Moderne en hippe start-up in hartje Berlijn blijkt Russisch propagandakanaal

De video duurt bijna een half uur. Hoofdpersoon is Ruslands meest beruchte voetbalhooligan Vasily Stepanov, ook wel “ Vasily, the killer ” genoemd. De gespierde en getatoeëerde Rus wordt geïnterviewd door twee jongemannen. Eén van de twee is zo onder de indruk als hij tegenover Vasily zit, dat hij om een handtekening vraagt. Vasily laat de wens van de jongeman in vervulling gaan. Voor de camera zegt hij dat zijn reputatie toch vooral “westelijke propaganda” is. In het echt is hij een braaf mens, een trouwe familievader die voor zijn dochter zorgt.

Deze propagandistische video is online gezet door het Facebookkanaal  In the Now  dat meer followers heeft dan de Süddeutsche zeitung of Bild, namelijk meer dan 3,7 miljoen.  In the Now  is eigendom van het bedrijf  Maffick GmbH , gevestigd in een chique kantoor aan de Potsdamer Platz in Berlijn. Op het naambordje bij de deur staat naast  Maffick  de naam  Ruptly  en  Redfish. Een gesprek met een journalist van de Süddeutsche Zeituing wil niemand.

Dat Rusland achter deze online media in Berlijn schuilgaat, dat proberen ze met veel vertoon te versluieren. Het Duitse nieuwsportaal  T-onlinde.de  berichtte onlangs over “ Ruslands geheime mediacentrale midden in Berlijn “. Maar dat is nog lang niet alles.

In het Berlijnse handelsregister staat Anissa Naouai vermeld als bedrijfsleidster van het digitale kanaal  In the Now. Anissa Naouai werkte daarvoor jarenlang bij de Russische staatszender  RT. Tegenover T-online bevestigde Maffick producent Jeffrey Ray Sparks dat zijn in maart in het Berlijnse handelsregister geregistreerde bedrijf een dochteronderneming is die voor een groot deel wordt gefinancierd met geld van het Russische staatsbedrijf en tevens video-onderneming  Ruptly.  Ruptly  is in handen van de televisiezender RT, vroeger  Russia Today. Een voormalige medewerker bevestigt anoniem tegenover de Süddeutsche Zeitung dat  Ruptly  nauw samenwerkt met  Redfish  en  Maffick  en dat beide kanalen video’s van  Ruptly  gebruiken.

De door Rusland gelanceerde online media behalen met emotionele (en niet altijd waarheidsgetrouwe) clips in de social media veel kliks.  In the Now  publiceerde in de zomer een clip die wereldwijd door  RT  verder werd verbreid. Hierin was een vermeende feministe in de metro te zien. Ze goot bleekmiddel in het kruis van mannen die met wijd gespreide benen zaten. Een actie tegen ‘manspreading’, zogenaamd. De clip werd tot nu toe acht miljoen keer aangeklikt, maar werd als nep ontmaskerd: de mannen zijn acteurs.

Redfish  publiceerde in september een video die tot nu toe tienduizend keer werd aangeklikt. Te zien is een politie-optreden bij Kottbusser Tor in Berlijn-Kreuzberg. Agenten proberen een man met een donkere huidskleur te arresteren. Hij zou een fiets hebben gestolen. Voorbijgangers gooien met stenen en flessen. Het Berlijnse team van  Redfish  prijst de “dapperheid van het publiek”. Wat de video niet laat zien: de aangehouden man heeft de politie daarvoor aangevallen en zich heftig tegen zijn aanhouding verzet.

Terwijl  Radio Sputnik  en de Russische staatszender  RT  in hun Duitse programma’s complottheorieën verspreiden en ook niet vies zijn van rechtse stemmingmakerij zoals met de onlangs verzonnen verkrachting door vluchtelingen, doen die nieuwe online media zich links en kosmopolitisch voor en verspreiden hun boodschappen in het Engels. Dat is voor sommige geïnterviewden verwarrend. Een Duits parlementslid werd door  Redfish  geïnterviewd. Dat hij met het media-apparaat van Poetin had gesproken, dat werd hem pas later duidelijk.

Redfish  en de andere platformen willen naar eigen zeggen een openbaar tegengeluid zijn tegen de “syteemmedia”. Ze stellen onrechtvaardigheden in Hollywood aan de kaak en tonen camps van daklozen in Los Angeles. Ze beschrijven de protesten van de milieuactivisten in Hambacher Forst, ze berichten over rechts-extremisme en racisten in Groot-Brittannië en Griekenland, ze betreuren het plasticvuil in de wereldzeeën en antisemitische voorvallen. Alleen kritiek op de Russische verhoudingen duikt nergens op.

De boodschap tussen de regels luidt: het Westen is noch goud, noch democratisch. In plaats daarvan zie je op het Facebookkanaal van  In the Now  Poetin met ontbloot bovenlijf baden. Kritiek op de eigen financier zou moedig zijn: Verslaggevers Zonder Grenzen (VZG) zet Rusland op het gebied van persvrijheid nog net op plaats 148 van de in totaal 180 onderzochte landen.

“Doel van deze nieuwe online media zoals  Redfish  en  In the Now  is het verzwakken van de liberale democratieën”, zegt Ingo Mannteufel, leider van de Russische redactie van de Duitse omroep  Deutsche Welle. “Ze geven onjuiste informatie en proberen verschillende maatschappelijke groepen tegen elkaar op te zetten.” Daarbij gaat het om “grijze propaganda” uit Moskou. “Deze internetzenders treden op als een moderne en hippe start-up, maar over hun oorsprong valt niks te achterhalen.” De Duitse  Freie Demokratische Partei  (FDP) eist nu transparantie in deze zaak. Partijleider Christian Lindner verzond vorige week een navenant bericht via Twitter. Vicefractieleider Alexander Graf Lambsdorff noemde de kanalen “informatieve diensten” die “diversie en desinformatie” als doel hebben.

Ingo Mannteufel van  Deutsche Welle  beoordeelt de nieuwe kanalen op ongeveer dezelfde manier. Ze bedrijven “info-activisme” die niets met serieuze journalistiek te maken heeft. Het gaat hierbij om een “hybride oorlogsvoering”. Met de video’s dienen westerse samenlevingen “gepolariseerd en gespleten te worden en de bereidheid van democratische samenlevingen om tot een consensus lamgelegd te worden.” Juridisch staat men machteloos. De platformen genieten door het Duitse recht een vrije meningsuiting – en de grenzeloze mogelijkheden van de digitale verspreiding.

De makers weren interviews af. Een medewerker van  Redfish  liet de  Süddeutsche Zeitung  per e-mail weten dat het te druk is om aanvragen van media te beantwoorden.  Redfish  cheffin Lizzie Phelan, die eigenlijk Elizabeth Cocker heet, vond dan toch nog even tijd om het bericht van T-online in een tweet als “belabberde, klote journalistiek” (“beschissenen Journalismus”) te betitelen.