Joop

Macht: tussen angst en vertrouwen

  •  
08-11-2021
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
leiderschap

© cc-foto: ar130405

Er is niks mis met een zorgvuldig gestuurde samenleving, want zeker in crisistijd zijn mensen op zoek naar houvast.
Een leider kan zijn gezag laten gelden op basis van zijn positie, beschikbare middelen, kennis of charisma. Naarmate de acceptatie van de leiding groter is nemen tegenkrachten af. Bij laissez-faire (weinig sturende) leiders is het spel om de macht diffuus, en dan laaien er regelmatig brandjes op die met opportunisme of schijnbeloftes geblust worden. Maar op de lange termijn leidt het laissez-faire leiderschap tot systeemondermijning en erosie. Mensen weten niet waar ze aan toe zijn en het vertrouwen verdwijnt als sneeuw voor de zon.
In een autocratie of meritocratie is de macht gecentraliseerd. In een democratie is de macht verdeeld over vele partijen. Maar ook in een democratie gelden spelregels rond de machtsuitoefening. Een goed functionerende democratie is een complex spel van kaders stellen (wetten) op basis waarvan we elkaar aanspreken en aangesproken worden (rechtspraak).
Macht en vrijheid lijken tegenover elkaar te staan, macht van de ene kan de vrijheid van de ander inperken. Bij vrijheid in de persoonlijke levensruimte gaat het om het zelf beslissingen nemen zoals over je werk, je relaties, de keuze van religie en cultuur, de besteding van je loon.
Persoonlijke vrijheid kan op gespannen voet staan met de vrijheid van anderen. Vanuit het oogpunt van een goede samenleving zijn er daarom grenzen aan de persoonlijke vrijheid. Dit wordt vastgelegd in wetten of kaders die de persoonlijke keuzevrijheid beperken omdat rekening gehouden moet worden met de vrijheid van anderen. Ongebreidelde persoonlijke vrijheid leidt tot chaos en het recht van de sterkste. Een stabiele samenleving behoeft dan ook opbouwende kaders om de voortdurende dreiging tot chaos te voorkomen.
Strijd om de macht is van alle tijden. Griekse en romeinse wijsgeren schreven vele boeken over de ideale vorm van samenleving en organisatie. Ook in de middeleeuwen en in aanloop naar de reformatie werd er door Erasmus, Machiavelli en ook Luther kritiek geuit op de heersende moraal, de klassenmaatschappij en de kerkelijke macht en werd er nagedacht over een passend maatschappelijk bestuur: virtus, waarachtigheid, een combinatie van verantwoordelijkheid en vertrouwen is de basis van elke staatsvorm of organisatie.
Vanuit onze laissez-faire politieke cultuur worstelt Nederland met het probleem van machtsverdeling en machteloosheid, waardoor anarchie steeds vaker de kop opsteekt. Hooligans bedreigen de directeur van Feyenoord, er zijn zichtbare afrekeningen in het criminele circuit, er is mishandeling en bedreiging van hulpverleners en orde handhavers.
Goed bestuur bestaat niet uit hard roepen en dreigen en vervolgens niks doen. Krachtig bestuur betekent met zorg en zorgvuldigheid werken aan bestendige doelen, dingen die er toe doen, in de luwte als het kan, maar in de wind als het moet. Leiderschap is sturend en vormend, de ander helpen met verantwoordelijkheid te nemen, omdenken om het anders en beter aan te pakken. Er is niks mis met een zorgvuldig gestuurde samenleving, want zeker in crisistijd zijn mensen op zoek naar houvast. Iedereen snapt dat een corrigerende tik soms nodig is door een oppassende vader of moeder die ons behoedzaam naar zelfbeheersing en moreel handelen leidt.
Maatschappelijke opvoeding of samenlevingsopbouw begint met goede begeleiding en onderwijs voor allen met extra aandacht voor de meest kwetsbaren. Daarbij gaat het om thema’s zoals:
–           waarom is het belangrijk dat getalenteerde mensen, bescheidenheid, rechtvaardigheid en hulpvaardigheid betrachten
–           wat maakt ons tot mooie mensen
–           wanneer is verzet zinvol of juist zinloos
–           hoe vergeef ik een ander zonder te vergeten wat er mis ging om hiervan te leren
–           hoe straffen we zonder de hoop op verandering te verliezen
–           wat betekent vrijheid en hoe verhoudt vrijheid voor jezelf zich tot dwang voor een ander.
 
Vrijheid op persoonlijk niveau is wat anders dan egoïsme, het betekent vriendelijk en doortastend werk maken van een sterk karakter, durven af te wijken van de mainstream. Ieder mens kan in het hier en nu iets doen om de wereld een beetje beter en prettiger te maken. Nogmaals: vrijheid in het kader van het samenleven betekent accepteren dat er wetten en grenzen zijn die mijn keuzevrijheid beperken zodat ik rekening houdt met de vrijheid van de ander. Juist in kritische situaties zijn we geneigd tot grensoverschrijdend gedrag terwijl dan juist rechtvaardigheid voorop moet staan. Doe als leider niet te snel aan borstklopperij. Succes toont zich in positieve effecten voor de toekomst. In de huidige tijd waarin we in het moment leven is het belangrijk om met realistische hoop vooruit te kijken. Echte cultuurverandering in de samenleving of binnen een organisatie is gebaseerd op respect voor anderen en samen bouwen aan verantwoordelijkheid en vertrouwen voor nu en in de toekomst. Niet iedereen is even goed toegerust om het leven te kunnen vieren. Toch wil iedereen in het samenleven gezien worden en daar waar nodig of noodzakelijk de helpende hand voelen.
Om met de woorden van Machiavelli te spreken “het gebruik van macht dient een hoger doel en schept verantwoordelijkheid van mij naar de ander”.
Kortom, het bestrijden van hooligans begint bij het stellen van duidelijke grenzen, maar vraagt in het vervolg lef om te werken aan een samenleving waarin het zien en meetellen van de ander voorop staat. Dienstbaar en vergevingsgezind leiderschap mede door te leren van wat er in het verleden mis is gegaan.
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (12)

Effie2
Effie29 nov. 2021 - 12:41

Macht lijkt wereldwijd steeds meer het gevolg te zijn van het egoïstische gebruik (misbruik) van kennis en door winst verkregen materiële rijkdommen. Het natuurlijk evenwicht zou, denk ik, centraal moeten staan. En wat elk volk, elke samenleving, in mijn beleving nodig heeft om een vorm van beschaving te bereiken, of veilig te stellen, zijn leiders met een zo breed mogelijke langetermijnvisie, die niet langer tot stand komt door het economisch slim/sluw uitbaten van verondersteld eigenbelang. Het verstand zou naar het hart moeten luisteren, waar het geweten zetelt. Broederschap lijkt een opwaartse kracht te zijn in onze evolutie als mensheid. Onze dierlijke impulsen blijven volgen lijkt een neerwaartse kracht in de evolutie van de mensheid te zijn. En de onvermijdelijke strijd tussen beide richtingen creëert in mijn beleving de wereld zoals we die om ons heen zien. ...De aarde als een soort school met mentaal laag en hoogopgeleiden en alles daartussen.

2 Reacties
The Apple
The Apple9 nov. 2021 - 19:31

"Het verstand zou naar het hart moeten luisteren, waar het geweten zetelt." Een belachelijke opmerking in een overigens goede bijdrage: het verstand moet gewoon naar het verstand luisteren en niet de prinitieve impulsen die voortkomen uit de drang tot zelfbehoud volgen.

Minoes&tuin
Minoes&tuin10 nov. 2021 - 11:25

Wat als mensen geen geweten hebben? Daar kom je pas achter als je je verstand gebruikt!

Radio-Head
Radio-Head9 nov. 2021 - 8:10

Macht: Tussen angst en vertrouwen, luid de kop. En Cherry Picking uit Machiavelli, leuk, ondertussen in de Animal Farm, geeft een op Noord Afrika georiënteerde nieuwssite een mooi voorbeeldje over fenomenen die plaatsvinden, tussen macht en vertrouwen. Vooraanstaand Viroloog en mede beleidsbepaler in de swing op een druk bezocht feestje ter gelegenheid van de Groene Mars. https://arifnews.com/news/couscous-en-muziek-marokkaanse-ambassade-doen-viroloog-van-ranst-coronaregels-vergeten/ Voor mensen die zich wat willen verdiepen in uitwerkingen en gedragingen tijdens Totalitaire tijden raad ik het recent verschenen: "Tegen Totalitarisme" `essays over politiek en literatuur´, van George Orwell, aan. De stukken "Wat is Fascisme", waarin hij duidelijk onderbouwd maakt dat elke opponent een fascist werd genoemd, kon n.l. ook een communist of een pacifist zijn, taal als wapen dus. En het stuk "Notities over Nationalisme", waar hij Nationalisme uitfiltert onder drie hoofdgroepen, Positief, Overgedragen, en Negatief Nationalisme. Denk dat dit stuk in de link mooi het Negatieve Nationalisme duiding geeft. https://joop.bnnvara.nl/nieuws/zorg-onthutst-waarom-zolang-wachten-met-boostershot Om wat ik ongeveer, bedoel zou dit stuk in de Groene, misschien verduidelijking kunnen geven. https://www.groene.nl/artikel/alles-onder-controle-2021-11-08

3 Reacties
DaanOuwens
DaanOuwens9 nov. 2021 - 8:31

@ Radio-Head Jij schrijft: Vooraanstaand Viroloog en mede beleidsbepaler in de swing op een druk bezocht feestje ter gelegenheid van de Groene Mars. Dat mag. Als je gevaccineerd bent en je QR-code laat zijn kan je een dansje maken. Je plaatst dus het dansje onterecht in de verkeerde context. Je link naar het fascisme leg je omdat de website Marokko een fascistisch land noemt. Ook daar is weinig onderbouwing voor. Maar voor jou reden om nog eens te verwijzen naar een gedateerd verhaal van Orwell. Vervolgens link je naar het boostershoot dat helemaal niets met deze discussie te maken heeft en zelfs in tegenspraak is met het verhaal in de Groene waar een pleidooi wordt gehouden voor een mondiale aanpak van de pandemie. Dat laatste zou vermoedelijk neer moeten komen op mondiaal allemaal 3 maanden binnen blijven. Inhoudelijk dus ook niet een erg sterk verhaal. Kortom je hebt met heel veel linkjes totale onzin opgeschreven. Een helder voorbeeld van een wappie bijdrage.

Radio-Head
Radio-Head9 nov. 2021 - 10:04

Hoi Daan waar schrijf ik dat dat niet mag. Van mij mag die, de gelegenheid van het waarom, van het feestje zou je discutabel kunnen noemen. Mijn reactie gaat over het fenomeen `Negatief Nationalisme´ vanuit meerdere perspectieven. De Groen Mars wordt hier overigens omschreven, https://nl.wikipedia.org/wiki/Groene_Mars Fijne dag.

Radio-Head
Radio-Head9 nov. 2021 - 11:22

Ter aanvulling: Je schrijft en "Een helder voorbeeld van een wappie bijdrage." Zo,n manier van reageren plaatst Orwells dan weer in Overgedragen Nationalisme, erg leerzaam om gedragingen te herkennen. Het is het vanuit een groep denken, en een ieder die niet mee hobbelt als verdacht of raar beschouwen. Dit machtsdenken wordt zoals we weten al veel (ongestraft) toegepast in Nederland, hoort bij de Totalitaire handleiding. https://www.trouw.nl/binnenland/dronten-filmt-bijstandsgesprekken-mag-dat-zomaar~b5dda639/

Bouwman2
Bouwman29 nov. 2021 - 7:25

In angstige tijden stromen de kerken altijd vol. En vervolgens ook weer leeg. Nederland is stoplichtenland. Rood, groen en oranje. En altijd in dezelfde voorspelbare volgorde. En soms moet je een tijdje wachten. Ach, dat hoort er nu eenmaal bij, meneer Witteman.

1 Reactie
DaanOuwens
DaanOuwens9 nov. 2021 - 8:33

@ Bouwman Jij schrijft: In angstige tijden stromen de kerken altijd vol. Een foutje in deze zin. Moet zijn: In angstige tijden stroomden de kerken altijd vol. Tegenwoordig zoeken mensen elders wel steun. De tijd van de kerk is voorbij.

The Apple
The Apple9 nov. 2021 - 2:05

“Iedereen snapt dat een corrigerende tik soms nodig is door een oppassende vader of moeder die ons behoedzaam naar zelfbeheersing en moreel handelen leidt.” Iedereen? Nou, daar hoor ik anders niet bij. Ik zie helemaal niets in de herinvoering van lijfstraffen. Oooooh, alleen in het geval van Kinderen? Dan is het goed.

gimli55
gimli558 nov. 2021 - 22:45

Macht als doel in plaats van een middel is nu gaande. Het is een mooie filosofisch essay, echter de huidige tijd biedt geen alternatief en perspectief. Andersdenkenden worden geëlimineerd, en uitgesloten. Alle propaganda is toegestaan om het doel te bereiken, het behoud van macht en de status quo zijn leidend en de zondebok is al gevonden in de huidige tijd. Helaas zal dat te laat worden onderkend, en er is niets geleerd uit het verleden. De huidige aanpak is al eerder uitgevoerd in de Toeslagaffaire en de gaswinning schade. Er is geen verschil in de uitkomst, de slachtoffers zijn het haasje en democratie is voor hen verdwenen. Ze worden niet vertegenwoordigd in de politiek en de politiek heeft al een voorschot genomen met het invoeren van het institutionele racisme en discriminatie. Dat wordt de komende tijd met behulp van de meerderheid verder uitgebouwd. Er is met cirkel redenaties altijd een reden te vinden. Resistance is futile, you will be assimilated. Geen alternatief en geen perspectief is altijd een afbraak van de democratie.

Me, myself and I2
Me, myself and I28 nov. 2021 - 21:41

Succesvol grenzen stellen lukt alleen als je je eigen gedrag aanpast. Ik heb mijn kinderen nog nooit iets kunnen leren wat ik zelf niet in praktijk bracht. Daarbij heb je ook nog zo iets als eerlijk bestuur. "Persoonlijke vrijheid kan op gespannen voet staan met de vrijheid van anderen. Vanuit het oogpunt van een goede samenleving zijn er daarom grenzen aan de persoonlijke vrijheid." Ik ben het hier in basis mee eens. Alleen als je onwaarheden vertelt in hoeverre die persoonlijke vrijheid daadwerkelijk schade toebrengt aan de vrijheid van anderen, of deze schade zelf veroorzaakt door het instellen van contra productieve maatregelen, dan verliest dit principe elke waarde.