Lola's Sint - Sinterklaas door de ogen van een biraciaal meisje

In het traditionele Sinterklaasverhaal schuilt een schadelijke symboliek en beeldvorming voor kinderen met een donkere huidskleur. Toch wilde schrijfster Kristine Goikoetxa Langarika voor haar eigen biraciale dochter iets moois maken van het verhaal. Dus schreef ze haar eigen Sinterklaasverhaal: Lola’s Sint

In de week van 5 december twee jaar geleden was ik met mijn half Afrikaanse dochtertje in het Marnixbad in Amsterdam. Mijn dochter was toen anderhalf. Alle moeders hadden hun baby’s in hun armen en draaiden rond. Ze keken elkaar aan met een glimlach. Een paar gele eendjes zwommen ook tussen ons door. Ze hadden hun ogen heel breed open. Ineens klonken Sinterklaasliedjes vanuit de luidsprekers van het zwembad. Een hand bonsde op de deur vanbuiten. Iedereen stond stil. Ook de eendjes.

De deur ging open en een clowneske zot kwam binnen. Hij sprong als een nar en was zwart. Tenminste, zo leek het op het eerste gezicht. Maar als je goed keek, kon je zien dat zijn gezicht zwart geverfd was en dat zijn zwarte handen gewoon handschoenen waren. Mijn dochtertje stotterde “papa”. Toen deed de clowneske zwarte zot zijn ogen heel wijd open. Met zijn gouden oorbellen, zijn krullen, zijn rode lippen en zijn zo belachelijk wijd open ogen leek hij nu een van die zwarte koppen in een soepkom op het vuur die je vroeger getekend zag in de oude stripverhalen over kannibalistische stammen. Mijn dochtertje pakte me vast en begon te huilen.

Invloed Op de fiets onderweg naar huis viel mijn dochter in slaap. Ik vroeg me af wat ze aan het dromen zou zijn. Vast over de clowneske zotte nare man die “zwart” was. Zelf moest ik denken aan mijn scriptie die al jaren in een kast onder het stof lag. Die ging over de representatie van de interculturele verhoudingen van zwart-wit in de kinderliteratuur en daarvoor had ik zes maanden aan de Universiteit van Kaapstad doorgebracht.

Mijn uitgangspunt was dat de manier waarop je de karakters van verschillende afkomst portretteert in een kinderboek en de manier waarop ze met elkaar interacteren een invloed kan hebben op het kind dat het boek leest. Is dat niet hetzelfde met gender? Als we onze kinderen boeken geven waar een vrouw wordt afgeschilderd als ondergeschikte of waarin een vrouw wordt vernederd door een man, veronderstellen we dat dit een effect kan hebben op de perceptie van gender door het kind, toch? Ik neem aan dat er daarom zo goed wordt gelet op dit aspect in kinderboeken.

Slavenfort Vorig jaar was mijn dochter al tweeënhalf. De Sinterklaas tijd naderde weer. De beelden van de clowneske zotte zwarte mannen doken weer op in de winkeletalages, in de kinderboeken en op alle fronten, zonder genade. Ook op de crèche waar mijn dochtertje voor de eerste winter zat. Toen ik daar mijn gevoelens opperde, kreeg ik het traditionele antwoord: het is traditie.

Een paar dagen later gingen we op de fiets naar een verjaardag in Amsterdam Noord. Bij het Scheepvaartmuseum kwamen we per toeval een boot tegen die ging aanleggen met een witte heer en duizenden, maar echt duizenden van de clowneske zotte zwarte narren aan bord. Het was nog geen vier jaar geleden dat ik in de Slavenforten van Ghana was geweest tijdens een reis door Afrika voor mijn tweede literaire project. Dit beeld dat ik nu zag riep onmiddellijk de herinnering terug van alle beelden die ik daar in de Slavenforten had gezien. Het leed van miljoenen mensen was weer bijna even tastbaar als toen ik bij de uitgang van elk Fort in Ghana bleef staan om de vele reacties van nazaten uit de hele wereld te lezen.

Biraciaal De stroom van duizenden clowneske zotte zwarte narren onder de leiding van een witte heer bleef maar door en doorgaan. Geen manier om de weg over te steken om naar Noord te gaan. Ze waren net een leger, er kwam geen einde aan. Mijn dochter viel gelukkig in slaap op de fietsstoel.

Daar, aan de kant, met een handvol pepernoten die een van de personages in mijn hand had gepropt, wachtte ik geduldig en keek rond: geen zwarte familie te bekennen, geen zwarte kind naast de vrolijke blanke kinderen. Geen biraciaal kind zoals mijn dochtertje.

Die nacht in bed kon ik niet slapen. Ik heb gekozen om in dit land te wonen en hier zijn dingen zo. Toch weet ik maar al te goed dat deze beeldvorming niet goed is voor mijn dochter, dan is het wel mijn verantwoordelijkheid als moeder om iets hierover te doen. Maar wat dan? Die nacht zag ik de gele handschoen van de Zeurpiet van het boek van Lola’s Sint in mijn dromen verschijnen. Het verhaal van Lola’s Sint werd geschreven en getekend. Dit jaar is mijn dochtertje al drieënhalf. Het visuele bombardement van de beelden gaat zo meteen beginnen. Maar nu heb ik iets thuis om wat tegenwicht te bieden: de beelden van Lolasint.nl

Lola’s Sint is te koop bij de boekhandels Waterstones, American Book Center, The English Bookshop en Spinzi Boekhandel. De officiële presentatie is zaterdag 2 november om 11 uur in Waterstones aan de Kalverstraat. Daar zal het worden gelezen door acteurs van de Orange Tea Theater Company.

Andere opiniestukken over Zwarte Piet:

Dylan van Rijsbergen: De sneeuwbal van het Sinterklaasfeest

Francisco van Jole: Het kwartje van Zwarte Piet Vincent Patty: Ook al ben ik bruin als poep, ik meen het wel goed Aart G. Broek: Gekleurde lessen uit Curaçao Han van der Horst: Zwarte Piet, wie kent hem niet? Christopher Houtkamp: Zwarte Piet-discussie leidt aandacht af van urgentere zaken Dylan van Rijsbergen: Sinterklaas, zwarte piet en onze beleving Mathijs van de Sande: Een paar kritische (peper)noten Enzio Bakker: ‘Ja maar het is traditie’ Christian Jongeneel: Sinterklaas is het probleem, niet Zwarte Piet Sandew Hira: De schaamte afwezig Çilay Özdemir: Sinterklaasfeest: Kitsch toneelstuk voor één dag Han van der Horst: Zwarte Piet en het hoofddoekje Yorgis Mayenburg: Zelfs als Zwarte Piet geen neger is, is Zwarte Piet een neger Jan Rot: Kleurenpiet Bart Schut: Zwarte Piet is dood