Nederland dreigt nu een spookkabinet te krijgen

Na het openingsbod van D66 en CDA schuift de formatie richting een scenario dat tot voor kort niemand serieus nam: een kabinet van CDA, VVD en D66 dat voor elke beslissing in de Kamer een nieuwe meerderheid moet zoeken. Geen vaste coalitie, geen gedeeld kompas, geen stabiele basis voor vier jaar bestuur. Een constructie die in Den Haag wordt gepresenteerd als “flexibel”, maar die in werkelijkheid vooral één ding betekent: permanente onzekerheid. En die onzekerheid komt niet uit de lucht vallen. Ze is het directe gevolg van de blokkadepolitiek waarmee de VVD GroenLinks-PvdA buiten de deur wil houden, en van D66 dat op haar beurt weigert met JA21 in zee te gaan. Twee symbolische veto’s die het midden politiseren tot een niemandsland.

Wie eerlijk kijkt, ziet snel wat zo’n kabinet betekent: een land dat wordt geregeerd door wisselende meerderheden die van week tot week verschillen. Op migratie schuift het kabinet dan naar rechts, op klimaat naar links, op zorg en inkomensbeleid hangt alles af van wie die dag steun wil leveren. Nederland krijgt in zo’n constructie niet één regering, maar vier concurrerende schaduwkabinetten. Dat is politiek technisch indrukwekkend, maar bestuurlijk funest. Je koopt stabiliteit per stemming en verliest richting per maand. Precies het soort Haagse improvisatie waar de samenleving al jaren geen geduld meer voor heeft.

Dat we überhaupt in deze situatie terechtkomen, komt doordat blokkades inmiddels belangrijker lijken dan verantwoordelijkheid. De VVD wil per se niet met GroenLinks-PvdA, niet omdat de inhoud dat onmogelijk maakt, maar omdat men bang is voor het beeld van een progressieve koers. D66 wil niet met JA21, omdat het zich niet wil laten flankeren door een radicaal rechts signaal. Het resultaat is dat drie middenpartijen elkaar nodig hebben, maar geen van drieën durft te zeggen wat de logica zou dicteren: dat je een vierde partij nodig hebt om te kunnen besturen. En dat die partij, of je het nu leuk vindt of niet, GroenLinks-PvdA is.

Want zonder GL-PvdA bestaat er domweg geen stabiel sociaal-economisch midden. Op klimaat is rood-groen onmisbaar, op zorg al helemaal. Wil je geen bezuinigingen op kwetsbare groepen? Dan heb je GL-PvdA nodig. Wil je een huisvestingsbeleid dat starters en huurders niet verder in de knel zet? Dan kom je weer bij GL-PvdA uit. Wil je humane én bestuurbare asielopvang? Precies hetzelfde verhaal. De paradox is pijnlijk: de VVD sluit de enige partij uit die haar kan behoeden voor een rechts blok dat stuurloos wordt zodra het op sociale thema’s aankomt.

Daarmee wordt GL-PvdA de spil van de Tweede Kamer, maar zonder formele macht. Beleidsmatig essentieel, politiek weggezet als luxe-oppositie. Dat klinkt misschien aantrekkelijk voor een paar strategen, maar voor het land betekent het dat cruciale dossiers nooit echt worden verankerd. Elk compromis is tijdelijk, elke afspraak kan bij de volgende stemming weer kantelen. Nederland wordt dan bestuurd op de golven van incidenten en krantenkoppen, niet op de lange lijnen die de komende jaren juist broodnodig zijn.

En laten we niet naïef zijn: zo’n spookkabinet gaat Nederland jarenlang achtervolgen. Woningnood vraagt om een koers van tien jaar, niet tien weken. Zorgpersoneelstekorten zijn niet op te lossen met meerderheden die donderdags anders zijn dan dinsdags. Klimaatbeleid kan alleen werken als het voorspelbaar is, en regionale investeringen kunnen niet afhangen van wie die week toevallig een punt wil maken. Dit is geen tijd voor politieke hobbyconstructies. Het land verdient beter.

De waarheid is ongemakkelijk maar eenvoudig: je kunt geen stabiel midden bouwen terwijl je één van de dragende muren uitsluit. De VVD zal die realiteit vroeg of laat moeten onderkennen. D66 weet het al, CDA weet het ook: zonder GroenLinks-PvdA krijg je geen richting, geen rust en geen land dat vooruit durft te kijken. Je krijgt een kabinet dat elke maandag opnieuw wordt uitgevonden en elke vrijdag wankelt.

De vraag voor de komende weken is dus niet óf GroenLinks-PvdA nodig is, maar waarom sommige partijen nog steeds doen alsof dat niet zo is. De echte keuze is helder: of je kiest voor een kabinet dat het land stabiel vooruit helpt, of je kiest voor een politiek experiment dat zichzelf elke maand moet heruitvinden. En wie goed luistert hoort het al: Nederland is klaar met experimenten. Het wil bestuur. Echte keuzes. En partijen die durven doen wat nodig is.