Muziekstreaming levert miljarden op, maar artiesten zien weinig terug

Muziekstreaming is niet meer weg te denken uit het dagelijks leven. Diensten als Spotify, Apple Music, Amazon Music en Deezer bepalen hoe miljoenen mensen muziek luisteren. In Duitsland groeide de omzet van streamingdiensten in 2024 naar 2,38 miljard euro – het zesde groeijaar op rij. Toch profiteren veel muzikanten nauwelijks van die groei.

Om te bespreken hoe muziekstreaming in het digitale tijdperk eerlijker kan worden ingericht, nodigde de Duitse minister voor Cultuur Wolfram Weimer deze week bekende muzikanten en songwriters uit in het Bundeskanzleramt (het kantoor van de bondskanselier). Centraal stond één vraag die de hele sector bezighoudt: hoe kan streaming werken voor de mensen die de muziek maken, en niet alleen voor de platforms die eraan verdienen?

Aan het overleg namen onder anderen Herbert Grönemeyer, Peter Maffay, Balbina, Christopher Annen van AnnenMayKantereit, Annett Louisan en Daniel Grunenberg van Glasperlenspiel deel. Ook vertegenwoordigers van belangenorganisaties, zoals Sylvia Kollek van de Fair Share Initiative, waren aanwezig.

Volgens Weimer zijn de economische omstandigheden voor muzikanten fundamenteel veranderd door de overgang naar digitale distributie. Muziekstreaming mag dan alledaags zijn geworden, zei hij na afloop, maar dat mag niet los worden gezien van de vraag hoe het de makers van die muziek vergaat. Wie draagt het systeem, en wie profiteert er daadwerkelijk van?

Scherpe kritiek op het verdienmodel
Herbert Grönemeyer liet zich tijdens het debat uitgesproken kritisch uit over het huidige verdienmodel. Eerder noemde hij de manier waarop streaminginkomsten worden verdeeld al het “grootste idiotensysteem van het kapitalisme”. Volgens de zanger ontvangen artiesten bij het streamen van een album slechts een paar cent van het maandelijkse abonnementsgeld. Het grootste deel van de inkomsten belandt in een gezamenlijke pot die wordt verdeeld op basis van het totale aantal streams.

Dat systeem bevoordeelt vooral internationale supersterren en virale hits, terwijl het merendeel van de artiesten nauwelijks iets overhoudt. Grönemeyer wees erop dat jonge en innovatieve muziek onder deze voorwaarden nauwelijks nog kan worden opgebouwd. Dat is volgens hem geen individueel probleem, maar een structurele bedreiging voor de hele sector.

Ook Peter Maffay sloot zich daarbij aan. Hij sprak van een marktmechanisme dat uit balans is geraakt: stijgende omzetten bij streamingdiensten, maar dalende economische participatie van muzikanten. Dat is niet alleen een moreel probleem, maar ook een structureel manco van een hele bedrijfstak, aldus Maffay.

Opeenstapeling van problemen voor muzikanten
Christopher Annen, gitarist van AnnenMayKantereit en medevoorzitter van de beroepsvereniging PRO MUSIK, sprak van een opeenstapeling van problemen voor muzikante n(„Multikrisis“)  in de muzieksector. Muzikanten hebben te maken met teruglopende concertinkomsten, minder subsidies, dalende streamingvergoedingen en extra druk door kunstmatig gegenereerde muziek. Volgens Annen is transparantie essentieel: muziekmakers leveren de basis voor het verdienmodel van streamingdiensten en verdienen het om op gelijkwaardige voet te kunnen onderhandelen.

Ook Balbina, spreekster van de Akademie für Populäre Musik, benadrukte dat muzikanten niet langer slechts onderwerp mogen zijn van cultuurpolitiek, maar als volwaardige gesprekspartners aan tafel moeten zitten. De zeggenschap over de toekomst van muziek mag volgens haar niet uitsluitend bij de bedrijven liggen die de infrastructuur beheren.

Andere deelnemers wezen op aanvullende problemen. Daniel Grunenberg waarschuwde voor klikfabrieken en kunstmatige streams die algoritmes manipuleren en zo de markt verstoren. Rapper Maeckes vergeleek het systeem met een ambacht waarin betaling plaatsvindt op basis van gebruik in plaats van waarde. Axel Müller, freelance muzikant en medeoprichter van PRO MUSIK, sprak zelfs van een defect ecosysteem waarin muzikale diversiteit langzaam verdwijnt.

Onderzoek bevestigt ongelijkheid
Aanleiding voor het overleg was een door de federale overheid gefinancierde studie onder 3.000 muziekprofessionals in Duitsland. Meer dan 74 procent van de ondervraagden zegt ontevreden te zijn over de inkomsten uit streaming, terwijl minder dan 9 procent aangeeft tevreden te zijn. De cijfers laten zien hoe scheef de verdeling is: in 2023 ging 75 procent van alle streamingomzet naar slechts 0,1 procent van de artiesten. Tegelijkertijd behaalde 68 procent van de muzikanten minder dan één euro omzet.

Volgens Weimer wijst dat op een duidelijke gerechtigheidskloof. Als een kleine groep miljoenen verdient en de grote meerderheid nauwelijks kan rondkomen, komt de culturele diversiteit van de Duitse muziekscene onder druk te staan.

Politieke vervolgstappen
De minister voor Cultuur benadrukte dat transparantie cruciaal is, niet alleen bij opbrengsten, maar ook bij algoritmes en distributiewegen. Alleen zo kan volgens hem een eerlijker beloningssysteem ontstaan. Weimer riep labels, streamingdiensten, collectieve beheersorganisaties en muzikanten op om gezamenlijk structurele oplossingen te ontwikkelen.

Het overleg in het Kanzleramt moet volgens hem slechts het begin zijn. Een vervolg is in voorbereiding, waarbij ook streamingplatforms en platenlabels worden uitgenodigd. Daarnaast wil Weimer het onderwerp opnieuw op de Europese agenda zetten. Muziek moet in het digitale tijdperk niet alleen waarde houden voor luisteraars, maar ook voor de mensen die haar maken, aldus de Duitse minister voor Cultuur. Dat is volgens hem uiteindelijk een kwestie van rechtvaardigheid.

Dit artikel verscheen eerder op DuitslandVandaag.com