Links moet niet boos worden maar zorgen voor een beter verhaal

De afgelopen 10 jaar zijn alle linkse academici het over één ding roerend eens geweest: links is z’n verhaal kwijt. Het verhaal van toekomst en menselijke waardigheid is bezweken onder de neoliberale modderstroom van markt-economisch denken. De verkiezingsnederlaag toont vooral aan dat progressief Nederland daar nooit een waardig alternatief voor heeft kunnen geven.

Het Wetenschappelijk Bureau GroenLinks stelt in een column van 27 december dat links nu haar boosheid moet laten zien: “We zijn boos. Boos op de markt die ons heeft genaaid en op een overheid die niet bij machte is om te voorkomen dat de ene crisis zich op de andere stapelt. Boos op cynische rechtse politici die migranten tot zondebok maken om hun eigen falen te maskeren, die de rechtsstaat op het spel zetten en geen zier geven om toekomstige generaties of de natuur.”

Daar zou ik ook nijdig van worden. Maar of dat verstandig is? Nee.

Allereerst is boosheid al een kwart eeuw het nagelvaste eigendom van de populisten. Vergeleken met dat geweld blijft de boosheid van progressieve coryfeeën steken bij wat regentesk gepruttel in slecht gelezen Volkskrant-kolommetjes. We kunnen het gewoon niet.

Gelukkig maar, want boosheid kan ook geen ontbrekend narratief vervangen. Dat kan alleen: een nieuw narratief. Paradoxaal genoeg hebben de recente ontwikkelingen zo’n verhaal dichterbij gebracht: het narratief voor een brede volkspartij.

Hoe dan wel?

Wie het oor te luisteren legt, hoort dat we eigenlijk allemaal hetzelfde willen: erbij horen, van betekenis zijn voor anderen, redelijk overleg met elkaar en liefst ook een bijdrage leveren aan de toekomst van onze kinderen.

De statistieken ondersteunen dat. De weerstand tegen migranten is sinds Wilders niet gestegen maar bijna gehalveerd. Criminaliteit idem dito. En ondanks al die boze kiezers zijn er 5 miljoen die als mantelzorger dagelijks naar anderen omkijken.

We zoeken massaal de samenwerking boven het individuele, de lange termijn boven de korte, redelijkheid boven ruzie en hoop boven angst. Het leest als een partijprogramma voor links. Hoe vaak het woord ‘polarisatie’ ook nog mag verschijnen in de media, we zoeken vóór alles de verbindingen met elkaar.

Die verbindingen trekken zich niets aan van de populistische scheidslijnen. Een Deens theaterexperiment, dat linkse en rechtse mensen opnieuw indeelde naar begrippen als ‘ouders met pubers’, ‘gescheiden’, ‘mantelzorger’ etc. liet dat op ontroerende wijze zien. De werkeloze hanekam begreep hoe de ontslagen winkelmanager zich voelde. De neonazi had - och arme! - ook een puberende dochter.

Die veelheid van verbindingen biedt links een strategische kans. Want wat de meesten van ons verbindt, verbindt per definitie een meerderheid. Een brede volkspartij dus.

Dat gaat natuurlijk allemaal niet vanzelf. Progressieven zullen een paar keer diep in de spiegel van het eigen gelijk moet kijken.

Allereerst zal hun vigerende mensbeeld moeten veranderen: het volk bestaat niet uit hulpeloze sukkels die niet begrijpen wat goed voor ze is, maar uit goede mensen die graag willen bijdragen.

Het hoger opgeleide links zal zijn brein power allereerst in moeten zetten om complexe onderwerpen voor iedereen (!) toegankelijk te maken. Hier kunnen burgerraden een rol spelen: dwarsdoorsneden van de bevolking, per onderwerp ondersteund door relevante kennis en expertise uit wetenschap, overheid en bedrijfsleven.

En mag dat irritante ‘kritiese’ geluid eindelijk met pensioen? Een brede volkspartij heeft geen tegenstanders, alleen mensen waarmee je de verbinding nog niet hebt gevonden. Elke psycholoog weet dat gewenst gedrag versterken veel beter werkt dan ongewenst gedrag bestraffen. Nu de progressieven nog.

George Elliot zei: “De hoogste vorm van kennis is empathie, want die vereist dat we ons ego opschorten en ons verplaatsen in de wereld van een ander.” Het antwoord op de boze onderbuik die nu regeert is daarom niet nog méér boosheid, maar een narratief dat is gebaseerd op de vele menselijke assen van verbinding. Een brede volkspartij is, paradoxaal genoeg, dichterbij dan ooit.

Of, zoals Pauli Murray het in 1965 zo mooi samenvatte: “If they draw a circle that excludes me, I’ll draw a bigger circle that includes them.”

Laten we voor die cirkel samen de potloden slijpen.

cc-foto: Martin Büdenbender