Nee, de Turkse premier Erdogan is geen socialist

Yigit Bulut, de nieuwbakken adviseur van de Turkse premier Erdogan, is me er eentje. Eerder beweerde hij dat buitenlandse machten zijn baas via telekinese (!) proberen te vermoorden. Twee weken geleden gooide hij er nog een verbluffend inzicht tegenaan. Door de ‘rentelobby’ de schuld te geven van het protest rond Istanbuls Gezipark, keerde Erdogan zich volgens Bulut tegen het kapitalisme, om zich zo naar zijn mening een ‘ware socialist’ te tonen.

Los van het ontbrekende bewijs voor een rol bij het Geziparkprotest van een ‘rentelobby’ – waarvan de betrokkenen onbenoemd bleven – gaat het kennelijk aan de samenzweringstheoreticus Bulut voorbij dat je geen socialist hoeft te zijn voor kritiek op kapitalisme. Ook neonazi’s zijn vaak antikapitalistisch, om maar een dwarsstraat te noemen.   Celik Binnen Erdogans Gerechtigheids- en Ontwikkelingspartij (AKP) schoot Buluts uitspraak in het verkeerde keelgat. AKP-woordvoerder Hüseyin Celik haastte zich om het allemaal te ontzenuwen. Celik:  

Onze premier is socialistisch zoals Kalief Omar (die opkwam voor de armen) dat was. Sociale rechtvaardigheid en welvaart staan voorop voor de premier, maar dat maakt nog geen socialist van hem. Premier Erdogan is conservatief en democratisch, maar geen socialist.

Laten we de situatie eens naar Nederland verplaatsen. Stel je voor dat een adviseur van Sybrand van Haersma Buma tegen de media zegt dat de fractieleider van het CDA een socialist is. En dat een CDA-woordvoerder vervolgens alles tegenspreekt, om van Haersma Buma en passant met de heilige Franciscus van Assisi te vergelijken. In Turkije kijkt niemand op van zulke kolderieke vertoningen. De AKP ten voeten uit.   Armoedegrens Ik ben het niet vaak eens met Hüseyin Celik, maar in dit geval moet ik hem gelijk geven. Want premier Erdogan is geen socialist. Alsof dat gezien zijn neoliberale insteek niet al volledig duidelijk was. Alleen herken ik die sociale rechtvaardigheid niet waarover Celik het heeft. Erdogan hamert daar regelmatig op in zijn toespraken, maar dat moet vooral zijn om stemmen te winnen onder de lager gesitueerde Turken, want in de praktijk komt er weinig van terecht. Zeker, een handjevol geluksvogels heeft mee kunnen liften met het economische succesverhaal van Turkije, maar teveel gezinnen bevinden zich nog onder armoedegrens. Of zelfs onder de hongergrens. Sociale rechtvaardigheid? Welvaart?   Cihangir Een van de zaken die voor de AKP pleiten is dat iedere Turk tegenwoordig een ziektekostenverzekering heeft. Ook in andere opzichten is de gezondheidszorg verbeterd, blijkt uit naar voren gebrachte cijfers. Was hard nodig. De kwaliteit van staatsziekenhuizen, waar de minder bedeelden het mee moeten doen, is bijvoorbeeld altijd een probleem geweest in Turkije. Het zou erg goed zijn als daar wat aan gedaan wordt.   Zoals vaker in Turkije wijken de ervaringen van alledag af van de via cijfers gewekte indrukken. Niet al te lang geleden was ik in het staatsziekenhuis van Cihangir, omdat een vriend spoedeisende hulp behoefde. Cihangir ligt midden in het dichtbevolkte culturele centrum van Istanbul, een deel van de stad dat veel toeristen trekt. Een visitekaartje als geen ander en je zou verwachten dat het daar alleen al om die reden piekfijn geregeld is.   Viel erg tegen. De eerstehulpafdeling was ronduit smerig. Moest nodig plassen, maar de wc was een nachtmerrie. Ik ga nu nog bijna over mijn nek als ik eraan terugdenk. Ik heb de operatiekamer niet gezien, maar die wc doet het ergste vrezen.   De particuliere ziekenhuizen in Turkije doorstaan de vergelijking met een vijfsterrenhotel heel goed en de zorg is er uitstekend. Maar wanneer ik ziek word tijdens een verblijf in Turkije laat ik me liever niet in een staatsziekenhuis behandelen. Zeker niet in dat van Cihangir.   Dweilbeurt Wanneer sociale rechtvaardigheid voorop had gestaan voor Erdogan had een dweilbeurt van de staatsziekenhuizen hoge prioriteit voor hem gekregen in de twaalf jaren waarin de AKP regeert. Ik ben uiteraard niet in alle andere Turkse staatsziekenhuizen geweest, maar wel in een aantal. Daar was het evenmin best.   Beter was het alleen in het staatsziekenhuis van Bakirköy, een van de weinige wijken van Istanbul waar de AKP het bij de laatste lokale verkiezingen niet voor het zeggen kreeg, al weet ik niet of het daardoor komt.     Pas recentelijk zijn er vage geluiden hoorbaar over plannen voor nieuwe staatsziekenhuizen. Maar vooralsnog ligt de prioriteit bij megalomane, geldverslindende bouwprojecten, die naast de bankrekeningen van de AKP-elite vooral de psychologische kick van de Ottomaanse wederopstanding dienen. Zoals de herbouw van de Ottomaanse barakken op de plaats waar nu (nog) het Gezipark ligt, op een steenworp afstand van Cihangirs staatsziekenhuis. Het contrast tussen de viezigheid daar en al die prestigieuze projecten is simpelweg te groot om van sociale rechtvaardigheid te kunnen spreken.   Grotere prioriteit dan een verbetering van de staatsziekenhuizen is er ook voor de bouw van nieuwe moskeeën. De noodzaak daarvan werd onlangs voor Erdogan onderstreept toen hij bij een bezoek aan een moskee constateerde dat het daar erg druk was. Iemand moest hem uitleggen dat er zoveel mensen verschenen omdat hij er zijn opwachting maakte…

Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen, 2012).   Volg Peter Edel ook op Twitter.