Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Nederlanders zijn chronisch pessimistisch

  •  
16-04-2013
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
133 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
We zijn zelfs resistent tegen ons eigen oordeel
De oproep van premier Mark Rutte en de sociale partners om de komende maanden onszelf moed, vertrouwen en optimisme aan te praten is smalend ontvangen. Het contrast met wat de bevolking ervaart is dan ook groot. Nederlanders zijn inmiddels, na de Grieken, het meest pessimistische volk in de Europese Unie, zo rapporteerde het CPB afgelopen maand. Het consumentenvertrouwen zo ver gedaald, dat we zelfs de Portugezen in negatieve zin zijn gepasseerd. Toch is Nederland nog altijd een van de rijkste landen van de EU, en raakt de economische neergang ons niet zo zwaar als in andere – met name Zuid-Europese – lidstaten.
Nederlanders zijn chronisch pessimistisch. Een verbale oppepper van Rutte zal dat diepgewortelde pessimisme niet zomaar omtoveren tot blakend zelfvertrouwen.
Elke generatie denkt dat de volgende bestaat uit afgevlakte, individualistische profiteurs zonder normen en waarden. Dat is niet nieuw; de Fransman Condorcet (filosoof, parlementariër en als politicoloog-avant-la-lettre bedenker van een gelijknamige kiesmethode ) merkte dit al op in 1790.
Chronisch pessimistisch
Het pessimisme van de Nederlanders bleef lange tijd beperkt tot de samenleving en de politiek. ‘Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht.’ Het SCP volgt al sinds het voorjaar van 2008 elk kwartaal de stemming onder de bevolking met de vraag of men vindt dat het met Nederland eerder de goede of de verkeerde kant uitgaat. Consequent vind zo’n tweederde van de bevolking dat het met Nederland de verkeerde kant uitgaat. Er zijn wat ‘uitschieters’ naar 70% of naar 59%, maar grosso modo is de houding constant. Nederland is chronisch pessimistisch.
Dit chronische pessimisme lijkt niet eens ingegeven door feitelijke omstandigheden. Het pessimisme verschilt voor de crisis nauwelijks van tijdens de crisis. Waar de verhoudingen relatief constant blijven, veranderen de motivaties. Soms noemden kiezers Fitna, dan weer de val van DSB, gegraai aan de top, of de rellen in Gouda.
Het lijkt er dus op dat nieuwe voorbeelden vooral worden gebruikt ter onderbouwing van een reeds bestaande, stabiele houding van pessimisme of optimisme.
Maar nu gaat het ook ‘met mij’ slecht
In zijn afscheidsrede signaleerde Paul Schnabel (SCP) een verandering. Lange tijd bleef het nationale chagrijn beperkt tot de publieke sfeer; over ons eigen leven en inkomen waren we nog wel positief. Maar dat is de laatste jaren omgeslagen. “Het consumentenvertrouwen is nog nooit zo laag geweest en weinigen lijken te geloven in de bezwerende tekst uit het nieuwe regeerakkoord dat het kabinet er door zijn maatregelen in zal slagen Nederland sterker uit de crisis te laten komen. De Nederlander vreest eerder dat diezelfde maatregelen hem verzwakt in de crisis laten zitten. Van te optimistisch zijn we van de weeromstuit te pessimistisch geworden.”
De kracht van het pessimisme: We zijn nog pessimistischer dan wijzelf
Wij Nederlanders zijn zelfs pessimistischer dan wijzelf. In 2008 (p63) volgde het SCP een groep Nederlanders: zowel vroeg in het voorjaar als laat in het najaar werd dezelfde groep Nederlanders naar hun oordeel gevraagd over oa. de politiek in Den Haag. In dat jaar bleek 47% van de ondervraagden tevredener te zijn geworden over de politiek, en 17% ontevredener. Maar toen diezelfde groep Nederlanders werd gevraagd of zij, terugblikkend, nu (eind 2008) tevredener waren dan vorig jaar (begin 2008), zij slechts 8% dat dat het geval was; 38% was retrospectief ontevredener. Ons pessimisme is dus sterker dan onze eigen beleving van (tevredenheid met) de ontwikkelingen in een voorgaande periode.
De kracht van het pessimisme bleek nog sterker in een follow-up studie uit 2009 (p74). In een soortgelijke opzet werd zowel herhaaldelijk (najaar 2008, najaar 2009) als in terugblik (vanuit najaar 2009 op voorgaande jaar) gevraagd naar de tevredenheid met de samenleving en de economie. Ook in 2009 was het pessimisme in de terugblik is veel sterker dan een trend in de tevredenheid in diezelfe periode zou suggereren. Bovendien bleken zelfs die Nederlanders die in 2009 (volgens herhaalde metingen) positiever waren gaan denken over samenleving en economie, in terugblik pessimistisch.  Van degenen die eind 2009 positiever dachten over de economie dan eind 2008 zag 66% in terugblik toch een verslechtering. Van degenen die positiever waren gaan denken over de samenleving zag 45% in retrospect alsnog een verslechtering.
Blijkbaar wordt terugblikkend het verleden mooier dan dat het zelfs door diezelfde burgers ervaren werd. Die gouden gloed past bij de weemoed naar het verleden, de kritiek op volgende generaties, en het pessimisme over de toekomst.
Tom van der Meer is als Universitair Hoofddocent verbonden aan de afdeling Politicologie van de Universiteit van Amsterdam. Dit artikel verscheen eerder op het politicologische weblog Stuk Rood Vlees

Meer over:

opinie, leven
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (18)

Zjenny
Zjenny16 apr. 2013 - 16:03

Wie ? welke Nederlanders? Ik niet. Ik ben super lekker bezig en heel actief..Niet met de omstandigheden buiten mij maar met handelen naar wat ik voor mijzelf en de wereld om mij heen droom en verlang.

roher
roher16 apr. 2013 - 16:03

Je ziet aan heel veel mensen dat ze later gelukkiger zijn dan eerder in hun leven. Dan woont men ver van ´menselijke herrie´, gaan bijvoorbeeld aan de rand van het regenwoud wonen en houden zich bezig met apen of olifanten, of nemen een moestuin (daar waar het nog kan en mag) en een paar kippen. En dan blijf je naar de lucht kijken, snuift frisse lucht op dan vallen alle ´knooppunten´ zo van je af.

tinekea2
tinekea216 apr. 2013 - 16:03

Haha, daar kruipen de pessimisten weer uit hun spelonken om te laten zien dat ze groot gelijk hebben om pessimist te zijn:-)

SocialDarwinistisch
SocialDarwinistisch16 apr. 2013 - 16:03

Leuk al die onderzoekjes naar de 'geluksfactor'. Zou best wel eens zo kunnen zijn dat Nederlanders te schijterig zijn om toe te geven dat ze ongelukkig zijn. Dan hebben dat soort onderzoekjes dan ook generlei waarde

Sternenstaub
Sternenstaub16 apr. 2013 - 16:03

Nietszeggend, en dat maakt mij nóg pessimistischer t.a.v. het maatschappelijk engagement bij de z.g. intellectuele elite, dan ik al was, want als ik deze publicatie er als een exemplarisch voorbeeld van beschouw, dan is dat maatschappelijk engagement zeer oppervlakkig, en zelfs onverschillig. Men creëert een pseudo-wetenschappelijke virtuele werkelijkheid van abstracte, ambivalente begrippen in combinatie met arbitraire becijferingen, en zo men waardeert de delen verkeert, onderschat onderlinge relaties in het geheel, en zo vergaart noch verkrijgt men werkelijk inzicht in mens en wereld.

Sternenstaub
Sternenstaub16 apr. 2013 - 16:03

Corr. wo 17 april 2013 14:52, r. 5: "en zo waardeert men".

rbakels
rbakels16 apr. 2013 - 16:03

Waarom doet Nederland het slechter dan de omringende landen? Eén factor is dat wij een labiel politiek systeem hebben: nergens is het zo makkelijk een politieke partij op te richten, en nergens zijn er zoveel partijen. Hoe fout dat kan gaan bleek 90 jaar geleden in Duitsland (Weimar-republiek). En verder spelen de media in hun doodsstrijd tegen Internet een funeste rol, maar dat geldt overal.

techneutje2
techneutje216 apr. 2013 - 16:03

De oplossing voor pessimisme: Stuur alle Nederlanders en masse , voor een maand lang, naar heerlijke Griekse eilanden en laat ze bij terugkomst 11 maanden gevrijwaard blijven van de media.

neutralist
neutralist16 apr. 2013 - 16:03

Goed stukje. Balkenende had destijds gelijk met de VOC mentaliteit. Hij doelde juist op dit punt. We zijn liever lui dan moe, pessimistisch, tot op het bot verwend en laten ons door niemand iets vertellen. De huidige crisis kan daarom waardevol blijken. Die laat ons weer even voelen dat welvaart niet vanzelf komt. Niet de overheid is schuldig, dat zijn we altijd zelf want geluk is een keuze (afgezien van ziekte en dood). Het zit niet in materialisme maar tussen je oren.

[verwijderd]
[verwijderd]16 apr. 2013 - 16:03

--- Dit bericht is verwijderd —

2 Reacties
JoopSchouten
JoopSchouten16 apr. 2013 - 16:03

' Het gaat immers best goed met Nederland. Nederland is een welvarend land met goede publieke voorzieningen en relatief weinig armoede.' Ik zie nog steeds donkere wolken. 'Het is dan ook niet verwonderlijk dat Nederland hoog scoort op het gebied van individueel geluk.' Dit is een misvatting. Als je alles optelt krijg je een tevredenheidssuggestie. Meer niet. Metingen op het gebied van 'individueel geluk' zijn namelijk veel te complex ingewikkeld. Het aantal manieren om te meten hoe gelukkig mensen zich voelen varieert. Om geluk te meten moet je ook splitsen in positieve en negatieve ervaringen. Geluk is geen optelsom van tevredenheid op verschillende levensdomeinen (zoals de woning, de opleiding, het werk en het inkomen). De uitkomst over het gemiddelde geluksgevoel is daarom suggestief dus misleidend. Veel Nederlanders zijn bijvoorbeeld zeer negatief over de politiek en pessimistisch over hoe de samenleving zich ontwikkelt.: http://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2011/Stemming_onbestemd Ik heb je ook vaker gewezen op het enorme aantal gebruikers van anti-depressieva. Zo zijn er ook onderzoeken die uitwijzen dat er meer mensen in psychische problemen raken en het aantal zelfmoorden toeneemt. Het aantal mensen met psychische problemen groeit ieder jaar met bijna 200.000 personen. Jaarlijks ontwikkelen 191.400 mensen voor het eerst bijvoorbeeld een angststoornis of stemmingsstoornis. Risicogroepen zijn jongeren, lager opgeleiden en mensen met een laag inkomen.: http://www.dimence.nl/Nieuws/Pages/Ieder-jaar-meer-mensen-met-psychische-problemen.aspx Je schijnt dit dus niet te geloven. ... En 1,4 miljoen mensen onder de armoedegrens vind ik schandalig hoog.

SjoukeBoonstra
SjoukeBoonstra16 apr. 2013 - 16:03

== Het gaat immers best goed met Nederland. Nederland is een welvarend land met goede publieke voorzieningen en relatief weinig armoede. == Als je je baan kwijt bent, geen kans ziet om nog aan de bak te komen, je hypotheek niet meer kunt betalen en weet dat er bij verkoop een vette restschuld overblijft waar je nog jaren aan moet afbetalen, dan is het natuurlijk geweldig om te weten dat je in een welvarend land woont en relatief niet zo heel arm bent, omdat elders op de wereld meer mensen het nog slechter hebben. Als je vader hele dagen in zijn luier in bed ligt omdat het verzorgingstehuis waar hij zit geen geld over heeft voor verzorgenden omdat er dan minder voor de managers overblijft, dan is het toch goed te weten, dat Nederland toch goede publieke voorzieningen heeft. Daar heeft je pa wat aan, en jij ook. Wees optimistisch!

JoopSchouten
JoopSchouten16 apr. 2013 - 16:03

Resistentie tegen het eigen oordeel van eigen pessimisme houdt in dat men niet weet wat de oorzaak is. Deze wordt hier niet geanalyseerd of naar verwezen. Daarom vind ik dit stuk verzuipen in data-geneuzel en semi-filosifische beschouwingen zonder tot de kern te komen. De analyse van Paul Verhaeghe geeft een duidelijker beeld over oorzaak van 'ons' pessimisme. Paul: 'Nog nooit hebben we zoveel welvaart gekend, en toch zijn we nog nooit zo ongelukkig geweest.' 'De dwang om te genieten maakt ons depressief, ontheemd en uitgeblust. De sociale weefsels ontbinden, onze identiteit vervaagt. De autoriteiten van weleer, bakens van sociale rust en identiteit, zijn ingeruild voor een kille en onpersoonlijke disciplinering. Ons leven lijkt op een ‘sociaal darwinistisch’ inferno waarbij de zwakken worden vertrappeld door de sterken, die ondertussen zelf massaal ten prooi vallen aan burn-outs en depressies.' 'Deze neolibererale meritocratie is dus een ramp op maatschappelijk vlak en ronduit gevaarlijk en onethisch op psychologisch vlak.' Bronnen.: http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2012/02/01/inleveren-voor-tegen-het-neoliberalisme 'In onze pseudo-darwinistische overleverswereld geldt de ethiek als versiering die erbij komt als er geld genoeg is. Dat is de populistische praat die vandaag verkocht wordt. Levinas draait dat helemaal om. Hij zegt: eerst is er ethiek, de zorg en de verantwoordelijkheid voor de ander. Je identiteit onttrek je uit de blik van de Ander. Die doorbreekt je zelfgenoegzaamheid en geeft zin aan je bestaan.’' Psychiater Dirk De Wachter. bron.: http://www.vn.nl/Archief/Samenleving/Artikel-Samenleving/We-leven-in-een-borderlinemaatschappij.htm Het zal mij niet verbazen dat 'ons chronisch pessimisme' sinds begin jaren-'80 enorm is toegenomen.

1 Reactie
hannogroen
hannogroen16 apr. 2013 - 16:03

'Nog nooit hebben we zoveel welvaart gekend, en toch zijn we nog nooit zo ongelukkig geweest.' Tot een jaar of dertig geleden spraken de meeste mensen nooit over hun gevoelens, laat staan dat ze ooit psychische hulp zochten. Kortom, de conclusie die Verhaeghe trekt is op zijn minst dubieus te noemen want er is vrijwel geen referentie materiaal. 'De dwang om te genieten maakt ons depressief,' Ook dat is een open deurtje want 'kunnen genieten' is iets waar veel mensen pas sinds een jaar of vijftig aan toe komen.

Woeki Hypo
Woeki Hypo16 apr. 2013 - 16:03

Nederlanders zijn chronisch pessimistisch. Als het waar is, dan is dat terecht. Waar de neoliberale economie domineert, is er geen reden voor een duurzaam vertrouwen. En een duurzame hoop voor gewone mensen. Zo simpel is het. De neoliberale economie is een topwetenschap, extreem radicaal éénzijdig, een elitarisme, een sociaal darwinisme, een vijanddenken, een splijtzwam, maximaal polariserend, enzovoort. Het wordt tijd dat we kritiek gaan geven op wat de wetenschap en hogeropgeleiden ons voorschotelen. De combinatie kennismaatschappij neoliberale economie wordt een ramp. Woeki Hypo is gematigd liberaal.

1 Reactie
lembeck
lembeck16 apr. 2013 - 16:03

Dank - alweer, Woeky.

wvdstraat
wvdstraat16 apr. 2013 - 16:03

Al zou je het gedurende bepaalde evenementen niet zeggen, Nederlanders zijn helemaal niet zo een vrolijk volk. Dat heeft uiteraard te maken met calvinistische invloed, al te veel optimisme staat de Nederlander dan ook niet; een gelijkspelletje is vaak al mooi. Ook aan geluk worden geen hoge eisen gesteld, het zich 'normaal' voelen is voldoende. Daardoor wekken internationale onderzoeken een verkeerd beeld, de lat ligt simpelweg laag. In extremis is dat beeld te zien in veel Scandinavische films, waar zelfs voor ons het beeld figuurlijk (en meestal ook letterlijk) 'grauw' is. Maar vergis je niet, een groot deel van de wereldbevolking ziet ons precies zó. In deze crisistijd komt het duidelijker naar voren, er moet geleden worden! En dan vooral door de armeren, die vooral de "boterham met tevredenheid" blij moeten accepteren. In, bij voorbeeld de Zuid-Europese landen waar de crisis veel harder toeslaat weigert men het leven erdoor te laten verpesten. Groepen vrienden leggen de halve of hele euro die men nog heeft bij elkaar, koopt daarvan euroshopper eten en drinken en maakt van de dag een feestje, in het park of op het strand. In Nederland worden wetten opgesteld en regels bedacht, om zulks onmogelijk te maken, of anders verlinken de buren je wel. "Zweet des aanschijns", "armoe houdt de mensen netjes" en meer van dat soort volkse flauwekul. Niet voor niets valt de grootsheid van het vernieuwde Rijks-spatie-museum hier zo op, ook in het buitenland. Dat zijn wij niet gewend, de anderen niet van ons. In voor én in tegenspoed zal uiteindelijk de Jan Salie-geest in Nederland altijd overwinnen en "we" zullen daarom ook nooit wereldkampioen voetbal worden.

1 Reactie
Andy40
Andy4016 apr. 2013 - 16:03

3 x in een finale gestaan. Voor zo een klein land fantastisch...dus bewijst het tegendeel van uw verhaal