Michiel Driebergen en de oorlog in gedichten

Nico schrijft een serie over oorlog. Dit is aflevering 82.

Wat gaan er toch veel mensen op een bewonderenswaardige wijze met de oorlog om. In deze rubriek geef ik ze zoveel mogelijk de ruimte. Of ze nou Jan Pronk heten of Asha ten Broeke. Of medemensen die voor ons onbekend dan wel naamloos zijn.

Tijdens de uitzending van Buitenhof op 30 november zag ik voor het eerst Michiel Driebergen. Hij is correspondent en oorlogsverslaggever in Oekraïne (voor dagblad Trouw en de VPRO) en hij vertelde Maaike Schoon over zijn bijzondere podcastserie ‘Dichter aan het front’. De verteller is de dode soldaat Maksym Kryvtsov, hoorbaar via de stem van Jair Stein. Kryvtsov kwam om het leven door een Russische granaat. Maar hij was ook dichter. In Buitenhof zegt Driebergen hoe moeilijk het is om woorden te geven aan de gruwelijkheden. Verder vertelt hij over de Oekraïense militair Oleksiy die omgekomen Russische militairen probeert te identificeren nadat hij ze van het slagveld heeft geëvacueerd.

Ik bel hem op om hem te complimenteren met de manier waarop hij de oorlog journalistiek naar ons vertaalt. Dan vraag ik wat hij zelf het mooiste gedicht over de oorlog in Oekraïne vindt. Hij mailt:

Maksym Kryvtsov

Mijn hoofd rolt van positie naar positie
als tuimelkruid
of een bal
in het voorjaar
raken mijn handen begroeid met viooltjes
mijn voeten
worden verscheurd door honden en katten
mijn bloed
kleurt de wereld een nieuw rood
Pantone mensenbloed
mijn botten
dringen dan door in de aarde
vormen een karkas
mijn kapotgeschoten geweer
zal wegroesten
arm ding
mijn reservespullen en uitrusting
gaan naar een nieuweling
waar blijft het voorjaar toch
zodat ik eindelijk
kan bloeien
als een viooltje

Ik lees het gedicht rustig hardop en raak ontroerd. Het zijn de woorden van de dode verteller Maksym. Godverdomme! Waarom?

Digitaal vraag ik Michiel of hij zelf ook dicht.

“Nee, ik ben zelf geen dichter, ik ben meer een prozaïst. Houd ook meer van verhalen vertellen en verhalen lezen en luisteren. Maar ik houd van taal, zeker ook de zangerige en melodieuze Oekraïense taal, die ook via deze podcast in Nederland te horen is. In Oekraïne geven dichters met poëzie woorden aan de oorlog, iets waarover het vaak lastig vertellen is — omdat oorlog zo ver van ons, Nederlanders, afstaat.”

Is de oorlog in Oekraïne überhaupt oplosbaar, en zo ja, wat zou volgens jou de beste oplossing zijn?

“Zelf weet ik niet wat de oplossing is. Poetin lijkt vastbesloten Oekraïne aan zich te onderwerpen, om het land van de kaart te vegen. De Oekraïners zullen dit niet laten gebeuren. Aan mij is het om verslag te doen. Hopelijk mag ik straks verslag doen van de wederopbouw na de oorlog. Hoe eerder hoe beter.”

Hoe blijf jij mens in een oorlog?

“Ik denk dat de oorlog ons dichter bij het mens-zijn brengt. In de gedichten die onze 'war poets' schrijven, blijkt dat valse heroïek en overmatig patriottisme in de oorlog al snel op de achtergrond verdwijnen. Wat resteert is een mens die op de rand van leven en dood zichzelf en het leven herontdekt. Het belang ziet van elke nieuwe dag. Zelf ontmoet ik veel mooie mensen met indrukwekkende verhalen. Die probeer ik zo goed mogelijk te delen met lezers en luisteraars.”