Meer regelgeving en overheidstoezicht helpt niet tegen mismanagement

Mismanagement en zonnekoninggedrag van bestuurders van woningcorporaties, zorginstellingen en in het onderwijs zullen door beter toezicht en meer regelgeving niet worden uitgebannen als de hoofdoorzaken van mismanagement niet worden aangepakt: incompetente bestuurders en falende interne toezichthouders die incompetente bestuurders in het zadel houden.

Mismanagement is vorm van incompetentie Wanbeheer en mismanagement door bestuurders zijn uitingsvormen van incompetentie. Een volledige ongeschiktheid om een organisatie aan de top goed aan te sturen en te managen. Het is opvallend dat bij veel met gemeenschapsgeld gefinancierde instellingen de laatste tijd mismanagement en wanbeheer wordt vastgesteld. Het lijkt wel of juist dit soort organisaties incompetente bestuurders aantrekken. Bijvoorbeeld omdat bij de benoeming nauwelijks wordt gekeken naar een curriculum vitae, harde kennis en ervaring in managementvaardigheden, maar veel meer naar een politieke of semipolitieke carrière. Het betreft immers semipublieke instellingen.

Incompetentie komt ook voort uit een weinig kritische houding naar beperkingen in eigen capaciteiten en een benoemingsbeleid dat primair gestoeld is op ‘vriendjespolitiek’ van politici, oud-politici en andere baantjesjagers, in een voor buitenstaanders gesloten circuit. Het onderzoeksrapport woningcorporaties gaat op deze belangrijke aspecten helaas niet uitvoerig in. Zij geeft als oplossing voor het vastgestelde mismanagement in haar rapport slechts een aanbeveling voor meer regelgeving op het gebied van governance. Voorts bepleit zij een beter toezicht. Wat eigenlijk neerkomt op meer van hetzelfde, in plaats van vernieuwende aanbevelingen die de kern van het probleem aanpakken.

Narcistische bestuurder te dominant voor intern toezicht Recent onderzoek wijst uit dat narcistische bestuurders met psychopathische trekjes geen uitzondering meer zijn in de bestuurskamers van organisaties. En juist dat type bestuurder laat zich moeilijk corrigeren, adviseren of controleren door een interne toezichthouder. Dat bleek heel duidelijk tijdens de verhoren van de onderzoekscommissie woningcorporaties.

De conclusie van de onderzoekscommissie dat er nauwelijks sprake was van spijt of zelfreflectie bij de bestuurders is kenmerkend voor dit type bestuurder. Het ontbreken van zelfreflectie bij bestuurders heeft als gevolg dat intern toezicht dan nauwelijks effectief kan zijn. Beter is het om uitsluitend bestuurders te benoemen met ‘harde competenties’ op het gebied van (top)management. Objectief aantoonbaar via een curriculum vitae. En vooral niet te kiezen voor ‘softe competenties’ gebaseerd op een soms schimmige politieke carrière zonder harde managementcompetenties. Zo’n benoemingsbeleid waarbij alleen aantoonbaar competente bestuurders worden aangesteld is veruit het beste medicijn tegen mismanagement en wanbeleid.

Interne toezichthouders worden bij mismanagement vaak ontzien Interne toezichthouders zijn verantwoordelijk voor het benoemen, het controleren en het ontslaan van bestuurders. Dus ook voor incompetente bestuurders. Tot nu toe komen interne toezichthouders vrij gemakkelijk weg als een door hen benoemde bestuurder zich schuldig maakt aan mismanagement en wanbeheer. Tenslotte is zo’n bestuurder door de interne toezichthouder ooit benoemd en nooit op het mismanagement gecontroleerd en gecorrigeerd. Laat staan direct ontslagen!

De overheid zou er goed aan doen om interne toezichthouders van semipublieke instellingen zwaarder te sanctioneren dan thans wordt aanbevolen, als blijkt dat het intern toezicht ernstig heeft gefaald. De aanbevolen hoofdelijke aansprakelijkheid is wel erg ‘mager’ als achteraf blijkt dat de verkeerde persoon benoemd is en de toezichthouder te lang gewacht heeft met ontslag. Het gaat tenslotte om gemeenschapsgeld en dat stelt bijzondere eisen aan bestuurders en toezichthouders.

‘Besturen’ en ‘toezicht houden’ is meer dan een goedbetaalde hobby voor veel oud-politici en -ambtenaren. De samenleving heeft recht op kwalitatief goede bestuurders en toezichthouders voor met gemeenschapsgeld gefinancierde instellingen.

Antonie Kerstholt is econoom, jurist en oud-voorzitter van een Raad van Commissarissen