Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Nelson Mandela is een held maar geen heilige

  •  
18-07-2013
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
694 keer bekeken
  •  
RTEmagicC_ewout.jpg
De waarheid is niet zwart-wit
Donderdag 18 juli 2013 viert Nelson Mandela zijn vijfennegentigste verjaardag. In Europa en Noord-Amerika wordt hij gezien als een levende legende, een heilige die in ons midden is. Na een gevangenschap van 27 jaar was hij het die op vreedzame wijze een einde maakte aan het racistische apartheidsregime in Zuid-Afrika, waar een blanke minderheid de zwarte meerderheid onderdrukte.
Dat deze machtsoverdracht zo vreedzaam verliep werd door weinigen verwacht. Het lag meer voor de hand dat de rollen zouden worden omgedraaid en in plaats van de zwarte meerderheid nu de blanke minderheid zou worden achtergesteld, maar dat wilde de ex-gevangene niet. De nieuwe president preekte geen wraak maar vergeving en kreeg daardoor bedoeld/onbedoeld(?) heel veel moreel gezag, maar toch eigenlijk vooral bij de blanken die niet in Zuid-Afrika wonen.
Dat Mandela eigenlijk een blanke heilige is bleek vooral uit het op de publieke omroep uitgezonden popconcert op Hyde Park in Londen in 2008, toen de wereld Mandela’s negentigste verjaardag vierde. De goede man zelf hoefde bijna niets te zeggen. Hij kwam het podium opschuifelen, glimlachte en maakte op kalme toon reclame voor zijn stichting 46664 die aids bestrijdt. Nadat Bono en ‘The Edge’ (de gitarist van U2) Happy Birthday zongen was het feest voorbij en kon iedereen naar huis.
Het popconcert riep gemengde gevoelens bij mij op. Enerzijds is Mandela in mijn ogen een held, iemand die samen met Winston Churchill, Franklin Delano Roosenvelt, Mahatma Gandhi, Peter Benenson en Václav Havel in het rijtje ‘de grootste wereldburgers van de 20ste eeuw’ thuishoort. Anderzijds gruw ik ook van helden- en heiligenvereringen omdat er mijns inziens geen heiligen bestaan en door zo te focussen op de goedheid van een persoon de werkelijkheid geweld wordt aangedaan.
Die werkelijkheid heet in het geval van Mandela Zimbabwe, waar de bejaarde president Robert Mugabe – toen hij in de jaren zeventig verzetsstrijder was, net als Mandela, een held in de ogen van links en een terrorist in de ogen van rechts – zich ontpopt heeft als een dictator. Tijdens de Zimbabwaanse presidentsverkiezingen van 2008, toen het er op leek dat Mugabe de verkiezingen zou gaan verliezen, werd de oppositie met grof geweld geïntimideerd, met als gevolg dat oppositiekandidaat Morgan Tsvangirai zich terugtrok.
Mandela zweeg. Tijdens zijn toespraakje op het popconcert sprak hij alleen over het ‘falend leiderschap’ in Zimbabwe. Niks over het grof geweld tegen Zimbabwaanse burgers, niks over de intimidaties, moorden en verkrachtingen en het gesjoemel bij verkiezingen. Het falend leiderschap sloeg daarom – helaas – ook op Mandela zelf. Hij was namelijk de enige in Afrika met moreel gezag om zich tegen de Zimbabwaanse misstanden en de terreur van Mugabe uit te spreken. Dat hij dit naliet is laakbaar.
In NRC Handelsblad van vrijdag 18 juni 2008 schreef Bram Vermeulen naar aanleiding van Mandela’s Happy Birthday een kritische beschouwing. De kracht en de zwakte van Mandela zou liggen in zijn trouw aan het African National Congres (ANC). Alles moest voor het ideaal van het ANC wijken. Door dit ideaal gaf hij niet op en werd hij het symbool voor de strijd tegen het onrecht en dat het goede overwint. Maar door het belang van het ANC zo sterk voorop te stellen is hij niet kritisch genoeg over de misstanden waar Zuid-Afrika en het ANC nu mee kampen, zoals de groeiende criminaliteit en de opkomst van de zeer omstreden Jacob Zuma. Dit is heel goed te begrijpen, je valt niet zomaar je eigen mensen af, maar juist is het niet.
De wereld kent helden maar geen heiligen. Mandela is een held en verdient respect, veel respect, maar ook hij is niet volmaakt. Het is niet bepaald zonder risico mensen op een voetstuk te zetten, want daardoor raak je het zicht op de – helaas – vaak zo weerbarstige werkelijkheid kwijt. Net zoals de mythe van de grote trek van 1838, door blanke boeren gekoesterd en gebruikt om de apartheid te legitimeren, moet men tegenwoordig uitkijken de mythe Mandela niet buitenproportioneel op te blazen. De waarheid is namelijk niet zwart-wit.
Het laatste boek van Ewout Klei is: Klein Maar Krachtig, Dat Maakt Ons Uniek

Meer over:

opinie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (16)

JoopSchouten
JoopSchouten18 jul. 2013 - 11:50

Goed dat dit ook eens geschreven wordt. ... Ik vind Churchill als voorbeeld wel disputabel. Goedmakertje. http://www.youtube.com/watch?v=X_azI050ySM

Rootman
Rootman18 jul. 2013 - 11:50

Onlangs las ik het volgende artikel, waar ook wat schaduwzijden van Mandela werden belicht: http://www.counterpunch.org/2013/07/11/mandelas-tarnished-legacy/

Marlene2
Marlene218 jul. 2013 - 11:50

[De wereld kent helden maar geen heiligen.] Moeder Teresa ?

almontanas36
almontanas3618 jul. 2013 - 11:50

Bedenkelijk en verachtelijk is het verslag van deze ‘Ewout Klei’, om meerdere redenen. Ten eerste: Waarom zou Mandela zich moeten distantiëren van Mugabe, terwijl het Europa (in het bijzonder de Engelsen vanaf Cecil Rghodes en Ian Smit tot Margareth Tatcher) was die deze man in het zadel hielp en koesterde en op onhebbelijke wijze profiteerden van de bodemschatten? Zag deze man (EW) liever een oorlog tussen deze twee landen, om de verdeeldheid te continueren zoals men hoopt in het diepst van hun hart? Voorts is ook ondeugdelijk de sterkte / zwakte analyse van Mandela als zijnde ANC gebonden. Immers deze organisatie diende als grondslag in de strijd tegen het tientallen jaren gevoerde apartheidsbeleid. Opnieuw de vraag: Zag deze man (EW) liever, dat Mandela zijn principes (daar ging zijn strijd om) voor rechtvaardig Zd Afrika, opzij moest leggen om zo in verkapte vorm het Apartheidsmodel voortgang te laten hebben? Heeft Mandela door zijn verzoeningsstrategie niet het bovenmenselijke tastbaar gemaakt? Die man sluit af met: “uitkijken de mythe Mandela niet buiten proportioneel opblazen”. Dat is een zoveelste kolder: Mandela is geen mythe, the man is alive! En eerder een levende legende! Ik proef een dosis afgunst. Zoals dat altijd en overal tot uiting komt in het kleineren, klein houden van de zwarte mens. Gelukkig zijn de middeleeuwen of eerder, ver achter ons. Destijds (i/d middel eeuwen) waren de Jacobijnen degenen die als eersten onderkenden dat terreur kon worden ingezet als instrument voor vervolmaking van de mensheid. Deze terreur werd voortgezet ten tijde van de Verlichting (Franse revo), waarbij massale executies aan de orde van de dag waren, met het doel de mensheid te zuiveren van het kwaad. Ook in het hedendaagse opnieuw het toepassen van geweld om, zo gezegd, de wereld vrij te maken van schurkenstaten. Geweld als handelsmerk van deze westerse samenleving, waar die man EW, kennelijk volbloed deel van is, gaat volledig voorbij aan Nelson! Daarom kon Madiba ‘de Verzoening’ introduceren! Heilige? Ook weer zo’n maakbare titel. Onlangs nog gedaan door het Vaticaan. Zelf denk ik niet dat Mandela daar op wacht!

denmol
denmol18 jul. 2013 - 11:50

Mandela is voor het individu die dat vindt een held maar feitelijk en wat mij betreft bovenal is hij een mens met het hart op de juiste plek.

[verwijderd]
[verwijderd]18 jul. 2013 - 11:50

iedereen die aan de leiding zou staan bij de democratisering van een grote meerderheid van bevolking was een held geworden, of dit nu ook zonder hem gelukt was maakt weinig uit Mandela heeft er wel zijn hele leven voor gestreden maar wie niet in dat land? zijn terroristisch verleden maakt hem inderdaad geen heiligen die kwart eeuw opsluiting is natuurlijk mooi voor het verhaal maar voegt inhoudelijk niets toe en het is helaas niet uniek

2 Reacties
Tealc2
Tealc218 jul. 2013 - 11:50

==zijn terroristisch verleden maakt hem inderdaad geen heiligen die kwart eeuw opsluiting is natuurlijk mooi voor het verhaal maar voegt inhoudelijk niets toe en het is helaas niet uniek== ''Spoken like a true racist..''

FransAkkermans1947
FransAkkermans194718 jul. 2013 - 11:50

"Mandela heeft er wel zijn hele leven voor gestreden maar wie niet in dat land?" De meesten, in ieder geval teveel om op te noemen.

[verwijderd]
[verwijderd]18 jul. 2013 - 11:50

Ik moet eerlijk zeggen dat ik de kritiek die hier op Mandela gegeven wordt eerder laakbaar vind. Hem verwijten dat hij zich niet anders dan in algemene termen uit over het staatshoofd van een ander land. Niet je afvragen "met welk recht bemoei ik me met anderman's zaken?" of "heeft het enig praktisch nut dat ik dat doe?" of wie weet is er zelfs sprake van "we helpen op allerlei manieren de ondergrondse in Zimbabwe en zoiets kun je alleen maar doen als je een zo laag mogelijk profiel kiest". Allemaal mogelijkheden. Hij was staatshoofd van Zuid Afrika, niet van Zimbabwe. En had daarbij een heel precaire lijn te lopen om alle partijen in zijn land tot eenheid en vrede te brengen, iets wat hij ontzettend goed deed. Overigens, als Churchill wel een van die helden zou zijn, lees dan alsjeblieft de tekst eens van het verdrag van Moskou dat hij in 1944 met Josef Stalin sloot. Een verdrag waarin Churchill doodleuk de latere Oostblok landen voor 90% onder de Sowjet invloedssfeer bracht hoewel hij geen enkel moreel recht had te doen. En vervolgens doodleuk na de oorlog in Bretton Woods staan te vertellen dat "Stalin een IJzeren Gordijn over Oost Europa had laten vallen" zonder ook maar met één woord erover te reppen dat hij dat zelf in dat verdrag van 1944 met Stalin had afgesproken. De propaganda over dat soort thema's overheerst nog steeds ons denken. Nee, heiligen zijn er niet. Mandela's keuzes voor hij gevangen is gezet waren ook niet het soort keuzes die iemand als Mahatma Gandhi zou hebben gemaakt. De beroemde uitdrukking "de een zijn terrorist is de ander zijn vrijheidsstrijder" geldt ook hier. Maar is tevens volstrekt irrelevant in het licht van zijn bovenmenselijke begaafdheid om zonder merkbare wrok na zo'n onmenselijke gevangenschap te werken aan zijn land zodat het zonder bloedvergergieten een nieuwe tijd zonder racisme en zonder rancune in zou kunnen gaan. Het aantal mensenlevens dat hij op die wijze wist te helpen redden is iets waarnaar je alleen maar kunt gissen. En dat maakt hem in zekere zin wel een heilige. Heiliger in elk geval dan het gros van de door de RK kerk verklaarde heiligen.

2 Reacties
Rootman
Rootman18 jul. 2013 - 11:50

Ik geef toe dat de minder goede keuzen van Mandela in het licht van zijn tijd gezien moeten worden: de man was ook niet alwetend.

FransAkkermans1947
FransAkkermans194718 jul. 2013 - 11:50

Waarom zou het doen en laten van grote wereldburgers, zoals Klei ze noemt, niet tegen het licht gehouden mogen worden? Het gaat er toch om dat zij, toen het erop aankwam, de juiste beslissingen namen, de juiste houding hadden enz. en dat we ze daar dankbaar voor mogen zijn. Hun blunders, misstappen van daarvoor of daarna , zijn hun dan vergeven als die van geringer formaat zijn gevonden. Ik vraag me trouwens af of u de deal tussen Churchill en Stalin wel juist weergeeft: Churchill told Stalin: Let us settle about our affairs in the Balkans. Your armies are in Rumania and Bulgaria. We have interests, missions, and agents there. Don't let us get at cross-purposes in small ways. So far as Britain and Russia are concerned, how would it do for you to have ninety per cent predominance in Rumania, for us to have ninety per cent of the say in Greece, and go fifty-fifty about Yugoslavia? (wikipedia)

nikita72
nikita7218 jul. 2013 - 11:50

Churchill heeft volgens mij een juiste beslissing genomen door Duitsland de oorlog te verklaren n.a.v. de inval in Polen (1939). Maar Churchill had ook een hekel aan Gandhi, terwijl Gandhi geweldloos streed voor een rechtvaardige zaak. Churchill vind ik niet een sterk voorbeeld voor andere mensen.

2 Reacties
FransAkkermans1947
FransAkkermans194718 jul. 2013 - 11:50

Het was Chamberlain die de oorlog aan nazi-Duitsland verklaarde. Pas daarna trad C. toe tot de regering en pas vanaf 10 mei 1940 werd hij premier.

Marlene2
Marlene218 jul. 2013 - 11:50

[Churchill vind ik niet een sterk voorbeeld voor andere mensen] Lijkt mij ook niet. De jonge Winston achtte het gebruik van gifgas door de RAF tegen opstandelingen in Irak in de jaren 20 gerechtvaardigd. Bomber Harris leerde zodoende de kneepjes van het vak.

Magikeven!ikheetMostafa
Magikeven!ikheetMostafa18 jul. 2013 - 11:50

Het Westen moet een antwoord geven op deze vraag en niet heen en weer lopen met onzin te verkopen, anders kunnen niets leren van de geschiedenis. De vraag is : Waarom beschuldigde eerst het Wersten Mandela van terrorisme en moest 20 jaar de cel in, later heeft hetzelfde Westen de Nobele Prijs voor de Vrede aan hen gegeven? Het antwoord volgens mijn neus is: omdat het Westen mocht uiteindelijk graven wanneer en waar ze het graag willen, in Zuid Afrika.

1 Reactie
Marlene2
Marlene218 jul. 2013 - 11:50

[anders kunnen niets leren van de geschiedenis] Geschiedenis wordt door de overwinnaars geschreven. Tijdens het apartheidregime was Mandela een terrorist. Nu wordt hij als een held gezien, maar geen heilige want moraliserend met het vingerje wijzen zijn we goed in. Mandela is natuurlijk een held, een vrijheidstrijder, een Che Guevara etc. Heiligheid is exclusief gereserveerd voor de katholieken.