Neo-neuraal netwerk

Soms stroomt het hoofd vol woorden. Niet als antwoord op andermans woorden, maar zomaar. Spontaan. Er vormt zich een interne dialoog, een overpeinzing en soms ook slaat die woordenstroom ineens linksaf en vormt verhaal, danwel poëzie.

Het nieuws vorige week dat kunstenares Nnena Kalu dit jaar de Britse Turner Prize heeft gewonnen gaf een geheel nieuwe wending aan neo-creatieve hersenmechanismen.  Niet zozeer de toekenning van de prijs ligt daaraan ten grondslag, sterker nog, ik had nog nooit van de prijs gehoord. De gronden waarop de jury besliste echter, de reacties en vooral de verslaggeving van e.e.a. laat een modern mens met een van nieuwe begrippen nadampende taalknobbel achter.                                

Nnena Kalu is een 59-jarige vrouw van Nigeriaans-Britse afkomst met een leerstoornis. Autisme beperkt haar verbale communicatie en ze werkt sinds 1999 als ‘artist in residence’ bij ActionSpace, een Londense organisatie die kunstenaars met leerstoornissen ondersteunt.

Het begrip ‘niche’ spookt inmiddels ongetwijfeld door de krochten van uw zoekend brein, neem daarom gerust even pauze want wat volgt is om te zoenen van taalkundige schoonheid, doch nauwelijks ineens te bevatten. Het juryrapport roemt Kalu’s oeuvre om “..De krachtige aanwezigheid, gedurfde verbeelding en expressieve abstractie”.                                                         Tot nog toe een open-deur die op nagenoeg iedere kunstenaar van enige betekenis kan slaan, maar dan volgt de toelichting van jury-voorzitter Alex Farquharson:    

“ ..De keuze is zuiver op kwaliteit gebaseerd maar Kalu’s neurodivergentie is niet los te zien van haar werk omdat kunst voor haar de primaire vorm is van communicatie....Met haar overwinning begint de grens tussen de neurotypische en neurodiversekunstenaars te vervagen…haar werk nodigt uit tot bredere discussie over inclusie en diversiteit in de hedendaagse kunst”.                  

Mocht er een literaire variant van de Turner Prize bestaan dan heeft voorzitter Farquharson die, in de categorie meest Monty Pythoneske, artistiek verantwoorde humbugverklaring van het jaar, glansrijk gewonnen. Hulde.

Niet geheel onredelijk reageerde men vanuit de Britse kunstkritische hoek dan ook dat de keus voor een prijswinnaar dit jaar vooral leek te zijn ingegeven door symbolische inclusie dan op traditioneel esthetische criteria.                         

Wat is taal toch een prachtig vervoermiddel van de menselijke geest, en wat kunnen wij daarbij toch heerlijk verdwalen in ongebreidelde waanzinwoordenbalkenbrij.

Voor enige afkoeling onder verbale motorkap en verhit schedeldak dringen zich vanzelf zoveel minder complexe begrippen op. Lieflijke begrippen vooral, als ‘bloemetje’, ‘elfje’ of ‘vlindertje’ (Zou dat te maken hebben met de fragile aard van het onderwerp of ligt het domweg aan het verkleinende ‘-tje’?). Tsja, ‘dingetje’ klinkt inderdaad zachter dan ‘ding’ maar toch voegt die aard van het onderwerp wel degelijk iets toe. Een tere bloem is natuurlijk al een vrolijk verschijnsel, weinig negatiefs wat daar tegenin te brengen valt. De bloem kan hooguit giftig zijn maar blijft van een fascinerende schoonheid dus, zolang u uw handen bij u kunt houden, is er geen vlekje aan de horizon.

Hier zijn echter diepere krachten werkzaam, zachte krachten wellicht…. waarom dichten wij een emotionele lading toe aan een simpel woord. Zijn sommige woorden mooier dan anderen of liggen ze lekkerder in het gehoor dan andere..? Vast en zeker! ‘Fatsoenlijk’ is bijvoorbeeld zo’n prachtig woord waar nog geen (en hopelijk nooit) equivalent voor is gevonden, Geen lieflijk begrip maar eerder een robuust, klinkend begrip waar geen onduidelijke speld valt tussen te wurmen. Men toont fatsoenlijk gedrag of men doet dat niet. Glashelder.

Men zou personen als Alex Farquharson een dergelijk helder vocabulaire toewensen. Alleen al om op een fatsoenlijke wijze verbaal-gehandicapten als Kalu tegemoet te komen. Evenals pers en publiek overigens.