Medelijden met psychopaten

Als de negentienjarige Eric Love vervroegd wordt overgeplaatst van jeugddetentie naar een volwassenengevangenis, volgt hij de instructies van de bewakers gedwee op, maar zijn lichaamstaal zegt iets anders. Zo gauw Eric alleen op zijn cel is fabriceert hij een moordwapen met een tandenborstel en een scheermesje. Hij is er klaar voor.

De spanning in de gevangenis, inclusief tussen de bewakers, kan ieder moment omslaan in bruut geweld. Eric kan zich in deze omgeving alleen maar handhaven door harder te zijn als de rest. Er speelt nog iets extra’s: een van zijn medegevangenen is zijn eigen vader.

Het vergt enige goodwill van de kijker om deze plotconstructie te pikken, maar het geeft de film een extra dramatische dimensie. De vader, een bikkelharde beroepsgevangene, onderneemt een tamelijk onbeholpen poging om zijn zoon zijn eigen lot te besparen. De vraag is of dit Eric meer goed dan kwaad doet.

Recensies geven de eer voor een film vaak aan de regisseur, en er is zeker niks nadeligs te zeggen over het werk dat David MacKenzie aflevert met Starred Up. Hij ontlokt intense acteerprestaties van alle acteurs en vangt de claustrofobische sfeer perfect. Maar de echte ster van Starred Up is scenarioschrijver Jonathan Asser, die het script baseerde op zijn werk als therapeut in het Britse gevangeniswezen.

Alleen iemand met jarenlange ervaring uit de eerste hand kan een film zoveel geloofwaardigheid meegeven in ieder denkbaar detail. Hij weet waar babyolie en emmers zand voor worden gebruikt in gevechten, hij begrijpt hoe ongeschoolde criminelen zich therapeutentaal eigen maken en die gebruiken tegen hulpverleners, en hij begrijpt hoe een gevangenis een kruitvat is van strijdende stammen. Messcherp ontleed Asser de conflicten, coalities en fracties binnen de gedetineerden en bewakers en geeft iedereen een begrijpelijke motivatie.

Maar er is ook ruimte voor hoop in Starred Up. Asser toont herkenbare menselijke trekjes in de vader-zoon relatie, die vertederen. Hij laat zien dat een klein stapje vooruitgang door therapie enorme winst kan zijn. En in een zinderende finale slaagt hij er in om de kijker empathie te laten voelen voor deze mensen, die in feite psychopaten zijn. Starred Up bepleit dat ieder menselijk leven kostbaar is, zelfs al gaat het om mensen doe door de maatschappij zijn opgegeven.

Starred Up kan zich meten met de grote gevangenisfilms uit de filmgeschiedenis, Scum, Un Prophète en Escape From Alcatraz. Het is een film die iedereen zou moeten zien.

Bart Juttmann, bekend van de webserie Ideale Liefde, bespreekt op Joop wekelijks een film. Volg Bart ook op Twitter