Londens blootverbod is terugkeer naar de fatsoensrakkerij van weleer

Burgemeester Sadiq Khan van Londen krijgt in sommige kringen veel waardering voor het feit dat hij de Londense metro wil zuiveren van seksistische reclame. Argument: foto’s van mooie lichamen roepen een negatief zelfbeeld op bij de beschouwers. Bovendien is het onmogelijk om je voor de beelden af te sluiten als je je op de perrons bevindt. Het schijnt heel ernstig te zijn dat de lichamen maar al te vaak zijn gephotoshopt om ze nog idealer, nog perfecter te maken.

Volmaakte welvingen Weet je wie dat ook deden? Michelangelo en voor hem in de Griekse oudheid Praxiteles. Rembrandt, Goya of Titiaan ontzagen zich evenmin lichamen bij te schilderen en de werkelijkheid te vervalsen. En met hun al die duizenden kunstenaars die de trots zijn van onze cultuur. Kijk eens naar die prachtige gebitten, kijk eens naar die volmaakte welvingen. Ga dan voor de spiegel staan en bezie hoe je er zelf bij loopt. Vierduizend jaar kunstgeschiedenis is niets anders dan objectivering van vrouwen en jonge mannen. Niet hun intelligentie staat op het voetstuk of het doek, maar hun lijf. Alsof vrouwen en jonge mannen er alleen maar zijn om door geile machthebbers aan hun wil te worden onderworpen.

Mooie jonge mensen Het blijft niet bij beeldende kunsten alleen. Ook op het toneel en de daarvan afgeleide film en televisie zien wij al duizenden jaren vooral mooie jonge mensen. Tot voor een paar eeuwen gold het voor vrouwen en meisjes als onfatsoenlijk om op de planken te verschijnen zodat hun rollen gespeeld moesten worden door zachte baardeloze jongens. Inmiddels hebben zij die barrière met verve geslecht maar is het niet zo dat je eigenlijk alleen een reële kans maakt op een theaterloopbaan als je aan voor de meeste mensen onhaalbare schoonheidsidealen voldoet? Of daar in ieder geval in je jonge jaren aan voldaan hébt? Wie de stukken van Shakespeare ter hand neemt, ziet dat dragende rollen vaak genoeg gespeeld worden door mooie jonge vrouwen. Kijk eens naar Ophelia uit Hamlet of de jeugdige gade van Othello, de helft in jaren ten opzichte van haar echtgenoot!

Vierduizend jaar lang hebben de liefhebbers van de schone kunsten hun ogen laten weiden op al dat moois zonder dat zij er in overwegende mate onder leden of massaal aan te gronde gingen. Natuurlijk, net als tegenwoordig kwamen psychische kwalen zoals anorexia en boulimia voor. De katholieke kerk kent heel wat heiligen die zich bijkans het graf in baden en vastten. Daar waren in de zo religieuze middeleeuwen heel veel vrouwen bij, juist heel veel vrouwen, die de godsdienst gebruikten om hun gedrag te rechtvaardigen. Voor elke vorm van zelfvernietiging bestaat wel een aangrijpingspunt. In onze moderne tijd kun je uiteraard niet meer met de verschijning van een heilige aankomen of de stem van God die je roept. Nu zijn het wereldse iconen: niet Maria maar Doutzen, niet de heilige Sebastiaan maar Leonardo di Caprio. Je grijpt hun volmaaktheid aan als excuus om je eigen imperfecte lijf te straffen. Mensen die zo negatief reageren op de beelden van lichamelijke schoonheid om hen heen, zijn echter niet de regel. Zij vormen de uitzondering. Het kwaad zit niet in de fotomodellen op de affiche, het kwaad zit in hen zelf.

Heilige huiver Dit plaatst het gedrag van burgemeester Sadiq Khan in een ander licht. Hij is geen bevrijder. Hij is een fatsoensrakker. De grote monotheïstische godsdiensten, het jodendom, het christendom en de Islam, vertonen alle drie een heilige huiver voor erotiek en het naakte lichaam. Alles wat zweemt naar lichamelijk genot, moet beheerst worden en aan banden gelegd. Niet voor niks heet seks buiten het huwelijk ontucht of tuchteloosheid. Fatsoensrakkerij richt veel en veel meer psychische schade aan dan foto’s van bikinimeisjes op het metrostation maar blijft niettemin diep in onze samenlevingen verankerd.

In de twintigste eeuw leken er scheuren en barsten te komen in het bastion van kuisheidsmanie maar soms lijkt het wel of dit een tijdelijk verschijnsel was. Al die scheuren en barsten worden momenteel door bigotte kwezels weer dichtgemetseld. Nu eens gebeurt dat op grond van ouderwetse religieuze taboes zoals bij ons de ChristenUnie zou doen als die meer dan vijf zetels had, dan weer is de fatsoensrakkerij geseculariseerd zoals in sommige stromingen van het feminisme of de politiek het geval is.

Denk niet dat de strijd tegen erotisch getinte reclames een nieuw verschijnsel is. Kunstenaars zijn al millennia lastig gevallen om de vermeende zedeloosheid van hun werk. Censuur is een constante begeleider van de geestelijke vrijheid zoals die in de grootste kunstwerken tot uiting komt. In die traditie van onderdrukking staat Sadiq Khan. Hij is een bigotte kwezel. Dat niet alleen. Hij wil verlokkende beelden uit het zicht houden van zijn tienerdochters met hun ontluikende seksuele identiteit. Hierin toont hij zich een Victoriaans patriarch van het zuiverste water, het tirannieke familiehoofd dat alles buiten de deur houdt wat hem vuil, vies en voos voorkomt. Het oogmerk is niet anders dan beheersing van andermans seksuele energie. Het is strijd tegen de autonomie die het onvervreemdbaar récht hoort te zijn van elk mens. Het is repressie in optima forma.

Sadiq Khans angst geldt niet seksisme maar seks. Hij trekt niet te velde tegen onderdrukking maar tegen vrijzinnigheid. Hij is onder valse vlag gekozen.