Laten we ons geluk niet verspelen, een eeuw na de Eerste Wereldoorlog

Dit weekend komt keihard binnen hoeveel geluk mijn generatie heeft gehad. Volgend jaar word ik zeventig en nooit heb ik in levensgevaar verkeerd. Dat is een heel verschil met mijn vader, die in het kader van de Arbeidsinzet naar Duitsland was gestuurd en daar zware bombardementen overleefde, onder andere  op Düsseldorf en op het Oostenrijkse vliegveld Bad Voslau. Dat hij dit door moest maken, was een gevolg van de Eerste Wereldoorlog, die wel wordt aangeduid als de moedercatastrofe.

Mazzel Dit weekend wordt hij in de landen om ons heen uitgebreid herdacht: tien miljoen soldaten verloren het leven, jonge mannen in de kracht van hun leven. Dan zijn de burgerslachtoffers – van honger, van ontbering van genocide – niet meegeteld en evenmin de twintig miljoen mensen die bezweken aan de epidemie van de Spaanse griep. Het virus kreeg extra kansen omdat zoveel bevolkingen door vier jaar oorlog verzwakt waren en omdat zoveel soldaten op een kluitje zaten en elkaar aanstaken.

Dat hebben ik en al mijn leeftijdgenoten in dit land nooit mee hoeven maken. En de generaties na ons ook niet. President Macron van Frankrijk en bondskanselier Merkel van Duitsland herdenken de slachtoffers gezamenlijk en dat accentueert onze enorme mazzel.

De tien miljoen soldaten die aan de fronten crepeerden, werden het vuur ingestuurd voor vaderland en vaak ook vorst. Nationalisme was de ideologische drijfveer van het eindeloze moorden. Toen in 1917 de Verenigde Staten zich in de oorlog mengden, formuleerde president Wilson een oorlogsdoel, dat later als basis werd aangenomen voor een duurzame vrede: het zelfbeschikkingsrecht van alle volkeren. Uitgangspunt: elk volk heeft recht op een eigen staat. Multinationale staten zoals Oostenrijk-Hongarije of het Ottomaanse Rijk zijn volkerengevangenissen die moeten worden opgebroken. Dat is na 1918 ook gebeurd. Probleem: volkeren bewonen zelden uitsluitend aaneengesloten territoria.

Om etnisch homogene staten te scheppen, zijn grootscheepse etnische zuiveringen nodig. Of minderheden dienen hun taal, hun cultuur en hun identiteit op te geven. Na de wapenstilstand in 1918 ging het moorden dan ook door. En haast alle nieuw ontstane zogenaamde nationale staten kenden aanzienlijke minderheden, die zich onderdrukt en achtergesteld achtten. Extreem nationalisme was de lont in het kruitvat van de Tweede Wereldoorlog, die in ieder geval door Duitsland werd gezien als een rassenstrijd waaruit het eigen superieure Herrenvolk als dominant tevoorschijn diende te komen terwijl het parasitaire joodse ras diende te worden uitgeroeid en de Slavische volkeren vanwege hun inherente minderwaardigheid op zijn best een leven in dienstbaarheid werd gegund.

Daar zijn ik en mijn generatiegenoten en iedereen in Nederland die jonger is dan wij aan ontsnapt. We zijn niet het vuur in gestuurd. We waren veilig en omdat Nederland onderdeel uitmaakt van West-Europa ook nog vrij van politieke onderdrukking. Dat is een enorm voorrecht. Onverdiend want het verenigde Europa dat ons dit tijdperk van vrede beschoren heeft, is opgebouwd door mensen die de tweede wereldoorlog en de daarop volgende onderdrukking door het Sovjetimperium wél aan den lijve hebben meegemaakt. Ze hadden leergeld betaald en daarom schiepen ze structuren die Merkel en Macron nu in staat stellen om samen de doden van de Eerste Wereldoorlog te herdenken. Omdat zij de vloek van de etnische eenheidsstaat overstegen zijn.

Nationalistische ideologieën Dat is des te meer reden om te waken tegen de wederopstanding van nationalistische ideologieën en dromen van etnische homogeniteit. Dat zijn namelijk nachtmerries, zo heeft de  twintigste eeuw ons geleerd. Ze brengen rivaliteit, ze brengen dood, ze brengen verdrukking. Ze brengen etnische zuivering. Dat hebben we gezien daar waar zulke ideologieën inderdaad de overhand kregen: op de Balkan, in het voormalig Joegoslavië, in de Oekraïne en de Kaukasus.

Denk ook aan Catalonië. Als dat land zijn onafhankelijkheid herwint, ontstaat er een Spaanstalige minderheid van pakweg twee miljoen personen. Dat is geen oplossing van een probleem. Dat creëert alleen maar meer haat en verdeeldheid. Voor het zelfbeschikkingsrecht der volkeren is ruimte nodig in een groter geheel. Een zogenaamde nationale staat is alleen maar beknellend en leidt in veel gevallen tot ongelukken. Laten we de mazzel van onze generaties in hemelsnaam niet verspelen.

Cc-foto: OliBac