Joop

Na 40 jaar de kop in het zand mist de boer alsnog de boot?

  •  
29-03-2021
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
48826378066_a1e73b7986_k

© cc-foto: Kees Torn

Van boer naar laborant: visie op een toekomstbestendige  landbouw
Drie belangrijke ontwikkelingen in de geschiedenis van de agrarische sector zijn: schaalvergroting, specialisatie en rationalisatie waardoor de productie is verhoogd en versneld. De landbouw is op steeds industriëlere wijze gaan produceren. De gevolgen zijn dat enerzijds de export is verhoogd en de prijzen naar verhouding niet zijn gestegen, maar anderzijds dat de problemen van afval, milieuvervuiling, ziektes, rampen zoals stalbranden en de afname van biodiversiteit sterk zijn toegenomen.
De problemen worden inmiddels breed onderkend, zeker ook in de politiek. Minister Braks nam het mestprobleem serieus en voerde in 1984 een interimwet in voor beperkingen van varkens- en pluimveehouderijen. Minister Brinkhorst steunde Europese voorstellen voor hervorming van de landbouw in 2002, met meer aandacht voor milieu en dierenwelzijn.
Toch is, ondanks deze signalen, de veestapel nauwelijks gekrompen. Het is vreemd dat op een dichtbevolkt klein oppervlak, zoals ons land, zoveel in de landbouw wordt geproduceerd. Door de toenemende wereldbevolking en het wereldwijd willen consumeren van meer en luxer voedsel zullen, als er geen trendbreuk optreedt, de bovengenoemde problemen alleen maar toenemen.
De boeren, hun geldschieters en de voeder en voedselindustrie vormen een blok tegenover de belangenbehartigers van milieu, natuur en gezondheid, en de tegenstellingen zullen zich in de toekomst alleen maar verscherpen. Er zal echt iets moeten gebeuren om escalatie en onoplosbare schade aan natuur en omgeving tegen te gaan.
Naar een nieuwe landbouw Gelukkig wordt er onderzoek gedaan naar alternatieven voor bestaande manieren van voedselproductie. In het verleden was veel onderzoek gericht op rassenveredeling, methodes om de productie te verhogen en te versnellen en langere houdbaarheid van producten. Nu wordt steeds meer gekeken naar andere manieren om voedingsmiddelen te produceren. Dit komt enerzijds tot uitdrukking in het zoeken naar volwaardige plantaardige alternatieven voor dierlijke producten, zoals op de universiteit van Wageningen ook gebeurt. Immers, plantaardige producten zijn minder vervuilend en kosten veel minder energie dan dierlijke producten. De verkoop van vleesvervangers op plantaardige basis zit duidelijk in de lift, maar het betreft nog steeds een klein deel van de totale vleesverkoop.
Een andere ontwikkeling betreft circulaire landbouw of anders een volledige herstructurering van de huidige landbouw. In de tuinbouw worden al jarenlang de ideale omstandigheden voor voedselkweek benaderd, en kan met steeds minder areaal en productiemiddelen steeds meer worden geoogst. Deze trend kan in de lab-landbouw worden voortgezet.
Er blijkt voor de teelt van veel gewassen geen grond en geen daglicht nodig te zijn, waardoor op heel andere wijze kan worden geteeld, bijvoorbeeld in torens of onder de grond. In de nieuwe teeltsystemen kan het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen sterk worden beperkt. Ook hoeven er veel minder meststoffen, zoals stikstof en fosfaat te worden gebruikt. Er worden systemen ontwikkeld om het gebruikte water te recyclen, waardoor de emissies sterk dalen. Deze ontwikkeling past in het streven naar kringlooplandbouw, waarbij niet meer areaal en grondstoffen worden gebruikt dan noodzakelijk, en reststromen hergebruikt kunnen worden.
Voor wat betreft de productie van vlees zou voortgebouwd kunnen worden op het werk van Mark Post, een van de eerste wetenschappers die al in 2013 een kweekvleesproduct presenteerde. Op niet al te lange termijn kan dit rendabel worden gemaakt. Op analoge wijze kunnen in de toekomst andere dierlijke producten worden gemaakt, zoals melk en eieren, waardoor de traditionele veeteelt en visserij in de toekomst overbodig wordt.
Consuanderen Ook de consument zal zijn gedrag moeten aanpassen, in de zin dat de nieuw geproduceerde etenswaren moeten worden omarmd. Daarom spreken we van consuanderen. Het consuanderen omvat nog meer, namelijk het verstandig omgaan met voedsel en het mijden van ongezond voedsel. Het teveel eten en slecht voedsel trekt een sterke wissel op ons gezondheidsstelsel, en kost miljarden per jaar, denk aan obesitas, suikerziekte, veel vormen van hart- en vaatziekten en kanker. Ook wordt er in ons land 34 kilo eten per persoon per jaar weggegooid.
Er zal veel meer aan bewustwording van dit soort contraproductief gedrag moeten worden gedaan, en er zullen maatregelen genomen moeten worden om ongezond eten en verspilling tegen te gaan. Alleen een gezamenlijke inspanning van producenten, politiek, maatschappelijke instituties en consumenten kan leiden tot de noodzakelijke trendbreuk waardoor onze aarde leefbaar blijft. Daarbij zal de traditionele boer en de voeder en voedselketen uit hun comfort zone moeten treden stoppen met ontkennende lobby of op termijn moeten verdwijnen. Deze mega-transformatie zal wel op een goede en maatschappelijke acceptabele manier moeten plaatsvinden.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar

Reacties (23)

Daenen Raf
Daenen Raf31 mrt. 2021 - 7:13

https://www.volkskrant.nl/cs-b91f4c18

vdbemt
vdbemt30 mrt. 2021 - 9:42

@ Minoes. Jij vraag: wat zijn die alternatieven? Nogmaals: dat staat hier beschreven. Ik weet verder niet wat je aan wilt geven met dat artikel over het doordrukken van een mega-mestfabriek. Ik zie hier het volgende in: "De boeren, hun geldschieters en de voeder en voedselindustrie vormen een blok tegenover de belangenbehartigers van milieu, natuur en gezondheid" Hier wordt koste-wat-kost een omgeving een mega mestfabriek door de strot gedouwd. Zienswijzen worden in de prullenbak gegooid. Da't is de bio-industrie. En dat moet anders.

6 Reacties
Minoes&tuin
Minoes&tuin31 mrt. 2021 - 2:43

D66 was voor innovatie i.p.v. het terugdringen van het aantal boeren en het halveren en/of verminderen van de veestapel en heeft als innovatie. als oplossing voor het probleem, de mestfabriek erdoor gedrukt en noemde dat 'circulaire' economie. Niemand wilde die mestfabriek, de mensen al helemaal niet, het stinkt en scheidt evengoed een hoop rotzooi af. Er zijn er dus steeds meer geworden en er komen er nog meer aan. Wat denk je dan dat de mensen nu denken als je ze nu weer hoort praten over het terugdringen van het stikstofprobleem, de veestapel en de circulaire economie in deze. Dat is toch faliekant handelen tegen dit principe als je ziet wat ze in werkelijkheid zelf als oplossing hebben neergezet omdat daar economisch iets aan te verdienen viel. Dan kun je precies zien wat ze bedoelen als het erop aankomt. Dat geklets over klimaatprobleem etc.. dat gelooft toch geen mens meer die ziet wat ze in de praktijk doen en bedoelen met innovatie en waartoe dat leidt.

Minoes&tuin
Minoes&tuin31 mrt. 2021 - 2:53

Ik heb hier al heel lang geleden geschreven over Anne-Marie Spiering D66 lid van provinciale Staten en Gedeputeerde Staten in Noord-Brabant, die in beide hoedanigheden dit dossier onder haar hoede had. Dit idee kwam uit de koker van D66 en is door D66 doorgedrukt tegen de wil van de inwoners. Hoe noemt D66 dat? Jawel innovatie...het gevleugelde woord dat iedere keer weer om de hoek komt kijken. Het is geen oplossing maar een nieuw verdienmodel geworden en een ramp, onderdeel van het probleem. Het hield de veestapel in stand. En die ramp is het tot op de dag van vandaag.

vdbemt
vdbemt31 mrt. 2021 - 10:24

@Minoes. Mee eens, dat dit niet deugt. Maar dan wil je toch ook naar de alternatieven? Waarom dan die vraag 'wat is het alternatief', als dat in deze column ook beschreven wordt?

Minoes&tuin
Minoes&tuin31 mrt. 2021 - 16:30

Wat ik wilde blootleggen is het verschil in praktijk en theorie van dat wat de 'progressieve' politiek ons voorhoudt en ze in werkelijkheid doet, hoe circulair wordt uitgelegd. Mijn probleem met bovenstaand stuk heb ik denk ik al gezegd. Het neigt me weer teveel naar een verplicht totalitair veganistisch systeem. Bovendien als je weet dat het juist de gifstoffen zijn die ook in de land- en tuinbouw ziekten veroorzaken dan wordt dat hier teveel genegeerd. Ik ben voor gemengd en koeien in de weide, voor circulair, maar dan zonder gifstoffen, met alternatieven etc... De koeien en aandoeningen die hij beschrijft komen juist voor in de megastallen. Het afschilderen van weiland als groen asfalt vind ik te kort door de bocht. Hier wordt me teveel toegewerkt naar een uitkomst en teveel bij elkaar gehaald om die bepaalde uitkomst te bereiken. 

Pater
Pater1 apr. 2021 - 15:02

@Minoes Je zult toch moeten leren leven met de waarheid dat D66 dat in het landelijk programma uitgaat van een halvering van de veestapel. Dat is nieuw, maar het is wel heel goed en een echte vooruitgang. En het is dom om dat te ontkennen.

Minoes&tuin
Minoes&tuin4 apr. 2021 - 19:54

Pater Beter laat dan nooit :) Ik ben voor een halvering van de veestapel. Haal jij uit wat ik zeg iets anders?

[verwijderd]
[verwijderd]30 mrt. 2021 - 9:17

--- Dit bericht is verwijderd —

1 Reactie
Pater
Pater1 apr. 2021 - 15:02

Er zijn al vrij veel boeren die dat inderdaad inzien.

Minoes&tuin
Minoes&tuin30 mrt. 2021 - 7:41

En wat zijn die alternatieven? Het land wordt volgeplempt met mestfabrieken! Daar was D66 in de provincie erg voor! Zij noemden dat innovatie. Ik heb hier met de provinciale verkiezingen al op gewezen. Nu eindelijk pakt de pers dat eens op! Had dat niet voor de verkiezingen gekund? Geloven doe je maar in de kerk! Hoe vaak heb ik dat niet gezegd. Eerst zien, dan geloven! Is het volgende! Alle andere bedrijven die niet rendabel zijn gaan gewoon failliet. Waar is het recht van opvolging vastgelegd voor een 'speciale' groep mensen in Nederland?

5 Reacties
vdbemt
vdbemt30 mrt. 2021 - 8:05

"En wat zijn die alternatieven?" NOG een keertje lezen, Minoes. Maar dan goed. En dan dit niet overslaan: plantaardige alternatieven, circulaire landbouw. Of herstructering zoals in de tuinbouw allang gebeurd is ("In de tuinbouw worden al jarenlang de ideale omstandigheden voor voedselkweek benaderd, en kan met steeds minder areaal en productiemiddelen steeds meer worden geoogst. Deze trend kan in de lab-landbouw worden voortgezet."). Kweekvlees......etc. Moet ik verder samenvatten? Natuurlijk moeten we ook consuanderen. Ik schat in dat jij dat niet zo graag wil.

FransAkkermans1947
FransAkkermans194730 mrt. 2021 - 8:30

Na de oorlog waren er bijna een half miljoen bedrijven, nu nog 50 000. Hoezo recht van opvolging? Een kleine boer op eigen grond gaat niet failliet. Die haalt de broekriem aan.

Minoes&tuin
Minoes&tuin30 mrt. 2021 - 8:31

vdBemt https://oss.pvda.nl/standpunten/mestfabriek/

Minoes&tuin
Minoes&tuin30 mrt. 2021 - 8:38

VdBemt Dat moet je mijn reacties beter of überhaupt lezen, dan kun je minder vermoeden! Zeg ik iets dat je niet zo goed uitkomt?

vdbemt
vdbemt30 mrt. 2021 - 10:57

Minoes. Zie boven, 11.42

pastafari
pastafari30 mrt. 2021 - 7:15

De boeren zitten al decennia in een tweespalt. Ze moeten in een internationale kapitalistische markt concureren en ze moeten de prijzen accepteren die ze krijgen opgelegd door groothandels en supermarkten. Om te concureren moeten ze innoveren, maar wetten, natuurbescherming en ethische bezwaren bij de klant geven weinig ruimte voor innovatie. De fout bij de landbouw is dat we er aan gewend zijn weinig te betalen voor hun producten. Een liter melk kost 1/5 van een liter RedBull. Dat kan op de lange termijn niet, en de lange termijn is nu. Dus moeten we innoveren, maar dan moeten we ook de innovaties toe laten en ondersteunen. Dat betekent dat we genetisch gemodificeerd voedsel moeten heroverwegen, dat we de regels voor biologische producten eens moeten opfrissen, dat we import van vruchten die hier groeien aan banden leggen (bijv, aarbeien in Maart), dat we uit het EU landbouwbeleid stappen, en veel meer. Ik ben blij dat ik geen boer ben

Pater
Pater30 mrt. 2021 - 0:03

Vreemd verhaal. Waar komen die rationalisatie en schaalvergroting vandaan, beste Daenen? Van de overheid, die na 1945 goedkoop voedsel wenste om een snel herstel van industrie en welvaart mogelijk te maken. Hoe kan het dat de schaalvergroting nog steeds doorgaat? Nu nog 50.000 boerenbedrijven, staks de helft? Omdat de neoliberale dominantie lange tijd elke regulering en beperking zonder enige bezinning opzij schoof. het werd juist erger: we moesten af van de gesubsidieerde boterbergen en melkplassen, de grenzen voor de export moesten open, landbouw werd een strikt economisch bepaalde sector, zonder oog voor milieu- en natuurschade, waar Brinkhorst maar ook de PvdA volop aan mee deden. Voor welke partij was Daenen eigenlijk wethouder? Daenen heeft het neutraal over gewasbeschermingsmiddelen, waarom niet over landbouwgif? Consuanderen is prachtig, maar waarom gaat Daenen niet in op overheidsmaatregelen (zoals prijssturing) die die daar massa aan kunnen geven? Als we het aan de goedwillende individuen overlaten schiet het niet op, dat is de afgelopen decennia wel bewezen, dat moet Daenen toch ook weten. Koeien in de wei en varkens in de modder horen thuis in het Nederlandse landschap, maar dan wel tenminste de helft minder. Landbouw moet weer integreren met de natuur en moet juist minder de stallen en de kassen in. De tuinbouw is géén goed voorbeeld, we telen hier met enorme energietoevoer wat in Spanje gewoon buiten kan. De tuinbouwkassen zijn vrijgesteld van OZB-heffing. Er wordt zwaar onderbetaald in de tuinbouw. Daenen gaat tegenstellingen uit de weg en komt zo uit op een heel gebrekkige analyse.

4 Reacties
pastafari
pastafari30 mrt. 2021 - 7:21

@Pater de reden voor innovatie gestuurd door de overheid was om een einde te maken aan dreigende honger. De meeste mensen weten dat al lang niet meer, maar een mislukste oogst betekende vroeger honger en schaarste. De laatste mislukte oogst is nog niet zo lang geleden, in de jaren 50 (1957 geloof ik). Door import uit vooral de VS werd een graantekort voorkomen.

FransAkkermans1947
FransAkkermans194730 mrt. 2021 - 8:52

@Pater Rationalisatie en schaalvergroting zijn niet iets van na de oorlog. Het kwam toen wel in een geweldige stroomversnelling. Maar de toepassing van wetenschap in de sector heeft tot geweldige stijgingen van de productiviteit geleid. Met steeds minder producten werden steeds meer consumenten bediend. In Nederland greep de overheid pas in op landbouwmarkten in de jaren dertig. Daarvoor was het vooral de bevordering van onderwijs, voorlichting en onderzoek met spectaculaire resultaten. Innovaties worden snel opgepakt. Lees eens verder in Bieleman, Geschiedenis van de landbouw 1500-2000 , on line beschikbaar. (https://bit.ly/3dmAMHI) @pastafari De laatste hongersnood was eind jaren veertig van de negentiende eeuw en dat was een gevolg van mislukte aardappeloogsten. Dat was een Europees verschijnsel en in Ierland hebben ze het er nog over. Honger en gebrek vanwege oorlogsomstandigheden buiten beschouwing gelaten. Nederland is wat betreft broodgraan nooit zelfvoorzienend geweest.

pastafari
pastafari30 mrt. 2021 - 9:56

@FransAkkermans1947 ik had het over een mislukte oogst, niet over hongersnood.

Pater
Pater1 apr. 2021 - 15:25

@pastafari Zelfs in WO II was er landelijk geen voedseltekort. Dreigende honger speelde in NL niet meer na de 19e eeuw, een mislukte oogst kan altijd makkelijk worden opgevangen door voorraden en import. NL produceert juist voor de wereldmarkt. Op het moment ontstaan door corona in diverse landen in Z-Amerika en Afrika serieuze hongersnoden, maar wereldwijd is dat makkelijk op te lossen, ware het niet dat allerlei nationalistische en ook economische motieven zulke oplossingen in de weg staan. De vreselijke en herhaaldelijke hongersnoden in bijv. Ierland ontstonden door de macht van Engelse grootgrondbezitters, die de pacht verhoogden en graan en zuivel uit Ierland exporteerden, die de grond van failliet aardappelboertjes inzetten voor schapenteelt voor de textielfabrieken. Kortom, hongersnood heeft meestal te maken met ongelijke economische macht. @Frans Nee, dat begon inderdaad al in de 19e eeuw, toen het goedkope Amerikaanse graan een grote crisis veroorzaakte. Rationalisatie en schaalvergroting zijn helemaal niet per definitie fout. Het ging pas fout toen natuur & milieu & dierenwelzijn volledig ondergeschikt werden gemaakt aan de maximale opbrengst. En die ontwikkeling is in NL sterk beïnvloed door de EU-landbouwpolitiek.

KM2
KM229 mrt. 2021 - 20:59

"Er zal veel meer aan bewustwording van dit soort contraproductief gedrag moeten worden gedaan, en er zullen maatregelen genomen moeten worden om ongezond eten en verspilling tegen te gaan." Er zijn 1000 voordelen aan leren koken en liefde voor je eten te krijgen, dan is deze hele "discussie" niet nodig!