'Moslimbroeders zijn beesten en extremistisch tuig'

Nu Morsi afgezet is door het leger, prijzen Egyptenaren generaal Sisi de hemel in. Het overgrote deel van het Egyptische volk noemt het democratisch, vindt het absoluut geen coup, en lijkt collectief aan geheugenverlies te lijden wanneer het om het leger (SCAF) gaat. De groeiende afkeer tegen aanhangers van de Moslimbroederschap voorspelt echter niets goeds.

Tweeënhalf jaar geleden stonden islamisten en liberalen hand in hand op het Tahrirplein, schreeuwend om betere economische omstandigheden, vrijheid en democratie. Van die gebroederlijke houding is niets meer over. De kloof tussen het leger en de anti-Morsi demonstranten aan de ene kant en de Moslimbroederaanhangers aan de andere kant wordt steeds groter.

Liberale demonstranten zien de Moslimbroeders en hun aanhangers als extremistisch en gewelddadig. Het leger –eens door beide groepen verafschuwd- verovert de harten van het overgrote deel van het volk door hier op in te spelen. De in het nauw gedreven Moslimbroeders (en hun aanhangers) worden op alle manieren buiten spel gezet, en zijn boos.

Als journalist heb ik alle fasen mogen bijwonen: die van voor, tijdens en na de revolutie. Van 2010 tot en met nu. En zodoende ook de meest recente; waarin Morsi afgezet is, tegenstanders feestvieren, zij het leger omhelzen, Moslimbroederaanhangers boos zijn en de situatie weer eens ouderwets uit de hand loopt.

Toch, van al deze fasen, staat de periode waarin het leger de macht in handen had –net na Mubarak- mij het meest bij. Het leger, toen nog onder leiding van Tantawi, schoot op revolutionairen, dwong vrouwelijke demonstranten maagdelijkheidtests te ondergaan en sloeg ontklede vrouwen bruut in elkaar. De volkswoede richtte zich toen op de SCAF. Deze gebeurtenissen zijn nu vergeten. Het leger krijgt een nieuwe kans.

Vorige week werden meer dan vijftig Moslimbroederaanhangers doodgeschoten door de SCAF, en meer dan vijfhonderd raakten gewond. Ooggetuigen vertelden dat de demonstranten vreedzaam aan het bidden waren toen het leger het vuur opende. Het leger vertelde dat de Moslimbroederaanhangers eerder schoten. Op internet circuleert een filmpje van een Egyptische journalist die zijn eigen dood filmde. Het laatste shot toonde een soldaat die nauwkeurig op zijn lens richtte. Hierna ging het beeld op zwart.

Liberale en revolutionaire Egyptenaren -die nooit een moment voorbij lieten gaan om zich tegen het leger te keren- bemoeiden zich amper met het incident. Sommigen riepen dat de aanhangers zelf verantwoordelijk waren voor het geweld, anderen vonden dat het hun verdiende loon was, maar de meesten waren bang voor een tegenaanval. De verbazing en het verdriet onder de Morsi-supporters was echter groot. Nog nooit heb ik zoveel volwassen mannen zien huilen bij de aanblik van zestig doodskisten. Hierna kwam de boosheid. Moslimbroederaanhangers vervloekten Sisi en het leger.

De gevaarlijke Moslimbroeders Op 30 juni, de dag dat ik de protesten tegen Morsi bezocht, schreef ik het volgende in mijn notitieblok:

De sfeer is feestelijk, maar de haat tegen de Moslimbroeders stijgt met de minuut. Sommige demonstranten hopen dat Morsi, net als Saddam, opgehangen wordt. De aanhangers worden ‘beesten’, ‘achterlijken’ en ‘extremistisch tuig’ genoemd. Morsi heeft fouten gemaakt, heel veel zelfs, maar deze koelbloedige reacties had ik niet verwacht.

Een paar dagen voor de massale protesten op 30 juni, vroeg ik een rasechte activist waarom hij weer in opstand kwam. “Om Hosni Mubarak terug te krijgen,” zei hij lachend. Ik nam hem niet serieus. Nu, een paar weken later, verschijnen er steeds meer kritische berichten over de samenwerking tussen Tamarrod (de rebelliebeweging) en het leger.

Volgens bronnen heeft Tamarrod het leger vanaf het begin af aan betrokken, maar vertelden zij dit niet aan Egyptenaren die hun handtekening op het papiertje zetten. Anderen gaan nog een stapje verder en denken dat oude spelers Egypte terug willen brengen naar de periode voor 2011; het Mubarak-tijdperk. Wanneer je naar de samenstelling van het nieuwe, tijdelijke kabinet kijkt, zie je ook veel bekende gezichten. Zij hadden banden met Mubarak.

Morsi’s fouten Wanneer Egyptenaren gevraagd wordt naar de fouten van de Moslimbroeders sommen ze de problemen in een rap tempo op: de gascrisis, armoede, onveiligheid, slechte grondwet, verslechterde vrouwenrechten, enzovoort. Zonder twijfel hebben ze gelijk, want dat de Moslimbroeders het hebben verpest, is duidelijk. Morsi liet zich van zijn slechtste kant zien toen hij joden veroordeelde en de wensen van de revolutionairen negeerde, om maar wat voorbeelden te noemen. Nee, het was geen beste leider.

De vader van mijn liberale kennis Malik bekleedt een hoge functie binnen de MB. Die man is bang voor vervolgingen, ziet de haat onder het volk groeien en erkent dat er veel fouten zijn gemaakt. “De haat kwam rauw op zijn dak vallen, maar hij ziet ook in dat hij signalen heeft genegeerd. De demonstranten waren al maanden bezig met een campagne tegen de MB. En zij, politiek naïef als dat ze zijn, hielden zich vast aan hun eigen ideeën en dachten dat het wel weer over zou waaien,” vertelde Malik.

Malik is er heilig van overtuigd dat de oude orde (aanhangers/handlangers van Mubarak) vanaf het begin af aan meegeholpen heeft aan de protesten. Volgens hem konden de Mubarak-aanhangers het niet uitstaan hoe Morsi alle corrupte ambtenaren buiten spel zette. Zij willen hun macht terug.

Anti-Morsi demonstranten verwachten terroristische aanslagen. Waar zij echter niet aan denken, is dat wanneer je mensen het recht ontneemt om vreedzaam te protesteren (zoals het leger deed toen zij er honderden neerschoten), zij zullen reageren met geweld. Hetzelfde gebeurde eerder in Algerije, toen de islamitische overheid werd afgezet door het leger. Een burgeroorlog was het resultaat.

Toch is er weinig respect voor elkaars politieke voorkeur of nieuwsgierigheid. Abla, een activist in hart en nieren, wilde een kijkje nemen bij de protesten van de Moslimbroeders. In het ritje van amper tien minuten werd ze zeven keer gebeld. Er werd tegen haar geschreeuwd dat ze niet naar ‘die beesten’ toe moest gaan, want ze zou daar ‘afgemaakt worden’. Ook ik, een journalist uit Nederland, kreeg van Egyptenaren de vraag waarom ik de andere kant wilde laten zien.

Propagandaoorlog Op 8 en 9 juli, toen ik de pro-Morsi protesten na de aanval bezocht en bang was voor een tegenaanval, schreef ik het volgende in mijn notitieblok:

Langs hun lichamen hangen stokken en de meesten dragen een helm of zelfgemaakt kogelvrij vest. Sommigen hebben een bierbuik, waardoor de vesten strak om hun lijf zitten. Anderen steken zo dun af, dat de stokken die ze vasthouden nog dikker zijn dan hun polsen. Op de muur zijn uien geplaatst, voor mogelijk traangas. Onzeker controleren mijn tas, om er zeker van te zijn dat ik geen wapens meesmokkel. ‘Wij vallen niet aan,’ zegt een bejaarde man, met een fietshelm op zijn hoofd en een stok in zijn hand. ‘Dit zijn voorzorgsmaatregelen, voor als we aangevallen worden.’ Wat kan hij met een stok doen als het leger hem neerschiet? Niets. Zijn dit nou die gevaarlijke Moslimbroederaanhangers waar iedereen zo bang voor is? Het lijkt een knullig zooitje.

Vooralsnog heerst er vooral een propagandaoorlog in plaats van een burgeroorlog, waarin beide partijen de media bespelen. De vrouwelijke aanhangers van Morsi zouden zich voorbereiden op een seksuele jihad, waarbij ze demonstranten zouden belonen voor hun inzet tijdens de demonstraties. Andersom gebruikten Moslimbroeders foto’s van dode Syrische kinderen om te laten zien wat hun allemaal aangedaan wordt.

De beruchte Tahrir-verkrachtingen worden ook ingezet als propagandamiddel. Anti-Morsi demonstranten beschuldigen de Moslimbroeders van het seksuele geweld. Zij denken dat de Moslimbroeders dit doen om vrouwelijke demonstranten af te schrikken. Morsi-aanhangers daarentegen, zien het als een gevolg van een vrije, seksuele moraal, die ontstaat nadat een land niet onder leiding van een religieuze partij staat. Er is vooralsnog geen bewijs dat de verkrachtingen en aanrandingen georganiseerd worden door politieke partijen.

Tot slot Nu ben ik persoonlijk allergisch voor complottheorieën, maar dat het leger er een eigen agenda op nahoudt, is algemeen bekend. Critici denken dat zij alleen hun eigen economische positie veiligstellen, niets om het volk geven en het oude Mubarak-regime willen herstellen. Dat de Moslimbroeders afgeschilderd worden als leden van Al-Qaida, interesseert ze dan ook niet. En ondertussen groeit de onderlinge haat.

Revolutionairen die niet alleen maar één richting opkijken, wantrouwen de motieven van het leger. Liever hadden ze gezien dat Morsi uit zichzelf opgestapt was. Dat was pas democratisch geweest.

Slechts enkelen durven ervoor uit de komen dat de eerste tekenen van fascisme al in de straten hangen: het verheerlijken van het leger, het gejuich wanneer Moslimbroeders opgepakt of neergeschoten worden, MB-zenders die uit de lucht gehaald worden en de constante protesten op straat. Volgens de laatste berichten zijn Moslimbroederaanhangers en liberalen weer met elkaar op de vuist gegaan. Dat zal vast nog vaker voorkomen.

De geschiedenis herhaalt zich vaak. Dat Egyptenaren over een paar maanden massaal de straat opgaan om tegen het leger of de volgende “Mubarak” te protesteren, is dan ook een mogelijkheid. Ook kan de huidige situatie resulteren in een burgeroorlog. Hoe dan ook, Egypte gaat er voorlopig niet op vooruit. “Ze hebben nog een lange weg te gaan,” is dan ook een lege standaardzin geworden, maar toch sluit ik ermee af.

Dit artikel staat ook op de website van Brenda Stoter