Nederland moet af van zijn politieke Stockholmsyndroom

De VVD houdt de formatie in een dure houdgreep, en dat is allang geen landsbelang meer

Nederland moet af van zijn politieke Stockholmsyndroom: het idee dat de VVD onmisbaar is in elke coalitie. Al vijftien jaar lang heeft deze partij de macht stevig in handen gehad, en al vijftien jaar lang zien we dezelfde uitkomst: uitstel, afbraak en het doorschuiven van problemen naar volgende generaties. Als jonge politicologe frustreert het me hoe vanzelfsprekend het wordt gevonden dat de VVD opnieuw moet aanschuiven aan de formatietafel, alsof het een natuurwet is. Maar misschien is de echte vraag: verdient de VVD überhaupt nog een plek in de coalitie?

Jarenlang was de partij van Rutte en Yesilgöz het gezicht van politieke stagnatie. Onder hun leiding liep het toeslagenschandaal uit de hand, escaleerden woon- en stikstofcrises en werd de klimaatcrisis stelselmatig naar de toekomst doorgeschoven. Jongeren zoals ik worden al meer dan de helft van hun leven gegijzeld door dit beleid van vooruitschuiven, uitstellen en minimaliseren van de VVD. Deze partij heeft vooral laten zien hoe goed ze is in het behouden van macht, niet in het benutten ervan.

Toch lijkt Nederland massaal te geloven dat een formatie zonder de VVD onmogelijk is. Politiek verslaggevers nemen die aanname kritiekloos over. Maar over de mogelijkheid deze partij eens niet in de coalitie te hebben, wordt niet gesproken. Terwijl de VVD toch altijd de partijbelangen boven het landsbelang verkiest. Dat zien we door de blokkade die de VVD opwierp tegen GL-PvdA, alsof deze partij net zulke extremistische opvattingen heeft als de PVV. Bovendien heeft de VVD jarenlang die opvattingen doelbewust genormaliseerd en aan de macht geholpen. Dat is ronduit ondemocratisch, maar toch wordt de VVD hier dus (onterecht) voor beloond. 

Er word nu zelfs serieus gesproken over een minderheidskabinet, maar dat is een klap in het  gezicht van jongeren. In dat scenario moet er voor elk voorstel een nieuwe meerderheid gezocht worden, en we weten dat dat lang gaat duren. De kans dat zo’n kabinetsvorm de volle 4 jaar standhoudt is zeer onzeker. Het laatste waar jongeren op zitten te wachten is opnieuw nieuwe verkiezingen, dat zal alles alleen maar meer vertragen. Maar tijd is geld — en klimaatbeleid kan zich geen uitstel veroorloven. Elke maand vertraging betekent nieuwe tonnen CO₂ en een hogere klimaatrekening. Een rekening die toekomstige generaties gaan betalen. Als de VVD werkelijk om “rust in de portemonnee” geeft, zou ze klimaatbeleid niet blokkeren maar versnellen. Ze zou grote bedrijven eindelijk laten betalen voor hun vervuiling. Maar bij de VVD bepaalt de vervuiler, hij betaalt niet.

Dat Jetten waarschijnlijk met de VVD gaat regeren is helaas realistisch, maar dat betekent niet dat hij de partij opnieuw de chauffeursstoel moet geven. Kabinet Jetten I heeft geen baat bij een terugkeer naar het oude VVD-dictaat. De partij die jarenlang verantwoordelijk was voor het wegkijken mag hooguit achterin meerijden, zeker niet sturen en ook een rol als bijrijder is meer dan ze verdienen.

Jongeren rekenen op een koers die verder kijkt dan de volgende verkiezingen. De VVD is nu kleiner dan in 22 jaar, maar gedraagt zich alsof ze de verkiezingen gewonnen heeft. Laat je daardoor niet intimideren Jetten. Haal desnoods die klimaatdrammer-trui weer uit de la, want de tijd dringt — en het is precies die tijd die de VVD al vijftien jaar lang heeft verspild.