Minder straf meer begrip

Meer straf en minder begrip voor criminelen. Het is serieus een slogan van de VVD. Klinkt goed. Zou je denken. Wie kan kordaat optreden tegen criminelen nu bestrijden? Maar wat als we door harder optreden meer criminaliteit krijgen?

Er lijkt in Nederland inmiddels consensus te bestaan. We kiezen voor streng. De hardwerkende burger moet en zal beschermd worden. Crimineel gedrag bestrijden we door criminelen langer weg te stoppen. Het klinkt logisch en scoort goed. Maar wat is het gevolg?

Mensen die beroepsmatig met strafrecht bezig zijn, weten het al lang. Het strafrecht is een bar slechte manier om criminaliteit te voorkomen. Daders worden niet beter als je ze jaren wegstopt. Recidivecijfers zijn en blijven eng hoog. Kleine boefjes worden groot in de bajes.

In de gevangenis zitten niet alleen gewetenloze beroepsboeven. Integendeel. Een opvallend groot deel heeft stoornissen. Soms al in de baarmoeder opgelopen. Soms daarvoor al. Mensen die niet mee kunnen komen in deze maatschappij. Deels omdat ze simpel biologisch de vaardigheden missen om mee te komen.

Dat zegt iets over die mensen. Maar ook iets over deze maatschappij.

Onlangs verscheen een verhelderend boek over de verpletterend ineffectieve werking van het strafrecht. ‘Het Staatshotel’ van jurist en criminologe Simone van der Zee.

Zomaar wat bevindingen uit het boek:

Er is tot nu toe weinig bewijs gevonden dat een harde aanpak echt vruchten afwerpt. Sterker nog: het heeft helemaal geen invloed op de cijfers. Er is wel bewijs dat een harde aanpak leidt tot meer criminaliteit”(Simone van der Zee)

De aanhoudende roep om strenger straffen komt voort uit het feit dat onze overheid de burgers in de waan laat dat het strafrecht het goede instrument is om de samenleving te helpen. Maar hier bestaat wetenschappelijk geen overtuigend argument voor” (Hoogleraar Geert-Jan Knoops)

De gevangenis is een ongezonde plaats. Je moet voortdurend op je hoede zijn, je wordt geconfronteerd met geweld, depressies liggen op de loer en je raakt fysiek en psychisch afgesneden van het leven buiten. Hoe langer de straf, hoe groter en onomkeerbaarder de schade” (Simone van der Zee)

Het is vooral symboolpolitiek, die weinig voorstelt. Iemand die langer in de nor zit wordt daar niet beter van. Tegelijk willen ze het gevangenisregime versoberen terwijl dat al zo sober is. Dat kan tot gevaarlijke situaties leiden in de gevangenissen en geeft al helemaal geen garantie dat iemand die vrijkomt, zijn leven heeft gebeterd”(Hoogleraar Theo de Roos)

Uiteraard moeten we recht doen aan slachtoffers, maar als de manier waarop we dat doen niet leidt tot betere verwerking voor slachtoffers, maar wel tot nieuwe slachtoffers leidt, dan doen we niet echt recht” (Simone van der Zee)

Niet alleen de gedetineerde wordt gestraft, ook zijn familie. De impact kan enorm zijn. Gezinnen vallen uit elkaar, terwijl de sociale omgeving juist een belangrijke factor is bij het voorkomen van recidive. Kinderen van de gedetineerden lijden er vaak nog het meest onder. De kans is groot dat het kind later zelf ook met politie en justitie in aanraking komt” (Simone van der Zee)

Een van de meest fundamentele gevolgen van detentie is dat mensen hun identiteit kwijtraken en het gevoel dat ze zelf over hun leven gaan. Dit bemoeilijkt hun latere resocialisatie.” (Simone van der Zee)

‘De preventieve werking van het strafrecht is nog nooit bewezen. Zelfs de doodstraf in Amerika heeft geen generaal preventieve werking, zo blijkt keer op keer uit Amerikaans onderzoek’ (Simone van der Zee)

Criminologe Van der Zee vraagt zich hardop af waarom we niet kiezen voor alternatieven. Behandeling, begeleiding en toezicht. Waarom we niet ingrijpen daar waar het mis is gegaan. In de opvoeding.

Of op het kruispunt waar goede mensen een verkeerde afslag nemen. En lang niet altijd door hun eigen schuld.

Ze eindigt haar boek dan ook met een indringende vraag:

Waarom blijven we vasthouden aan gevangenisstraf terwijl we weten dat deze manier van straffen niet effectief is, heel veel kost en meer problemen oplevert dan het oplost?

Ik heb wel een idee. Het wrange van de huidige dynamiek in de samenleving is dat harder straffen wel degelijk resultaat heeft.

Het levert een akelige hoeveelheid zetels op.

Dit artikel verscheen eerder op het weblog Rechtbankverslaggever. Volg Chris Klomp ook op Twitter