Moet er een einde worden gemaakt aan het 'feestje der blanken'?

Check your privilege. Dat mag je terecht zeggen tot iedereen die in Nederland geboren is. Gemiddeld hebben de inwoners van Afrikaanse landen veel minder kansen in het leven. Huidskleur doet er niet toe. Een Caribische Nederlander mag in zijn handjes knijpen als zijn wiegje in Bimre stond en niet in Accra.

Ik herinner me uit mijn jeugd nog twee geprivilegieerde jongetjes die in een trapauto over de stoep reden. Ik moest het doen met zo’n lullig fietsje. Dat kwam omdat die jongetjes aan de zuidkant van de Burgemeester Knappertlaan geboren waren, waar villa’s en rijtjeshuizen stonden. Ook was het vanzelfsprekend dat zij later naar het gymnasium of de HBS zouden gaan. Toen mijn ouders mij en mijn broer dezelfde kansen gaven, kregen zij uit hun omgeving heel veel kritiek. Wij zouden er maar groots van worden en ons verheven voelen boven onze vader en moeder. Bovendien was zo’n middelbare school voor gewone mensen toch te hoog gegrepen.

Tegelijk is mijn blanke huid een voorrecht. Nooit vindt de politie dat ik een verdachte indruk maak. Bij sollicitaties hoef ik niet op te boksen tegen vooroordelen. Niemand vraagt zich af of ik wel behoorlijk geïntegreerd ben. Ze vinden me hoogstens een rare. Het helpt dat ik al een paar jaar lang in navolging van Jep Gambardella , de hoofdpersoon uit de door mij zeer bewonderde film La grande Bellezza, altijd een pochet draag. Dat maakt op de omgeving een gunstige indruk. Ik knip die pochetten zelf uit satijn dat ik op de markt koop. Vijfentwintig bij vijfentwintig centimeter is de beste grootte. Ja, ik ben wel bevoorrecht. Voor hetzelfde geld moest ik elke ochtend vroeg in Dacca van een of andere woekeraar een riksja voor de dag huren om een paar centen te verdienen.

Mazzel Je zou ook kunnen zeggen dat ik mazzel heb gehad in het leven. Wellicht zou Sunny Bergman meer gehoor krijgen voor de standpunten die zij in haar documentaire ‘ Wit is ook een kleur ’ naar voren brengt, als zij de term privilege had vervangen door geluk. Mondiaal gezien is het een geweldig lot uit de loterij als je in Nederland geboren bent, maar met een blanke huid krijg je ook nog een extra prijs. Dat komt omdat je geen last hebt van het vooroordeel dat over mensen met een andere etnische achtergond dan wat ik maar de Germaans/Noord-Europese noem en dat in dit land nog teveel bestaat. Roemen, Bulgaren, Polen en Albanezen zijn tenslotte ook blank, maar dat wordt geheel overschaduwd door het ongunstig beeld dat in de polder bestaat over hun vaderland.

Anglicisme of germanisme Consequent heeft Sunny Bergman het over de witten. Dat is – het is al vaak genoeg gezegd – een anglicisme of misschien ook een germanisme. Als het om de huidskleur gaat, moeten de woorden weiss en white  als blank worden vertaald en niet als wit. Hier wordt wel eens tegen ingebracht dat blank heel veel gunstige nevenbetekenissen heeft die het privilege der witten alleen maar accentueren. Voor wit geldt dat misschien nog meer. Wit is de kleur van het licht, van feest en van goede dingen in het algemeen. De dokter die je geneest, draagt bijvoorbeeld een witte jas. Zwart staat voor duisternis, de zonde en de rouw. De bedienaar der begrafenissen, de aankondiger van de dood, is in het zwart gekleed. Waarom wit beter is dan blank, valt dan ook moeilijk in te zien.

Verwijtende toon “Wit is ook een kleur” laat blanken op verwijtende toon weten dat zij onverdiende privileges genieten. Zij zijn racisten ook als ze hun best doen om dat niet te zijn. Een opmerking in het commentaar spreekt boekdelen. Een wezenlijk onderdeel van de documentaire bestaat uit een experiment met kleuters, die consequent blanke poppen leuker en slimmer vinden dan zwarte. Waarom kleuters? Als je acht- of negenjarige kinderen aan hetzelfde experiment onderwerpt, hebben zij al geleerd om sociaal wenselijke antwoorden te geven. Met andere woorden: het vooroordeel leeft nog diep in hun binnenste maar zij hebben geleerd dat te maskeren. Zij hebben het racisme niet afgeleerd maar weten het nu listig te verbergen.

“Sodemieter op”, zou mijn vader zeggen die ondanks alle pleidooien van de bovenmeester toch niet door mocht leren aan het handje van mijn grootmoeder naar een drukkerij werd gebracht om in te brengen voor het gezin. Ook in de oorlog heeft hij zijn portie wel gehad. gehad zodat het met zijn privileges niet overhield. Dat was voor hem de belangrijkste reden om zijn kinderen wel kansen te geven. Maar dit terzijde.

Sunny Bergman legt haar publiek niet uit wat er dan moet gebeuren om de door haar geschetste problematiek op te lossen. Blanken horen te beseffen dat zij privileges hebben en waarschijnlijk racistisch zijn. Daar blijft het bij. Moet die blanken hun voorrechten dan worden ontnomen zodat zij ook worden achtergesteld bij sollicitaties en etnisch geprofileerd door de prinsemarij? Wordt de tijd dat de samenleving hen ook eens een poepie laat ruiken? Wordt het tijd dat er een eind wordt gemaakt aan het feestje van de blanken ? Is dat het? Geen wonder dat aldus aangesprokenen in de verdediging schieten. En dat is jammer.

Oppervlakkig Het is oppervlakkig om de maatschappelijke verschillen op deze wereld aan huidskleur te wijten. Klasse en milieu zijn net zo belangrijk als het om startkansen gaat. En de economische positie van het land waarvan je de nationaliteit bezit. Gelijke kansen voor iedereen, daar is geen sprake van. Racisme en etnische achterstelling zijn belangrijke blijken van die ongelijkheid.

Wie geluk heeft in het leven, gunt een ander met minder mazzel, dezelfde kansen. Daardoor hoort de bestrijding van racisme in al zijn vormen voor de Nederlandse politiek een belangrijke prioriteit te zijn maar die staat niet op zichzelf. Er zijn behalve huidskleur nog veel meer factoren die tot achterstelling leiden.

Je brengt dat niet voor elkaar door de blanken op verwijtende toon te melden dat zij blank zijn en daarom allemaal aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan, dat ik om de kleur van mijn huid bijvoorbeeld meer heb met Hans Wijers, volgens de Volkskrant de machtigste Nederlander dan met meneer en mevrouw Ilk, al bijna een kwart eeuw mijn buurtjes.

Ik bedoel: Geert Wilders zal dat graag beamen. Hij wel. Dat alle blanken bij elkaar horen en iets te verdedigen hebben tegen meneer en mevrouw Ilk en alle mensen met een andere teint dan ik en Hans Wijers.

PS. Michiel de Ruyter wordt in de documentaire in verband gebracht met slavenhandel. Hij heeft een keer een Afrikaanse reis gemaakt waarbij het om twee dingen ging: het bevrijden van Nederlandse slaven in Algerijnse handen en om het beschermen van de positie van de West Indische Compagnie op de Afrikaanse kust. Meer hier (.pdf).

Stel vast dat de verhoudingen ingewikkelder lagen dan een eenvoudig blank-zwart schema suggereert en dat De Ruyter samen met Afrikaanse bondgenoten de strijd aanging. Hij kwam ook zijn oude schoolvriend Jan Compagnie tegen, een zwart Vlissings jongetje met wie hij veel kattenkwaad uithaalde. Later was die teruggegaan naar Afrika. Nu hernieuwden de zeeheld en zijn oude makker de vriendschap.