Nederland laat Bonaire stikken - in afval, hitte en bestuurlijke arrogantie

Hoe lang mag Nederland Bonaire nog behandelen als tropisch decorstuk terwijl het eiland wegzakt in afval, hitte en bestuurlijke minachting?

Het is inmiddels meer dan een halfjaar geleden dat bewoners van de Bonairiaanse wijk Lagun ’s nachts hun huizen moesten verlaten vanwege giftige rook van de brandende vuilstort. De zee raakte vervuild met zware metalen, ondergrondse branden smeulen nog steeds en de Inspectie Leefomgeving en Transport concludeert dat de afvalverwerker Selibon niet eens een geldige vergunning heeft. Acht jaar lang lagen er rapporten, plannen en beloftes in de bureaulades van Den Haag. Pas toen het écht misging, greep Nederland in.

En precies daarin zie je de kern van het probleem: Bonaire is officieel “Nederland”, maar wordt nog altijd behandeld alsof het een wingewest is dat blij mag zijn met wat aandacht.

Koloniale reflexen in hedendaags beleid
Sinds 2010 is Bonaire een bijzondere gemeente, maar zo voelt het zelden. Nederland stuurt wetten en regels, vaak complex, duur en nauwelijks uitvoerbaar, terwijl de capaciteit ontbreekt om ze te handhaven. Het nieuwe Inrichtingen- en activiteitenbesluit BES geldt sinds april 2024, maar van de 41 bedrijven die een milieuvergunning moeten hebben, voldoen er vijf. Niet omdat niemand het wil, maar omdat Den Haag moderne milieueisen oplegt zonder de middelen te leveren die ze uitvoerbaar maken.

Ondertussen loopt de ondersteuning vanuit Nederlandse omgevingsdiensten eind 2025 af. Dan moet Bonaire het “zelf kunnen”. Dat klinkt stoer in een beleidsnota, maar op een eiland met beperkte middelen is het gewoon een recept voor nieuwe rampen.

Het patroon is herkenbaar uit de koloniale geschiedenis: Nederland bepaalt, Bonaire moet uitvoeren en mag later uitleggen waarom het niet gelukt is.

Het klimaatplan dat maar niet komt
In januari 2024 spanden acht inwoners van Bonaire samen met Greenpeace een klimaatzaak aan tegen de Nederlandse Staat. Niet omdat ze zin hadden in een juridisch spektakel, maar omdat hun eiland direct wordt bedreigd door de uitstoot van een land dat duizenden kilometers verderop de regels bepaalt.

Nederland beloofde een klimaatadaptatieplan voor Bonaire vóór eind 2024. Dat plan is er nog steeds niet. Ondertussen laat onderzoek in The Lancet zien dat het aantal hitte gerelateerde sterfgevallen op kleine eilanden nu al twee keer zo hoog is als begin deze eeuw.

Hoe kan een Europees deel van Nederland wel klimaatsluisjes bouwen, dijken verhogen en hittestress bestrijden, terwijl Bonaire een gemeente van hetzelfde land letterlijk in de hitte wordt achtergelaten?

De prijs van toerisme wordt lokaal betaald
Nederland presenteert Bonaire graag als paradijs voor vakantiegangers. Mooie folders, zonovergoten stranden, kristalhelder water. Maar wie betaalt de prijs? De bewoners die worden geconfronteerd met stijgende kosten voor levensonderhoud, een krappe woningmarkt en banen die vooral seizoensgebonden zijn.

Terwijl luxe resorts floreren, blijft de sociale ongelijkheid groeien. Het toerisme dat Nederland zo graag promoot levert minder op voor Bonairianen dan voor de buitenlandse investeerders die er winst uit halen.

Het is tijd dat Nederland écht verantwoordelijkheid neemt
Een overheid die zegt dat Bonaire volwaardig onderdeel is van Nederland, mag niet wegkijken wanneer diezelfde gemeente vastloopt in regels, klimaatrisico’s en milieurampen die door Den Haag zijn veroorzaakt of verergerd.

Bonaire heeft geen behoefte aan nóg een rapport of nóg een bestuurlijke evaluatie. Het heeft behoefte aan middelen, bevoegdheden en respect. Aan beleid dat werkt op het eiland zelf niet in een Haagse vergaderzaal.

Zolang Nederland zich achter “complexiteit” en “capaciteitsproblemen” blijft verschuilen, blijft de boodschap aan Bonaire dezelfde als vroeger:je hoort erbij zolang je geen echte zeggenschap vraagt.

Als Den Haag werkelijk wil breken met de koloniale erfenis, begint dat niet met mooie woorden, maar met daden: een robuust klimaatplan, fatsoenlijke milieucapaciteit, structurele investeringen en volledige gelijkwaardigheid.

Want een wingewest kun je afschaffen op papier — maar niet zolang de praktijk eraan vasthoudt.