Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Loonfatsoen

  •  
27-10-2014
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
56 keer bekeken
  •  
RTEmagicC_vrijheid_gelijkheid_broederschap_def_w215.jpg
Over het moraliseren en volslagen openbaar maken van wat iedereen verdient
Vandaag vergadert de Tweede Kamer over de inrichting van ons belastingstelsel. Vandaag is ook de dag dat de bundel Loonfatsoen verschijnt. Eigenlijk is het jammer dat het boek niet eerder is verschenen want de dames en heren politici zouden er volgens mij baat bij kunnen hebben.
Onder redactie van Margo Trappenburg, Wout Scholten en Thijs Jansen van de stichting Beroepseer wordt in Loonfatsoen gezocht naar een antwoord op de vraag of mensen vinden dat ze verdienen wat ze verdienen. En hoe dat zich verhoudt tot wat andere mensen verdienen in een tijd dat de loonverschillen in Nederland zijn toegenomen.
Ze beschrijven hoe het denken over lonen een tijd lang is ‘gedemoraliseerd’ in de zin dat wat mensen verdienen een tijd lang noch op het niveau van het individu, noch op het niveau van de staat een kwestie van goed en kwaad was. Maar:
Gedrag kan in de loop van de tijd worden gemoraliseerd (roken, milieu vervuilen) of geheel of gedeeltelijk worden gedemoraliseerd (overspel), maar gedrag kan ook na een periode van demoralisering worden geremoraliseerd. Dat laatste is al mondjesmaat gebeurd met onze brutolonen (…) Recentelijk zien we een kentering. De kranten getuigen van grote publieke verontwaardiging over de beloningen van bankiers, directeuren en managers van beurs- genoteerde bedrijven, presentatoren bij de publieke omroep, accountants, (interim) bestuurders in de zorg, directeuren van woningbouwcorporaties, organisatieadviseurs, schoolbestuurders en directeuren van zelfstandige bestuursorganen zoals de Nederlandse Zorgautoriteit. Blijkbaar hapert het systeem. Noch de functiewaarderingssystematiek, noch de nivellering via de belasting achteraf hebben kunnen voorkomen dat er aan de top van het loongebouw salarissen worden getoucheerd die in brede kring als onfatsoenlijk worden beschouwd. Er is een roep om remoralisering van het brutoloon merkbaar. Deze roep is niet in de eerste plaats een appel tot de overheid om iets te doen; zij lijkt vooral gericht tot de veronderstelde graaiers zelf.
De samenstellers omarmen dat appèl en houden een gloedvol pleidooi voor een remoralisering van het brutoloon, waarbij ze ook een morele opdracht voor de staat zien. Je zou ook kunnen zeggen dat er wel iets van een moraal aan de huidige verdeling ten grondslag ligt, namelijk de moraal van het recht van de sterkste. En dan niet de sterkste in fysieke zin opgevat, maar in de meritocratische zin. Maar de schrijvers wijzen erop dat het feit dat er zo geheimzinnig wordt gedaan over wie wat verdient laat zien dat dat idee van het recht van de sterkste niet alom wordt gedeeld. Zij pleiten voor een volledige transparantie:
Het vastleggen van een verplichting tot transparantie over lonen en loonverschillen in bedrijven (zoals voorgenomen door het huidige kabinet)  is belangrijk, maar het is niet genoeg. Het vervolgens verplicht bespreken van lonen en loonverschillen in de ondernemingsraad of in een vergadering van aandeelhouders is belangrijk, maar het is niet genoeg. We moeten ons realiseren waar nu gêne ontstaat als er zo’n gesprek moet plaatsvinden. De werknemer die in de ondernemingsraad het salaris van zijn hoogste baas ter discussie stelt, heeft het moeilijk; hij kan heel gemakkelijk worden beticht van platte afgunst. Het openen van een dergelijke discussie is nu een buitengewoon precaire aangelegenheid. Dat heeft alles te maken met eer en schaamte, en in de verhouding tussen die twee gevoelens zou een draai moeten plaatsvinden. De hoogste baas die meer dan vijftig keer zoveel verdient als zijn gemiddelde werknemer zou zich moeten schamen, niet de gemiddelde werknemer die deze wanverhouding aan de orde stelt in de ondernemingsraad. Het toucheren van enorme salarissen zou nadrukkelijk moeten worden benoemd als een oneervolle manier van doen.
Volgens de samenstellers is dat een goede zaak juist omdat de meeste mensen vinden dat er moet worden beloond naar rato van de verdienste voor een bedrijf. En dat betekent dat je moet nadenken over hoe de bijdrage van de conciërge aan een bedrijf zich verhoudt tot de bijdrage van bijvoorbeeld het hoofd HR. Om op basis daarvan te praten over de verschillen in wat ze verdienen. En dus niet het salaris van de conciërge vergelijken met het salaris van een conciërge in een ander bedrijf. Of die van een directeur met die van een directeur van een ander bedrijf. Wat nu wel gebruikelijk is. En dat leidt tot ‘haasje-over gedrag’.
Op één vlak is er nu al sprake van een opvallend moralisme in de salariëring en dat betreft de Balkenende-norm. Die wordt breed gedragen, getuige ook het feit dat de Tweede Kamer op 16 oktober j.l. met algemene stemmen de Wet Normering Topinkomens 2 aannam, waarin de normering voor topinkomens van 130% van een ministerssalaris werd beperkt tot 100%.
Het is een moreel oordeel dat men in de publieke sector niet meer mag verdienen dan de premier of een minister. De samenstellers van het boek beperken zich tot bruto-salarissen in bedrijven, maar als er dan toch een morele grens uitgaat van het bedrag dat de premier verdient, waarom dan niet dat bedrag aangrijpen als grens voor een extra belastingschijf? Dat idee is al wel eens eerder gelanceerd en er valt wat mij betreft veel voor te zeggen. Zeker nu we moeten constateren dat in Nederland de belastingdruk helemaal niet meer progressief is verdeeld.
Uit onderzoek uit 2011 blijkt dat, als men alle belastingen en sociale premies tezamen neemt, de laagste inkomenscategorie gemiddeld zelfs iets meer van het inkomen aan belastingen en premies afdraagt dan de hoogste inkomenscategorie (42 om 41%). En als je er, zoals ook de samenstellers van Loonfatsoen, van uitgaat dat grotere inkomensverschillen slecht zijn voor de sociale structuur van een samenleving , dan lijkt zo’n maatregel om de belastingen in ons land weer meer progressief te maken volkomen logisch.
Meer over het belang van kleine inkomensverschillen in het boek Vrijheid, gelijkheid, broederschap. Oude waarden in nieuwe tijden. Volg Maarten van den Heuvel ook op Twitter

Meer over:

opinie, economie
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (11)

meijerlahn
meijerlahn27 okt. 2014 - 14:46

'Loonfatsoen'. Een mooi nieuw woord dat een plaats in de Dikke Van Dale verdient.

pietdeg2
pietdeg227 okt. 2014 - 14:46

Wanneer kunnen we een bundel verwachten over Kostenfatsoen? Met daarin een keurig overzicht van wat iedereen van zijn brutoloon af moet staan en van wat hij er (middels maar liefst 13 herverdelingsregelingen per gemiddeld gezin) bij krijgt? Als het over fatsoen gaat heb je geen donder aan bruto inkomsten. Fatsoen gaat over hoeveel van die bruto inkomsten wordt herverdeeld en hoeveel aan het netto inkomen middels herverdelen wordt toegevoegd. "Uit onderzoek uit 2011 blijkt dat, als men alle belastingen en sociale premies tezamen neemt, de laagste inkomenscategorie gemiddeld zelfs iets meer van het inkomen aan belastingen en premies afdraagt dan de hoogste inkomenscategorie (42 om 41 %)." Waarbij vooral accijns op alcohol en tabak eruit springt als nivelleerder van de belastingdruk...

1 Reactie
Bakoe
Bakoe27 okt. 2014 - 14:46

/Waarbij vooral accijns op alcohol en tabak eruit springt als nivelleerder van de belastingdruk.../ Zo val jij even door de mand, wat een beeld heb jij van mensen die weinig verdienen.

Paulpeters
Paulpeters27 okt. 2014 - 14:46

Zal het niet net zo gaan als met de ceo's van beursgenoteerde ondernemingen? Sinds die salarissen verplicht moeten worden gepubliceerd zijn de salarissen door het dak gegaan. Niemand wil immers minder verdienen dan zijn buurman. Publicatie heeft geen matigend effect, maar juist een prijsopdrijvend effect aan de top.

1 Reactie
pietdeg2
pietdeg227 okt. 2014 - 14:46

"Zal het niet net zo gaan als met de ceo's van beursgenoteerde ondernemingen?" Volgens mij betrof het salarissen van "topmannen" in de collectieve sector. "Sinds die salarissen verplicht moeten worden gepubliceerd zijn de salarissen door het dak gegaan." Dat werkte inderdaad averechts: de bestuurder van die semi-overheidsinstelling verdient meer dan ik, dus laat ik de raad van toezicht eens met die cijfers om de oren slaan om er een loonsverhoging uit te slepen...

Biff Everwood
Biff Everwood27 okt. 2014 - 14:46

Waarom innen we belasting? Volgens mij om te komen tot publieke voorzieningen. Ik vind het heel eng om belasting te innen om de boel gelijk te trekken, om te nivelleren. Ik vind trouwens dat de overheid, op elk niveau eigenlijk, zwaar onderpresteert in het kostenefficient aanbieden van publieke voorzieningen. En van mij mag het takenpakket dat de overheid zich toeeigent zelf ook wel wat kleiner. Kunnen de belastingen weer mooi omlaag!

1 Reactie
rabotnikeh
rabotnikeh27 okt. 2014 - 14:46

["Waarom innen we belasting? Volgens mij om te komen tot publieke voorzieningen. Ik vind het heel eng om belasting te innen om de boel gelijk te trekken, om te nivelleren."] Waarom vind je dat 'eng'? In een vrije markteconomie komen lonen tot stand door schaarste en vraag. Schaarste in wat iemand kan leveren aan prestaties en hoeveel geld daaraan verdiend kan worden door de werkgever. Het is bewezen dat dat tot extreme inkomens- en vermogensverschillen leidt. In de Noord-Europese economieën wordt daarom ook fiks veel inkomen herverdeeld. Relatief meer dan in (de 180) andere landen. Om te voorkomen dat mensen met weinig (schaars en aantrekkelijk) talent ook een 'fatsoenlijk' inkomen genieten, terwijl inkomensverschillen nog steeds bestaan. Gewoon 'demping' van de verschillen die zouden ontstaan wanneer alles wordt vrijgelaten. Het zorgt er kennelijk voor dat je als land zowel hoog scoort op de lijstjes van welvaart en welzijn. Gematigde herverdeling zorgt dus, in tegenstelling wat extreme kapitalisten beweren, niet voor het ineenstorten van de welvaart. Hooguit voor mopperende veelverdieners die 60% afdrage als een forse aderlating ervaren (maar dan alleen omdat ze het bedrag zien dat ze 'eigenlijk' hadden kunnen verdienen…). Ach, dat is maar relatief. Ik ben zelf gezegend met een paar talenten waarmee ik chique veel geld verdien. Ook ik mopper wel eens bij weer een of andere heffing. Maar het idee dat ik deel uitmaak van een van de samenlevingen die het meest doet aan 'redelijke herverdeling' (5de plaats in de top 180) maakt dat weer helemaal goed. Dus 'eng'? Tja, ik zou misschien NOG wat meer kunnen verdienen in een NOG kapitalistischer land. Maar dan zou ik ook moeten aanvaarden dat er naast mij tien mensen veel armer zijn. Op de een of andere manier vind ik dat toch niet zo prettig. Ik heb namelijk gewoon mazzel dat ik kennelijk die talenten heb. Het maakt me als mens, of 'lid van de samenleving' geen haar 'beter' dan iemand die wat minder talent heeft. ["Ik vind trouwens dat de overheid, op elk niveau eigenlijk, zwaar onderpresteert in het kostenefficient aanbieden van publieke voorzieningen. En van mij mag het takenpakket dat de overheid zich toeeigent zelf ook wel wat kleiner. Kunnen de belastingen weer mooi omlaag!"] Tja, wat je hier zegt vindt ongeveer iedere burger die niet bij de overheid werkt in alle landen van de wereld: "waar gaat me geld heen en wat krijg ik daarvoor terug?". De producten en diensten die overheden leveren zijn nou eenmaal niet meetbaar op dezelfde manier als bedrijven. Daardoor hangt hier permanent de zweem boven van luiheid en geldverspilling. Toegegeven, overheid(bureaucratieën werken lang niet altijd efficiënt vergeleken met commerciële bedrijven. Er is ook weinig prikkel om overbodige diensten af te schaffen wanneer ze eigenlijk allang overbodig zijn. Maar hoe komt het toch dat landen met een grote, relatief efficiënte overheden zoals in Noord Europa het zo veel beter doen (economisch) dan landen met een piepkleine overheid? Maarten van den Heuvel heeft een punt vind ik, om 'moraliteit' weer iets meer te koppelen aan de wilde werking van het economisch marktmechanisme. Gewoon om 'redelijke' verhoudingen in de gaten te houden (ook al wordt de hele samenleving het nooit precies eens over wat dan 'redelijk' is…). 'Groucho' Piet de Geus heeft dat ook bij het punt dat je bruto- en netto wel goed uit elkaar moet houden. Als je èn arbitreert op brutolonen, èn herverdeelt met progressieve belastingen, dan wordt het wel erg onoverzichtelijk… Ofwel: this debate will most definitively never end….

[verwijderd]
[verwijderd]27 okt. 2014 - 14:46

De aandeelhouders van een bedrijf zijn eigenaar van dat bedrijf, en het is hun keuze hoeveel ze de verschillende medewerkers betalen. Daar heeft u niets mee te maken want het zijn uw zaken niet. In de meeste sectoren is de concurrentie moordend, dus als de eigenaren van een bedrijf een mogelijkheid zien om de loonkosten te verlagen zullen ze dat niet nalaten. Als het u allemaal zo goed weet, waarom begint u dan geen bedrijf, waarbij u de top een stuk minder betaalt dan bij uw concurrenten. Daardoor kunt u uw producten tegen lagere prijzen aanbieden en zo eenvoudig de hele markt veroveren. Succes.

1 Reactie
Sardar2
Sardar227 okt. 2014 - 14:46

Als hetzelfde onderneming van overheid steun krijgt, belastingverlaging of subsidie, dan denk ik het is geoorloofd hen vragen ook dit soort informatie openbaar maken. Anders geen gebruikmaken van publieke middelen. Laat diegene die het wel doen zich kunnen laten financieel ondersteunen door overheid!

JoopSchouten2014
JoopSchouten201427 okt. 2014 - 14:46

Onder dit 'onnatuurlijk' hiërarchisch opgezette neoliberaal-meritocratisch regime met foute privaatwetten en sociaal-darwinistische inborst zie ik dit goede loonfatsoenidee niet van de grond komen. Beloning zie ik simpel. Er zijn verschillende punten toe te kennen aan het type werk. Direct- of indirect verantwoordelijk Schoon of smerig Fysiek licht of zwaar Mentaal licht of zwaar Binnen of buiten Ik zie niet in waarom een riolenreiniger minder zou moeten verdienen dan zijn manager.

1 Reactie
Brauswasser
Brauswasser27 okt. 2014 - 14:46

Dan wordt de manager rioolreiniger. Geen studiekosten en extra looninkomsten van 16 jaar tot ca. 25 jaar. Rekenen is bij SP-ers niet het sterkste punt.