Neokolonialisme in het klimaatbeleid: Westerse verantwoordelijkheid voor klimaatverandering
De uitspraken van Wopke Hoekstra, voorzitter van de klimaattop namens Azerbeidzjan, tijdens de uitzending van Buitenhof op zondag 17 november 2024, vestigen de aandacht op een bredere en diepere kwestie: de historische verantwoordelijkheid van Westerse landen voor de klimaatcrisis en de voortdurende exploitatie van landen in het mondiale Zuiden. Hoekstra ontkende beschuldigingen van neokolonialisme, maar erkende wel dat er ongelijkheid bestaat tussen rijke en arme landen. Deze erkenning blijft echter oppervlakkig, gezien de diepgewortelde machtsdynamiek die deze landen in hun huidige, kwetsbare positie heeft geplaatst.
De schaduwen van het koloniale verleden hangen nog steeds zwaar over de hedendaagse economische verhoudingen. Gedurende honderden jaren hebben Europese landen zoals Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, en Spanje hun rijkdom vergroot door massale exploitatie van de natuurlijke hulpbronnen van Afrikaanse, Aziatische en Caribische landen. Dit was niet alleen een uitbuiting van de aarde, maar ook van de arbeidskrachten en gemeenschappen van deze landen. De schatten aan mineralen, olie, en andere grondstoffen werden geplunderd om de groei van de industriële revolutie te voeden, waardoor deze landen de gevolgen van verwoeste ecosystemen en armoede hebben moeten dragen.
Het koloniale verleden en de huidige klimaatcrisis
Afrika, in het bijzonder, werd systematisch beroofd van zijn rijkdommen zonder dat er sprake was van wederkerigheid. Deze plunderingen hebben eeuwenlang economische structuren vernietigd en sociale achterstanden gecreëerd die tot op de dag van vandaag voelbaar zijn. De landen die het minst hebben bijgedragen aan de opwarming van de aarde, worden nu geconfronteerd met de zwaarste gevolgen van klimaatverandering, zoals extreme droogtes, hittegolven en zeespiegelstijgingen. Westerse landen hebben de negatieve effecten van de industriële revolutie en hun eigen economische groei eenvoudigweg doorgeschoven naar deze regio's, die nu worstelen om zich aan te passen aan een snel veranderend klimaat.
Daarom is het belangrijk om kritisch te kijken naar de rol die Westerse landen spelen in de internationale klimaatpolitiek. Wanneer Hoekstra of andere Westerse leiders het hebben over samenwerking en solidariteit, moet men zich afvragen of deze woorden werkelijk worden ondersteund door daden. Er zijn genoeg voorbeelden waarin ontwikkelingslanden door rijke landen in een afhankelijkheidspositie zijn geduwd onder het mom van hulp en klimaatfinanciering.
De dubbele moraal van het Westen
Het neokoloniale karakter van het klimaatbeleid komt duidelijk naar voren in de oneerlijke machtsverdeling binnen internationale klimaatonderhandelingen. De landen die historisch verantwoordelijk zijn voor de meeste CO2-uitstoot, blijven controle houden over de fondsen en beleidslijnen die zogenaamd gericht zijn op het helpen van kwetsbare landen. Bovendien, terwijl er grote beloftes worden gedaan over klimaatfinanciering, blijft de daadwerkelijke uitbetaling vaak ver achter. Dit versterkt het gevoel bij veel ontwikkelingslanden dat zij opnieuw worden uitgebuit.
Naast het ontbreken van financiële toezeggingen, is er ook het probleem van eenzijdige beleidsvoorstellen vanuit het Westen die niet altijd aansluiten bij de realiteit van de ontwikkelingslanden. Terwijl Europa en Noord-Amerika zich richten op technologische innovaties en snelle transities naar groene energie, zijn veel landen in het mondiale Zuiden nog steeds afhankelijk van fossiele brandstoffen om aan de basisbehoeften van hun bevolking te voldoen. Deze afhankelijkheid is niet alleen het resultaat van hun eigen economische keuzes, maar is een direct gevolg van eeuwenlange koloniale onderontwikkeling.
Trots op Marokko’s rol in de klimaatstrijd
Tegen deze achtergrond is het bemoedigend om te zien dat sommige landen in het mondiale Zuiden, ondanks hun koloniale verleden, vooroplopen in de strijd tegen klimaatverandering. Als Marokkaan ben ik bijzonder trots op de leidende rol die Marokko speelt in de energietransitie en de inzet voor duurzame ontwikkeling. Het land heeft niet alleen geïnvesteerd in grootschalige zonne- en windenergieprojecten, maar het heeft ook een duidelijke visie om zichzelf te positioneren als een pionier in hernieuwbare energiebronnen.
Marokko heeft een pijnlijke geschiedenis van koloniale overheersing, met invloed van zowel Spanje, Frankrijk als Portugal, maar het land heeft bewezen dat het mogelijk is om op eigen kracht vooruitgang te boeken. Het Noor-zonne-energiecomplex in de Sahara is een voorbeeld van een baanbrekend project dat laat zien dat Afrikaanse landen niet alleen de slachtoffers van klimaatverandering zijn, maar ook de drijvende kracht kunnen zijn achter innovatieve oplossingen.
Marokko’s proactieve houding in de internationale klimaatdiscussies en zijn praktische inspanningen om een duurzame economie te bouwen, laten zien dat rechtvaardige klimaatoplossingen mogelijk zijn – mits er sprake is van politieke wil en visie. Dit maakt het des te schrijnender dat veel rijke landen, die hun welvaart hebben gebaseerd op de exploitatie van landen zoals Marokko, er niet in slagen om een eerlijk deel van de verantwoordelijkheid op zich te nemen voor de wereldwijde klimaatcrisis.
De rol van niet Europese economische grootmachten
Hoewel de meeste verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis bij de Westerse landen ligt, mogen we de impact van opkomende economieën zoals China en India niet negeren. China is momenteel de grootste uitstoter van broeikasgassen en investeert nog steeds zwaar in kolenprojecten, zowel binnen als buiten zijn grenzen. Ook zij profiteren van de grondstoffen van Afrikaanse en Aziatische landen, wat leidt tot nieuwe vormen van exploitatie. Dit laat zien dat de strijd tegen klimaatverandering geen louter Westen-tegen-de-rest-kwestie is, maar een mondiale uitdaging waarin alle grote economieën hun steentje moeten bijdragen.
Conclusie: Naar een eerlijke klimaattransitie
De uitspraken van Hoekstra en andere Westerse leiders onderstrepen een pijnlijk gebrek aan historisch besef. Het feit dat veel landen in het mondiale Zuiden beschuldigingen van neokolonialisme uiten, is niet zomaar een politiek spel. Het weerspiegelt de reële ervaringen van landen die nog steeds worstelen met de gevolgen van honderden jaren van uitbuiting en onderontwikkeling. Een oprechte klimaatrechtvaardigheid vereist dat Westerse landen niet alleen hun verantwoordelijkheid erkennen, maar ook echte stappen ondernemen om de schade die zij hebben veroorzaakt te herstellen.
De toekomst van de planeet hangt af van een eerlijke en inclusieve aanpak, waarin landen zoals Marokko worden gesteund in hun leiderschap op het gebied van duurzame energie, en waarin de rijke landen hun historische plicht serieus nemen. De tijd van loze beloften moet voorbij zijn – we hebben nu behoefte aan daden die zowel het milieu als de wereldwijde gelijkheid herstellen.
Praat mee
Reacties (13)
Als je gaat kijken naar welk continent de meeste broeikasgassen heeft uitstoten dan kom je al snel bij Europa terecht. Waar de industriële revolutie heeft plaatsgevonden. Waar een Britse oliemaatschappij een deal sloot om Arabische olie te mogen oppompen in wat later Saudi Arabie zou gaan heten. Jullie de macht, wij de olie. En een rijk continent als Europa ook behoorlijk wat consumeert, dan kan je voorstellen dat hoe rijker een persoon is hoe meer hij kan consumeren. En meestal dat ook doet.
Een recent onderzoek van Oxfam laat zien dat 1% van de bevolking verantwoordelijk is voor de helft van de vliegtuig emissies. 23 van de rijkste 50 mensen op aarde met een privévliegtuig vlogen gemiddeld in 2023 elk een afstand die gelijk is aan 10x de omtrek van de aarde. Een hoeveelheid de gelijk staat aan 7600 jaar aan bewoners van de armste landen. Waar investering eerst plaats moet vinden voordat men zich kan bewapenen tegen de gevolgen. Minder afhankelijk is van fossiel, het buitenland, en lokaal kan voorzien van energie die gezondheid en economie kan boosten.
Het World Economic Forum, dat als best bekend staat bijna onze rechtse rakkers en complottheoristen, heeft berekent dat de kosten van klimaatverandering de afgelopen 20 jaar zo’n 2800 miljard dollar heeft gekost. Oftewel 16 miljoen dollar per uur.
Naarmate klimaatverandering vordert zal ook de schade die het veroorzaakt toenemen. Wat nu in 20 jaar is, kan over 20 jaar de kosten per jaar zijn, heeft het WEF berekent als er geen mitigatie ondernomen word (1700tot 3100 miljard dollar). Afhankelijk van welk scenario men pakt in adaptatie en mitigatie.
Ontwikkelende landen zullen door de jarenlange uitstoot van landen die dat al vele decennia zijn het meest geraakt worden. Historisch gezien is Europa de grootste uitstoter: 33% emissie. Noord America (29%) en Azië (29%) 2de. Africa 3%. Zie het verschil. Voldoende mitigatie financiering is dan ook nodig. Deels door de landen te voldoen, deels door de inkomsten van het ETS systeem waarmee mitigatie maatregelen gefinancierd kunnen worden.
Door het ETS jaarlijks te verhogen is er een wortel om te vergroenen en “vuilere” producten meer te belasten. Dus ook import. Naarmate men langer de mitigatie financiert en uitvoert zal het economisch voordeliger worden (kosten/baten/schade). 0.2% van het EU BBP per jaar om de Green deal uit te kunnen voeren tot 2030. Maar daarna verlengt zal moeten worden tot 2050.
Worden de ontwikkelde landen werkelijk het meest geraakt? Die zijn in staat tot adaptatie.
Intussen is eerst steeds meer olie en dan daarbovenop steeds meer gas blijven groeien als winst model voor Azerbaijan, en in het speciaal de heersende kliek superrijke aangeboren heersers rond Alijev. Iets van 60% van hun inkomen. Wel met hulp van onder andere BP. Hoewel Azerbaijan nu met Purin en Russische olicharchen aan het schakelen is. Vandaar dat er volgens hun geen klimaat crisis is. Wel slechte westerse machten met hun nep verhaal daarover.
Los groetos amigos, alsof Marokko zo heilig is. Maar goed, die zandbak is nu dan echt van jullie, met dank aan Trump.
Neo kolononisatie is er nog zeker, maar in bepaalde situaties, wat de 1 neo kolonisatie noemt, is voor de geldlenende partij een voorwaarde om mensenrechten te implementeren.
Dat gaat dan tegen een cultuur in, zoals lhbt mensenrechten geven, het recht op veiligheid.
Een groep waar in bepaalde Afrikaanse landen op uitgeleefd wordt, ook te linken aan kolonisatie. Ook de strafmaat, 14 jaar in bv Nigeria als je opgepakt wordt, hoewel dat niet heel vaak gebeurd, maar het maakt mensen ook een target in hun buurt, alsof homo of transgender een misdaad is. Paria's.
Vooral GL-PvdA stellen dit soort voorwaarden. En ja, je dringt een westerse waarde op en is dat neo kolonisatie. Ik denk het wel. Aan de andere kant appelleert het ook aan de universele rechten van een mens.
Je zou ontwikkelingshulp ook neo kolonisatie kunnen noemen. Dat is het in aardig wat situaties ook geweest.
Maar ja, er is ind geen balans. Eerst worden veel landen in Afrika buitenlands beheerd. Die ook veel teringzooi dumpt, geld wit wast, rechten schendt, regeringen instaleren, grensoorlogen, wapenhandel. Dat is allemaal neo koloniaal gebeuren. Ook de lange nawerking van kolonisatie.
En veel economisch kwetsbare mensen.
Opwarming en droogvallen van rivieren.
Het treft veel economisch kwetsbare mensen, en je krijgt een grotere wereldmigratie.
aLs je het westen exploitatie van arbeidskrachten en Neokolonialisme verwijt is Marokko een uiterst slecht gekozen voorbeeld voor een alternatief.
heel verhaal over neokolonisne in Afrika maar daar ging het denk ik niet over. NOS geeft aan: “Alijev zei woensdag onder meer dat het in stand houden van overzeese gebieden door Nederland en Frankrijk "neokoloniaal" is. Ook beschuldigde hij de landen van "brute onderdrukking" van de lokale bevolking, tegen het zere been van de twee EU-lidstaten.”
Dan ben ik toch benieuwd welke overzeese gebieden vandaag de dag onder Nederland in stand worden gehouden vanuit een neo-kolonialisme en waarbij er sprake is van brute onderdrukking van de lokale bevolking.
Gebieden die er bij een referendum zelf voor hebben gekozen bij Nederland te willen horen vallen hier denk ik niet onder.
Ja, ook al. Moest gelijk aan de Israelische Palelestijnse kwestie denken. Zo zijn er nog meer voorbeelden te noemen.
Volgens mij kom je niet veel verder met gepraat over neokolonialisme.
Het voorbeeld van Marokko spreekt mij aan omdat dit illustreert dat onderontwikkelde landen hun eigen verantwoordelijkheid dienen te nemen en zich niet mogen verschuilen achter “neokolonialiame”.
Anderzijds is het de plicht van de rijke landen om de arme te helpen, maar daarbij maakt het niet uit of het verschil door vroeger kolonialisme is ontstaan of door iets anders.
Helaas wordt de bereidheid van rijke landen om te helpen ondermijnd door de economische ongelijkheid binnen die landen.
Maar Hopke Woestra gaat met z'n knuistjes op tafel slaan...en zal ook zeker niet nalaten nog even zijn afschuw uit te spreken voor het antisemitisme dat door Neerlands straten waart.
[Deze afhankelijkheid is niet alleen het resultaat van hun eigen economische keuzes, maar is een direct gevolg van eeuwenlange koloniale onderontwikkeling]
Kan u niet helemaal volgen.
Als Marokko het wel lukt om de transitie te maken, moeten andere langdurig gekoloniseerde landen daar toch ook zonder veel flankerende middelen uit het westen in kunnen slagen?
Er stroomt nog steeds onevenredig veel waarde van zuid naar noord. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S095937802200005X?via%3Dihub
Duidelijk verhaal. Maar, het positieve stukje over Marokko snap ik niet helemaal.
Marokko is de bezetter van de Westelijke Sahara. Het gaat Marokko hierbij om de fosfaatmijnen en de mogelijkheden om energie op te wekken ( zon en wind ) in dit gebied. Uitbuiting van de Westelijke Sahara.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws?
Meld je hieronder gratis aan voor Joop NL. Iedere donderdag een selectie opvallende nieuwsverhalen, opinies en cartoons in je mailbox.
De onevenwichtigheid is zeker een groot probleem, maar onderschat niet de domme kortzichtigheid.
In Europa, in de VS, maar ook in bijv. Azerbeidzjan.