitter