Mijn littekens bewijzen dat de overheid geen toezicht hield

Het rapport “Onvoldoende beschermd” over systematisch geweld in de Jeugdzorg werd in 2019 in alle rust en stilte gepresenteerd door de voorzitter, professor Misha de Winter. Tot 2023 kunnen slachtoffers zich bij het Schadefonds melden voor een schamele €5000. Pieter Omtzigt schreef in zijn afscheidsmemorie aan de CDA-incrowd dat het van de zotte is dat slachtoffers van de Jeugdzorg een grijpstuiver krijgen voor hun levenslange trauma.

Geweld in de Jeugdzorg is een hardnekkig fenomeen. Het is een schandvlek die zich stilletjes en o zo gestaag uitbreidt, want de overheid mist het overzicht om kwetsbare kinderen een veilig onderkomen te bieden. Vraag maar aan de toeslagenouders die hun kinderen in de maalstroom van alle ellende kwijtraakten. Niemand die weet wat er is gebeurd met de toeslagenkinderen. Waar ze zitten. Of ze ooit teruggeplaatst zullen worden bij hun biologische ouders. Jeugdzorg eist van de ouders dat ze hun mond houden. Dreigt dat ze anders kun kinderen nooit meer te zien krijgen.

Wat is dat toch met de Jeugdzorg dat die organisatie steeds buiten schot blijft? Dat geen enkele regering vanaf de jaren zestig met de harde hand kon optreden?

Het rapport van de commissie-De Winter, hoe omvangrijk ook, ging slechts mondjesmaat in op een aantal prangende kwesties,  zoals bijvoorbeeld de rol van pleegouders, het feit dat zij zich - ten onrechte - in sommige gevallen boven de biologische ouders plaatsen. Ook discriminatie en uitbuiting in pleeggezinnen kwamen nauwelijks aan bod. Hoe kun je hard maken dat er in een pleeggezin mistanden plaatsvinden als er amper toezicht is? Hoe bewijs je dat voor sommige pleegouders pleegkinderen in huis nemen in feite een groot smörgåsbord is, waar met veel gusto van wordt gesmuld? Hoe bewijs je dat sommige pleegkinderen als onbezoldigde hulpjes in de huishouding werken? Dat pleegzorg in sommige gevallen big business is?

Dit soort dingen gebeuren alleen in failed states, tenminste, dat is de frame. Nederland is een nette aangeharkte samenleving. Nog zo een frame waar de autoriteiten zich in wentelen als varkens in de dikke blubber. Jeugdzorg blijkt een hoofdrol te spelen in een flink een aantal schandalen. Afstand en adoptie van binnenlandse kinderen en de toeslagenkinderen, het meisje van Nulde, De Hoenderloogroep, om een paar te noemen.

Een van die schandalen die staat te sudderen op de spaarbrander is dat van de afstandsmoeders en hun kinderen. Een schandaal dat tot op heden in een achterafkamertje van het ministerie voor Rechtsbescherming wordt gemanaged.

Het ministerie pakte in 2019 groots uit, na een lobbyactie van de belangengroep De Verzwegen Generatie. Inderhaast werd een zogenaamde taskforce opgetuigd, met aan het roer een aantal ambtenaren die geen kaas van deze materie hadden gegeten. Er kwam een onderzoek, geleid door het Verweij Jonker Instituut. Maar al vanaf het eerste moment was er stront aan de knikker. Het instituut onderschatte de reikwijdte van het leed en het trauma van de slachtoffers. Het was bizar om te vernemen dat interviews met slachtoffers werden afgenomen door studentes tijdens hun theepauzes (hoorde ik van een goed ingevoerde bron). Na interventie van de Tweede Kamer kwam er een onderzoek naar de werkwijze van het Verweij Jonker. De conclusies logen er niet om: privacyschendingen, slordigheden, allemaal zaken die spreken over het gebrek aan wetenschappelijke integriteit en inzicht in de materie.

Maar wat hebben de slachtoffers voor boodschap aan al deze vernietigende conclusies, behalve dan dat ze nog langer moeten wachten op closure en redressing? De coronapandemie, nieuwe verkiezingen en een lange coalitieformatie, allemaal zaken die het schandaal rondom het dossier “afstandsmoeders” een extra dimensie geven. De projectgroep Afstand en Adoptie - thans ter ziele - had geen haast en miste het politieke overzicht en het bestuurlijke talent om de impasse te doorbreken. Een cynicus zou zeggen dat het immers niet gaat om gerechtigheid of rechtvaardigheid, maar om de Nederlandse overheid zoveel mogelijk te vrijwaren van schuld, en te zorgen dat er zo min mogelijk geld wordt uitgekeerd aan de slachtoffers.

Het ministerie van Rechtsbescherming rekende zich tot voor kort zeer rijk. In januari 2022 won het de rechtszaak aangespannen door de afstandsmoeder Trudy Scheele, met steun van het Clara Wichman Instituut. De rechter bepaalde in die zaak dat gedwongen afstand van het kind van mevrouw Scheele buiten de staat om is gegaan, en dat de staat om die reden niet aansprakelijk is voor de eventuele immateriële en materiële schade. Het advocatenkantoor Prakken d’Oliviera dat mevrouw Scheele juridisch bijstond, heeft in zijn verweer gebruik gemaakt van een controversieel rapport. Dit rapport is controversieel, niet alleen vanwege zijn affreuze conclusies, maar ook vanwege het feit dat het FIOM zonder toestemming van betrokkenen,  dossiers met privacygevoelige informatie heeft afgestaan aan de onderzoekers. Het veld vindt dat mevrouw Scheele de boel voor de andere slachtoffers heeft verpest.

Maar fast forward, juli 2022. De rechtszaak van Dilani Butink. De rechter heeft de Nederlandse overheid teruggefloten: neen, de staat  kan zich niet beroepen op verjaring. Ook de Tweede Kamer, de  Commissie Justitie en Veiligheid (CIEJ&V) uitte op 16 juni jl. kritiek op het feit dat het ministerie voor Rechtsbescherming steeds het argument van verjaring inzet als verdediging. De minister ging tijdens die vergadering zelfs zo ver door te zeggen dat “hij  slachtoffers in bescherming wil nemen door ze te beletten rechtszaken te beginnen tegen de Nederlandse overheid”.

Tijdens de vergadering van de CIEJ&V zei de minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind bij herhaling dat hij “het goede wil doen”. Maar wat is “het goede doen”? Een duur consultancybureau inhuren, dat zaken inventariseert die allang geïnventariseerd waren door de projectgroep? Ambtenaren hun goddelijke gang laten gaan? Feit blijft dat kwetsbare mensen als politieke speelbal worden gebruikt. Dat ze worden ingezet als pionnen in een machtsspel, omdat de overheid zich mogelijk niet wil verantwoorden?

Maar niet weten waar je vandaan komt, je steeds afvragen waarom je moeder je in de steek liet, ontdekken dat je geboorte als misdadig is gekwalificeerd door de overheid, documenten in handen krijgen van je moeder die door de Nederlandse staat voor de rechter werd gedaagd omdat ze het in haar dolle kop had gehaald een bastaardkind op de wereld te zetten, ontdekken dat je in eerste levensjaren van hot naar her bent gesleept: het  is nogal wat om te verstouwen.

De overheid gaat voorbij aan het leed van de slachtoffers, want als ze toegeeft zal ze moeten optreden.

Leed verjaart niet, ook al slijten de scherpste randjes. Elke eerstejaars student psychologie kan u vertellen dat getraumatiseerde kinderen opgroeien tot  getraumatiseerde volwassenen. En elke student economie kan uitleggen dat de belastingbetaler typisch opdraait voor dit soort SNAFU’s.

De media besteden voldoende aandacht aan de perikelen rondom de afstandsmoeders en hun kinderen. De respons van de samenleving is bedroevend. Komt het misschien omdat mensen zich niet kunnen identificeren met dit soort situaties? Of komt het omdat mensen liever de kant van de macht kiezen (behalve natuurlijk als het om Jouke de boerenzoon en zijn trekker gaat)? Waarom zeggen sommige mensen dat het misschien toch de schuld was van de vrouwen die dit overkwam, en dat Nederlandse overheid onmogelijk hiervoor verantwoordelijk kan zijn? Dat de slachtoffers allemaal golddiggers zijn die gratis geld willen?

Een foto van een hand met twee witte inhammen. Littekens. Het zijn geen littekens opgelopen in een martelkamer ergens in de Goelag. Neen, het gebeurde hier. Schiedam. Nederland. Hét bewijs - mijn polsen - van geweld… ondergaan in een pleeggezin. Hét bewijs dat de overheid geen toezicht hield en Jeugdzorg “op de thee kwam en lekkers meenam voor de kinders en verder niets”. Littekens, die na 58 jaar nog steeds zichtbaar zijn. Ze zullen nimmer verjaren…