Ministeries al vroeg op de hoogte van crisis Afghanistan, bleven langs elkaar heen werken

Dat de Nederlandse evacuatie van Afghanen in levensgevaar zo dramatisch verliep, komt doordat ministeries vooral langs elkaar heen werkten. Dat blijkt uit een uitgebreide reconstructie door Trouw. Ook was lang niet duidelijk wie er überhaupt voor evacuatie in aanmerking kwam.

Uit de reconstructie blijkt onder meer dat demissionair premier Mark Rutte al in juni van dit jaar is gevraagd met spoed Afghaanse tolken die voor Nederland hebben gewerkt, te evacueren. Dat gebeurde middels een brief verstuurd door twee Nederlandse militaire vakbonden, opgesteld door militairen, veteranen en tolken uit acht verschillende landen. De brief belandde ook op het NAVO-hoofdkwartier. Een maand eerder had de net vertrokken voorzitter voorzitter van militaire vakbond AFMP, Anne-Marie Snels, al tevergeefs geprobeerd contact te krijgen met het ministerie van Defensie.

In juni werd ook in de Tweede Kamer duidelijk dat de Taliban op het punt stonden Afghanistan volledig in te nemen. Verschillende Kamerleden probeerden het demissionaire kabinet er vervolgens toe te bewegen te beginnen met evacueren, maar stuitten op ondoordringbare muren: het ministerie van Defensie (Bijleveld, CDA) wees naar Buitenlandse Zaken (Kaag, D66) als verantwoordelijke. Buitenlandse Zaken wees naar het Justitie en Veiligheid (Broekers-Knol, VVD), dat ministerie verwees weer terug naar Buitenlandse Zaken. Dat doorschuiven van de verantwoordelijkheid ging door, ook nadat de Taliban hoofdstad Kaboel hadden ingenomen. Uiteindelijk zei demissionair minister van Defensie Ank Bijleveld ‘alleen in het uiterste geval’ een vliegtuig te willen sturen om de tolken te evacueren.

Hoezeer het demissionaire kabinet wegkeek van de rap verslechterende situatie in Afghanistan, blijkt wel uit het feit dat zelfs in augustus staatssecretaris Ankie Broekers-Knol nog volhield dat Afghaanse asielzoekers in Nederland konden worden uitgezet. Op dat moment waren onder meer de Britten en Fransen al maanden bezig een luchtbrug op te zetten om zo snel mogelijk vanuit Afghanistan te kunnen starten met de evacuaties. Begin augustus besloot Duitsland alle Afghanen die op wat voor manier dan ook voor dat land te hebben gewerkt, te evacueren. Bijleveld maakte daarop de Kamer nog eens duidelijk dat ze alleen van plan was tolken naar Nederland te halen en niemand anders, omdat het demissionaire kabinet vreesde voor ‘een niet-beheersbare toename van het aantal aanvragen’.