Lot Ebru Umar bewijst: Turkije is een onveilig land

De arrestatie van de columniste Ebru Umar in haar Turkse buitenhuis roept terecht veel verontwaardiging op. Volgens de laatste berichten werd zij zondag al voorgeleid aan de rechter van instructie of welke jurische functionaris dat ook moge wezen daar in Anatolië.

Als publiciste zit Ebru Umar in het anti-islamistische spectrum. Aan het begin van de eeuw was zij een goede bekende van Theo van Gogh. Uit de woede in veel van haar columns blijkt dat hij in dat opzicht haar leermeester is geweest. Je kunt je ook voorstellen dat zij op de vaste gastenlijst staat voor als GeenStijl een feestje geeft. Haar aanhouding is dan ook een demonstratie. Erdogan laat zien waar de grenzen liggen van de seculiere publicistiek. Eerder al pakte hij concurrerende stromingen aan.

Zo stal hij bijvoorbeeld de krant Zaman, spreekbuis van Fethullah Gülen, een door het soefisme beïnvloede prediker en theoloog die al jaren lang voor zijn veiligheid in de Verenigde Staten woont. De Zaman was in mijn Schiedamse buurt jarenlang de meest gelezen Turkse krant. Ondertussen kwam het nieuws binnen dat de krant Radikal, die in Istanboel veel door studenten en progressief intellectueel volk gelezen werd, “om financiële redenen” is gesloten. En dat terwijl het blad al een jaar uitsluitend digitaal verscheen en zich bovendien in het bezit bevond van een groot zakenconglomeraat.

Ebru Umar heeft – net als Frederike Geerdink, die al een dergelijke ervaring met de Turkse rechtsstaat achter de rug heeft – het geluk dat zij buiten Turkije een grote achterban heeft, die zich haar lot aantrekt. Dat geldt niet voor de honderden andere journalisten van landelijke en lokale bladen die Erdogan het laatste jaar achter de tralies heeft laten zetten. Hun namen zijn in het buitenland niet bekend. Zij kunnen worden aangepakt zonder het risico op internationale verontwaardiging.

Dit alles onderstreept voor de zoveelste maal dat Turkije op weg is naar een theocratie, waarin vrije bewegingsruimte en een volledig burgerschap het monopolie dreigt te worden van wie het soort soennietische islam belijdt, dat correct is in de ogen van Erdogan en zijn AK-partij. Daarmee wordt het land een soort spiegelbeeld van het moderne Turkije van Moestafa Kemal, bijgenaamd Atatürk, die gedurende zijn dictatuur juist grenzen stelde aan de islam. Op één punt is er overigens wel continuïteit: onderdrukking van de grote Koerdische minderheid.

De arrestatie van Ebru Umar is het zoveelste bewijst voor de stelling dat Turkije voor de EU een ongeschikte partner is. Tenminste als democratie en mensenrechten ons inderdaad lief zijn. Zaterdag streefden Angela Merkel, EU-president Tusk en Frans Timmermans naar het wereldkampioenschap slijmbal tijdens een bezoek aan een vluchtelingenkamp in Turkije. Zij prezen het geweldige Turkije dat zijn kant van de deal om Europa Syriër-vrij te houden zo voortreffelijk uitvoerde. Erdogan liet diezelfde dag met de arrestatie van Ebru Umar voor de zoveelste manier zien wat zijn feitelijke tegeneis was: vrij spel om van Turkije een soennitische dictatuur te maken. Zijn “mond dicht of anders” is niet alleen gericht tot kritische burgers, journalisten en cabaretiers uit maar ook tot de politieke leiders van Europa. Sultan Selim de Grimmige (overleden 1520) zou trots op hem zijn geweest. Naar hem heeft Erdogan de nieuwste brug over de Bosporus genoemd.

Europa heeft een deal over de opvang van vluchtelingen gesloten met een politiek leider die door zijn beleid per definitie onveiligheid creëert voor vluchtelingen. Dat is helemaal het cynische aan de huidige situatie. Het probeert de duivel uit te drijven met Beëlzebub en iedereen die doorkneed is in de joods-chrsitelijke-humanistische beschaving, weet hoe dat afloopt. Wie – tenslotte – moet voortaan niet zachtjes grinniken als een van onze bovenbazen Poetin beschuldigt van agressie, dictatoriale neigingen en onderdrukking?