Macht wint het altijd weer van integriteit

Nieuw Sociaal Contract (NSC) begon met een duidelijke belofte. Na jaren van politieke schandalen, van toeslagenaffaire tot het Groninger gasdossier, groeide in Nederland de roep om een partij die de menselijke maat centraal zou stellen en de rechtsstaat zou herstellen. Pieter Omtzigt, jarenlang het geweten van de Tweede Kamer, wist met NSC twintig zetels binnen te halen. Voor velen het bewijs dat inhoud en integriteit het nog steeds konden winnen van oppervlakkige slogans om bepaalde kiezersgroepen op je te laten stemmen.

Toch bleek die hoop van korte duur. Binnen anderhalf jaar is NSC volgens de peilingen gedecimeerd tot nul of hooguit twee zetels. Dat is niet omdat de Kamerleden inhoudelijk tekortschoten. Integendeel. De fractie telde kundige, inhoudelijk sterke parlementariërs en bewindspersonen die dossiers beheersten en serieuze alternatieven formuleerden. Maar politiek is meer dan gelijk hebben. Het gaat ook om een juiste strategie. Te beginnen met de keuze met welke partijen je wel en niet wilt samenwerken. De keuze om met Geert Wilders in zee te gaan was vanuit de doelstellingen van NSC een uiterst ongelukkige. NSC bleek niet opgewassen tegen de populistische storm van de PVV.

Populisme werkt eenvoudig: duidelijke tegenstanders, korte boodschappen, een gevoel van wij tegen zij. NSC koos voor nuance, voor ingewikkelde hervormingsplannen, voor gesprekken over rechtsstatelijkheid en bestuurscultuur. Politieke complexe onderwerpen waar populisten wel raad mee weten om dat te omzeilen en te negeren. Burgers die zich zorgen maken over migratie veiligheid of koopkracht, luisteren eerder naar een harde leus van Geert Wilders over asielzoekers. Of een krachtige slogan van Dilan Yeşilgöz over de hardwerkende Nederlander.

Omtzigt als NSC boegbeeld en politiek leider kampte met burn-outklachten en was vaak afwezig. Zijn partijgenoten mochten dan inhoudelijk sterk zijn, maar ze bleven onbekend bij het brede publiek. Zonder boegbeeld en zonder krachtige communicatie verloor NSC de grip. In een tijdperk waarin beeldvorming regeert, is een partij zonder duidelijke leider per definitie kwetsbaar. Beeldvorming is de dominante factor in de hedendaagse politiek.

Het resultaat is wrang voor NSC met bewindspersonen en een fractie vol kwaliteit. Maar wel politiek door het ijs gezakt en verdronken. Niet omdat de inhoud niet klopte. Maar omdat tegenwoordig inhoud alleen niet genoeg is. Tegen populisme red je het niet met rapporten en nota’s. Je hebt ook een duidelijk verhaal nodig. Dat mensen aanspreekt, raakt en mobiliseert. Een verhaal met de juiste beeldvorming en aansprekend politiek leider erbij.

De ondergang van NSC laat een duidelijke les zien. In de politiek  wint tegenwoordig populisme het steevast van de inhoud. En macht wint het altijd weer van integriteit.