Joop

Links laat zich wegdromen

•

Opinie

•

27-03-2011

•

leestijd 4 minuten

•

115 keer bekeken

•

Het was even slikken voor de regering-Rutte afgelopen dinsdag, toen de linkse oppositiepartijen PvdA, SP en GroenLinks een motie van PVV’er Ronald van Vliet onverwacht aan een Kamermeerderheid hielpen. De motie draagt minister van Financiën De Jager tot zijn ontsteltenis op om alle bonussen die vanaf 2008 zijn uitgekeerd bij instellingen die staatssteun kregen met 100% te belasten. In de bekende PVV-retoriek haastte Van Vliet zich om de motie tegenover de pers te brengen als een rechtse triomf op het grootkapitaal: “Nu weten de banken, die met het geld van Henk en Ingrid overeind zijn gehouden, dat het ons menens is.” En zo speelde links de zoveelste glansloze bijrol in de politieke superheldenfilm van de PVV.

Waar radicale, bijna utopische dromen over een betere wereld vanaf de jaren ’60 leidden tot een linkse revolutie en marginalisering van de op de status quo gerichte rechtse politiek, gebeurt op dit moment het omgekeerde. In de huidige onzekere tijd van globalisering, migratie en neoliberalisme heeft links nog altijd geen overtuigend verhaal bedacht en krijgt rechts de ruimte om met racistische en nostalgische retoriek radicale vergezichten te schetsen waarbij veel angstige Nederlanders graag wegdromen. We leven in de jaren ’60 van rechts.

Het gebrek aan verbeelding op links bleek ook uit de eerste reactie van de Partij van de Arbeid op de PVV-motie. Ronald Plasterk gaf aan dat hoewel hij “de verontwaardiging die in deze motie is vervat” volledig deelt, hij toch geen ruimte zag om de motie te steunen vanwege zorgen over de juridische uitvoerbaarheid. Plasterks opstelling doet denken aan de Realpolitik, grootgemaakt door de Duitser Otto von Bismarck in de 19de eeuw: een zakelijke en hardvochtige vorm van politiek bedrijven die uitgaat van de feitelijke toestand en niet wordt geleid door enig ideaal. Pas toen de PvdA er niet in slaagde om steun te krijgen voor diverse minder ingrijpende moties om het beloningsbeleid aan te pakken besloot de fractie om de PVV-motie alsnog te steunen, maar de regie was toen allang uit handen gegeven.

Duncombe maakte een uitgebreide studie van de rol van fantasie in de hedendaagse populaire cultuur, van reclames tot Las Vegas en van computerspelletjes tot filmsterren. Zijn conclusie: als linkse politici een rol van betekenis willen blijven spelen in de 21ste eeuw, zullen zij de Realpolitik moeten verruilen voor een Dreampolitik en moeten leren denken en communiceren in de taal van de hedendaagse verbeelding. Alleen met de kracht van de radicale verbeelding kan de linkse politiek uit het dal klimmen en een vuist maken tegen de maar voortwoekerende rechts-populistische xenofobie.

Voor een van de laatste voorbeelden van politieke verbeelding van links moeten we alweer terug naar 1996, toen de PvdA en D66 geen genoegen namen met de door het kabinet voorgestelde partnerschapsregistratie. De partijen namen het initiatief tot een vergaande motie die het homohuwelijk zou legaliseren. Toen was het niet de PvdA maar de VVD die met juridische bezwaren kwam. Met name VVD-leider Frits Bolkestein verzette zich tot het bittere eind fel tegen het homohuwelijk, zelfs nadat de motie al was aangenomen door de Kamer. Hij zei te vrezen dat Nederland zich hiermee juridisch zou isoleren, wat ons imago en dus de handelsrelaties zou schaden. Maar het homohuwelijk kwam er toch, en door de politieke verbeelding van links vieren wij aanstaande vrijdag dat Job Cohen precies tien jaar geleden het eerste wettelijk geldige homohuwelijk ter wereld voltrok.

Natuurlijk zijn er ook allerlei juridische bezwaren aan te dragen tegen de PVV-motie die de bonussen belast. Het zou bijvoorbeeld nog een hele klus zijn geweest om de bonussen die de ING-top onlangs op de bankrekening kreeg bijgeschreven weer terug te vorderen. De toeslagen waren niet meer dan eenmaal het vaste salaris, werden niet alleen op financiële doelen vastgesteld en werden niet uitgekeerd in een jaar waarin ING verlies maakt. De bonussen waren kortom volledig volgens de Code Banken, en daarom ook gezegend door de aandeelhouders, DNB en Lodewijk de Waal (nota bene een PvdA’er). Maar dat maakt de motie niet minder waardevol: ook als terugvorderen niet lukt kunnen bonussen in de toekomst wel verder worden ingeperkt. Maar belangrijker: de kracht van de motie ontstijgt het juridische, en stuurt een sterk signaal naar de financiële instellingen met hun hardnekkige geloof in exorbitante beloningen.

Als de linkse politiek niet snel inziet dat verbeelding de politiek in de 21ste eeuw bepaalt, zal deze door een golf van dromerige en nostalgische rechtse kabinetten nog verder de marge in worden geduwd. Links moet weer leren dromen te formuleren. Dromen die soms zelfs best onmogelijk mogen zijn, want ook die kunnen de verbeelding in gang zetten. Of zoals Duncombe het formuleert: “Bismarck mag er dan op gehamerd hebben dat ‘politiek de kunst van het mogelijke is’, tegenwoordig kun je beter stellen dat politiek de kunst van het onmogelijke is.”

De lezing van Stephen Duncombe op 14 februari 2011 in De Balie in Amsterdam is hier terug te kijken. Hier meer over zijn boek Dreampolitiks.

Meer over:

politiek, opinie

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

Reacties (37)

Sorteren op:

Sternenstaub27 mrt. 2011 - 18:43

Het voorstellingsvermogen, met als bloem de verbeelding, de visie, het visioen, kan, gezien de Rechtse tunnelvisie met het valse licht aan het eind ervan, nooit in voortreffelijke mate worden aangetroffen bij bedenkers en volgelingen van een Rechts mens- en wereldbeeld, daar hun intellectuele faculteiten immers te zeer zijn verdord om zoiets als een "bloem der verbeelding" voort te kunnen brengen. Meer dan valse profeten en valse pretendenten zijn en worden het dus nooit. Dat gezegd hebbende, het artikel wijst volkomen terecht op het enorme spanningsveld tussen foute pratijken en goede ideeën.

trujac27 mrt. 2011 - 18:43

Uitstekend artikel dat laat zien wat we als links allemaal al weten. De linkse elite is uitgeblust en niet in staat tot enige initiatieven te komen. Wie naar de politieke debatten in de kamer kijkt ziet dat het de dames en heren van links zich verliezen in debatten met een hoog woordspelletjes gehalte inplaats van dingen bij de naam te noemen. Het zelfreinigend vermogen van met name de PvdA is verschrompeld. Hoe anders is het te verklaren dat lieden zoals Wim Kok en Lodewijk de Waal nog niet door de partij geroyeerd zijn.

xatr0z27 mrt. 2011 - 18:43

Klinkt alsof hij negatieve ideeën die al veel langer rondgaan (maar dan vaak veel fatalistischer - einde der ideologieën, enz.) heel mooi heeft geformuleerd. Dit heeft links hard nodig; wat meer creativiteit en durf die ons heel lang geleden bestaansrecht gaven. Maar dan moet met name de PvdA een behoorlijke koerswijziging maken, die zijn nu zo behoudend als het maar kan.

JoopSchouten27 mrt. 2011 - 18:43

Concretiseer doelen en organiseer medestanders... (Of kies SP.) ; )

arieroos27 mrt. 2011 - 18:43

De meeste dromen zijn bedrog ... ik hoop dat dit pleidooi voor nog meer fact-free politics niet al te serieus genomen wordt. Ik denk niet, dat de vlucht in onhaalbare voorstellen en populistische praatjes die de auteur voorstaat ons veel verder zal brengen, integendeel zelfs. Laten we even doorredeneren op de casus die hij presenteert: de bankiersbonussen. Wat is er mis met die PVV motie ? Het belangrijkste bezwaar tegen de motie is de terugwerkende kracht. Dat kan helemaal niet; je kan niet mensen bestraffen voor zaken die legaal waren toen ze gebeurden. Daar gaat deze motie ook op stuklopen; de Hoge Raad zal korte metten maken met elke poging om bonussen uit voorgaande jaren terug te vorderen. En terecht, natuurlijk. Welk effect zal dit hebben om het electoraat ? Dat zal natuurlijk weer teleurgesteld zijn. Het volk is beloofd dat we de bankiers dit keer eens echt hard zouden aanpakken, maar alweer gaat daar niets van terechtkomen. Deze motie bevestigt slechts het beeld van de politiek als een praatclubje in Den Haag, dat alleen maar mooie praatjes verkoopt en verder hun graaiende vriendjes hun gang laat gaan. Voor PVV volgelingen is dat niet zo erg; de PVV kan altijd weer hun standaardverhaaltje ophangen dat de multiculturele elite bezig is met hun totale oorlog om de gewone burger te bestelen en te onderdrukken. Dat is waarschijnlijk ook de reden dat die terugwerkende kracht in die motie is opgenomen; Wilders weet best, dat dat onhaalbaar is, en dat levert hem weer een mooi verhaaltje naar zijn kiezers toe over D66-rechters en dergelijke. Zo werkt Wilders dreampolitik; onhaalbare voorstellen doen, en de reeele bezwaren tegen deze voorstellen afschilderen als machtsspelletjes van een grachtengordelelite. De PvdA en GL kunnen dit echter niet. Zij staan straks met hun mond vol tanden, en moeten gaan uitleggen waarom hun mooie droom in duigen is gevallen. Hun electoraat gelooft niet in de totale oorlog van de multiculturele elite. Ze zullen dus een andere droom moeten verzinnen om uit te leggen waarom de bankiers de dans ontsnappen. Maar een andere droom is er helemaal niet. De kiezers zullen deze motie dan ook gewoon weer zien als loze praatjes om de PvdA vriendjes bij de financiele instellingen hun zakken te laten vullen. De meeste dromen zijn bedrog, en bedrog komt bijna altijd toch aan het licht. Het probleem van de politiek in de afgelopen jaren is volgens mij niet het gebrek aan dromen, maar juist de overdaad ervan. Job Cohens droom van een Eerlijker Nederland heeft niet gezorgd voor electorale winst voor de PvdA, terwijl Pechtolds realpolitik een forse zetelwinst voor D66 heeft opgeleverd. Roemers dromen van een socialistisch Nederland hebben hem zetels gekost, terwijl Saps reeele opstelling bij de Kunduz missie opvallend weinig zetelverlies heeft veroorzaakt voor een principieel pacifistische partij. Politiek bedrijven op basis van dromen is korte termijn politiek. Je kan er makkelijk even mee scoren. Maar als de mooie droom in duigen valt, kan je er ook enorm mee verliezen. Obamas change droom heeft hem in het Witte Huis gebracht, maar het ziet ernaaar uit dat hij daar bij de komende verkiezingen weer uit mag, omdat zijn droom geen realiteit is geworden. En dat is wat er nu speelt in de westerse politiek. Er is helemaal geen jaren 60 van rechts. Dit weekend heeft juist links weer fors gewonnen in zowel Frankrijk als Duitsland. Wat er echt aan de hand is, is dat politici van alles en nog wat roepen en beloven in wanhopige pogingen om kiezers aan zich te binden. Die beloftes maken ze niet waar, zodat ze de volgende verkiezingen hun nieuwe kiezers alweer zien vertrekken naar de volgende dromer. Het antwoord op deze ontwikkeling is geen verdere vlucht in de verbeelding ... die vlucht is juist de oorzaak van deze ontwikkeling. Er komt geen golf van nostalgische rechtse kabinetten; ondanks alle retoriek is de links/rechts verhouding in de Tweede Kamer niet noemenswaardig veranderd in de afgelopen jaren. Dat lijkt misschien zo, omdat de PVV wint en de PvdA verliest; maar er zijn meer partijen dan deze twee. Ondertussen winnen GL en D66, en verliest het CDA. Grosso modo blijft de links/rechts verhouding gelijk. En bij de volgende verkiezingen zal rechts moeten toegeven, dat hun droom van hard aanpakken en de puinhopen opruimen niets anders is dan mooie woorden voor lastenverzwaring; hoogstwaarschijnlijk gaat dat links winst opleveren. En de linkse partijen hebben maar heel weinig winst nodig om in een kabinet te komen ...

pedens@numeo.fr27 mrt. 2011 - 18:43

Ja meneer Buijs, sinds het sociale gedachtegoed in NL en Europa ca. 3 deccenia geleden op brute wijze aan de kant is gezet door de bekende uit de USA gekopieerde politiek waarbij Lubbers en Thatcher voorop liepen verbeeldt deze politiek zich inderdaad heel wat; alles behalve iets wat lijkt op samenhang in een samenleving, met normen en waarden, en cultuurbehoud. Uitspelen, dat is het spel nu: Men is al zo murw , dat de voormalige politiek met ideën en idealen, met “radicale, bijna utopische dromen over een betere wereld” (zoals u zegt) nu gezien wordt als onmogelijk, en beland is in een museum; en we stonden erbij, we hebben het allemaal laten gebeuren…. want het was de vooruitgang. Realpolitiek, dreampolitiek… Socialisten hebben allang hun dromen geformuleerd voor een (andere) samenleving aangepast aan 2011; “… voor …elkaar” , kan men daar in lezen. Maar zolang men in hokjes denkt als links en rechts – (zoals rechtsen zijn werkers en linksen zijn lui) en meer van dat soort onzin, kunnen we nog lang wachten op openingen, aangezien iedereen graag comfortabel bivakkeert in zijn eigen overtuigingen. En om daar uit te stappen is durf nodig. Ik adviseer iedereen dat boekje te lezen van Stéphane Hessel “indignez-vous” (vertaling komt) kunnen we snel stappen maken

cisca227 mrt. 2011 - 18:43

De PvdA heeft in de loop der jaren eigenlijk haar legitimiteit verloren omdat de oorspronkelijke kiezers van die partij niet meer bestaan. De fabrieks- of havenarbeider die met lichaamskracht voor een karig weekloontje moest werken is bij mijn weten uitgestorven. Voormalige coryfeeën zoals Wim Kok en Lodewijk de Waal behoren nu ook tot de elite die ze vroeger zo verfoeiden en graaien gezellig mee. Links is gedegradeerd tot een stelletje grachtengordelsocialisten die mijlenver van de dagelijkse praktijk af staan. Ze hebben nog steeds een Fata Morgana voor ogen van de maakbare samenleving waar alle culturen van de wereld vreedzaam samenleven. De PVV heeft het lef om bepaalde onderwerpen die door de linkse partijen jarenlang onbespreekbaar zijn gehouden te benoemen en op de agenda te zetten. Jammer dat ze dat vaak op een onbeholpen manier en door de verkeerde mensen laten doen: hierdoor gaat het effect verloren en worden ze vaak weggehoond. Goed dat er een PVV is, dat houdt de politiek scherp.

2 Reacties

BenJoosten27 mrt. 2011 - 18:43

"De fabrieks- of havenarbeider die met lichaamskracht voor een karig weekloontje moet werken is bij mijn weten uitgestorven. " Uitgestorven? Ik zou u adviseren om nog eens goed te kijken. Er wordt nog steeds, ook in Nederland, met de handen gewerkt, voor een habbekrats. In de tuinbouw, in de schoonmaak, ik noem maar wat branches. Maar ja, dat zijn Polen, Roemenen, Dominicanen, Thai, vult u maar aan. Niet bepaald Jan de arrebeider, in zoverre hebt u gelijk. Maar alleen in zoverre!