'Minder Europa' betekent al gauw: meer verspilling

Grondstoffen zijn te waardevol om verloren te laten gaan als afval. Steeds meer burgers en bedrijven zijn zich daarvan bewust. Zij werken aan een economie waarin grondstoffen niet weggegooid worden maar in de kringloop blijven. De nieuwe Europese Commissie van Juncker en Timmermans dreigt deze voorlopers nu in de steek te laten.

Door Bas Eickhout en Socrates Schouten

Fosfaat voor kunstmest, koper voor elektronica, aardolie voor energie en plastic; een aantal grondstoffen waar onze industriële economie op draait wordt steeds schaarser. Onze roofbouw op planeet Aarde verandert het klimaat, veroorzaakt tekorten aan zoet water en doet planten- en dierensoorten uitsterven. Zonder verregaande vergroening van de economie raken de natuurlijke hulpbronnen uitgeput en krijgen komende generaties het zwaar. Een circulaire economie, die afval voorkomt of hergebruikt als grondstof voor nieuwe producten, is dus noodzakelijk om te voorzien in de behoeften van alle wereldbewoners, huidige en toekomstige.

Banen Helaas ontbreekt dit besef bij de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, Jean-Claude Juncker. Hij gaf zijn beoogd milieucommissaris de opdracht op om het toch al magere maatregelenpakket voor een circulaire economie van diens voorganger opnieuw tegen het licht te houden, “om te bezien of en hoe dit consistent is met onze agenda voor banen en groei”.

Juncker ziet milieubeleid als een rem op de groei, in plaats van als een voorwaarde voor een gezonde economie. Dat terwijl de huidige milieucommissaris heeft voorgerekend dat elk jaar twee procent efficiënter omgaan met grondstoffen leidt tot twee miljoen extra banen in 2030. Miljarden euro’s die we nu kwijt zijn aan de import van grondstoffen blijven dan in de Europese economie.

Sjoege Junckers rechterhand, Frans Timmermans, noemde de Europese energiezuinigheidsvoorschriften voor stofzuigers onlangs ‘ paternalistisch ‘. Dat bewijst dat hij geen sjoege heeft van het belang van Europese normen voor groene innovatie. Ecodesign, het zodanig ontwerpen van producten dat zij minder energie en grondstoffen verbruiken en goed te recyclen zijn, kan alleen op EU-niveau worden geregeld. Een verplichting voor fabrikanten om hun producten terug te nemen en te recyclen aan het einde van de levensduur werkt het best als zij EU-breed wordt ingevoerd. Datzelfde geldt voor een verbod op het dumpen van recyclebaar afval op de vuilstort en de invoering van heffingen op het gebruik van maagdelijke grondstoffen. ‘Minder Europa’ betekent hier al gauw: meer verspilling.

Duizenden aanbieders van producten en diensten, van multinationals tot kleine coöperaties in de deeleconomie, werken aan het ideaal van een samenleving zonder afval. Het succes van hun innovaties hangt sterk af van de sturing die de politiek geeft aan de markt. Europese wetgeving is hierbij onmisbaar. Juncker en Timmermans mogen de voorlopers van de circulaire economie niet in de steek te laten.

Bas Eickhout is Europarlementariër voor GroenLinks. Socrates Schouten is milieuwetenschapper; bij Bureau de Helling, het wetenschappelijk bureau van GroenLinks, is onlangs zijn boek ‘De Circulaire Economie’ verschenen, met een voorwoord van cyberfilosoof Michel Bauwens.