Nederland heeft niet genoeg klokkenluiders

Een klokkenluider is iemand die de aandacht op misstanden wil leggen. Werkt een klokkenluider ergens en wordt strikte geheimhouding gevraagd, dan negeert de klokkenluider dat voor het grotere geheel. Hij of zij is diegene die dingen aan de kaak stelt, legt een vinger op de zere plek.

De klokkenluider is dus bij uitstek iemand die durf in zijn donder heeft. Immers zet hij (of zij) zijn baan op het spel door aan het touw te trekken, de klepel in beweging te zetten en louter hard te rinkelen. Help! Moord en Brand!…en schiet eens op!

Niet zelden wordt de klokkenluider daarna ontslagen en is er ophef. De klok, daar blijf je met je tengels van af. Die hangt er voor de sier! Als uitdaging misschien. Als rode knop die je nooit mag indrukken, als het kruisje rechts in de bovenhoek van je computerprogramma. Raak het niet aan!

Dat had de Rotterdamse ambtenaar, die thans is ontslagen, toch in zijn oren moeten knopen. Het moet behoren tot de richtlijnen die er ingestampt zijn. De ambtenaar in kwestie heeft immers een eed of gelofte afgelegd. Die heeft hij eerst gebogen, net zo lang tot de ragfijne lijntjes van zijn vrijwillige ketenen braken.

Ik zie een man (of vrouw) met gewetenswroeging in zijn bed liggen. De ambtenaar woelt en denkt aan kleine kinderen die op een zolder verstopt liggen, er staat nog net geen kast voor het trappengat. Illegale kleine kindertjes. Kennelijk liggen ze in een brandonveilig pand. Het woelen houdt niet op, het duurt nu al dagen. Het verplaatsen in één van de kinderen. Geloof speelt hier geen parten, we hebben het over kinderen. Kinderen die recht hebben op een veilige en onbezorgde jeugd. Die met liefde opgevoed moeten worden. Kinderen mogen nooit illegaal zijn of weggemoffeld op een zolder.

Bij het ontbijt zijn de gedachten weg. Een nieuwe dag geeft nieuwe inzichten. Fris en monter stapt de ambtenaar naar het werk. Rapporten vliegen langs de ogen. Namen, cijfers, dossiers. Analytisch wordt het werk op prioriteit ingedeeld, pas vanmiddag is het overleg.

Geheimhouding wordt er gevraagd. De ambtenaar vraagt zich andermaal af waarom. Zo ook ik. Weer het draaien in bed, de nacht duurt zo lang. Langer dan gisteren. Of eergisteren. Of de dag daarvoor.

De ambtenaar leest de notulen, een rilling glijdt langs de lange rug. In de pauze als collega’s de buitenwereld (zwijgzaam over hun werk) tegemoet treden, stuurt hij een mail. Naar de media. Hij negeert het protocol, de gedragscode van een ambtenaar en doorbreekt definitief de eed of gelofte. Ontslag volgt.

Nederland heeft niet genoeg klokkenluiders. Als er een probleem is, een serieus en groot probleem, een probleem dat derden onevenredig hard treft, buiten de schuld om; een probleem dat niet opgelost kan worden met de halsstarrige richtlijnen van het management; dan mag men –in mijn optiek- aan de bel trekken. Hij hangt er voor. Het eigen hachje zou namelijk nooit mogen prevaleren aan dat van de getroffenen. Fouten zijn er, ook voor topmanagement, om te erkennen, aan de kaak te stellen en zonder vrees hiermee naar buiten te treden. Fouten erkennen en ze toegeven geeft een eerlijker beeld dan hij of zij die de klok luidt te ontslaan.

Of de ambtenaar in kwestie uit de motieven zoals bovenstaand heeft gehandeld is mij niet bekend, het is slechts een voorstelling. Een voorstelling die mij in ieder geval wat hoop geeft. Dat er mensen zijn die oprecht voor anderen opkomen en daarbij zichzelf weg durven cijferen.