Laat zzp’ers zelf afspraken maken over hun tarieven

 

Zzp’ers verdienen gemiddeld 10 procent minder dan werknemers die vergelijkbaar werk doen. Een flink aantal van de werkende armen is zzp’er. Dat was de weinig vrolijke boodschap van het CBS en SCP vorige week. Opdrachtgevers kunnen zzp’ers het vel over de oren trekken omdat de zzp’er alleen staat. Als hij of zij een bepaald tarief niet slikt kan de opdrachtgever eenvoudigweg zeggen: voor jou tien anderen. Doordat zzp’ers niet georganiseerd zijn worden ze tegen elkaar uitgespeeld.

Werknemers mogen zich wel verenigen en prijsafspraken maken, en dat heet de cao. Doordat ze gezamenlijk de prijs voor werk bepalen kunnen werkgevers hen niet tegen elkaar uitspelen. Maar zzp’ers mogen geen afspraken maken over bijvoorbeeld bodemtarieven. Dan komt namelijk de mededingingsautoriteit ACM om de hoek kijken. Zzp’ers worden door de mededingingsautoriteit namelijk gezien als ondernemer en in dat licht ziet de ACM het afspreken van een bodemprijs door zzp’ers als een verboden kartelafspraak.

Het meest beruchte voorbeeld van de handhaving van de ACM (heette toen NMA) betrof het zogenaamde centenkartel van vertalers in 2007. Zelfstandige vertalers wilden een minimumtarief afspreken zodat ze niet meer door de uitgevers uitgeperst konden worden. Dat ging concreet om een minimum aantal centen per woord. Dat mocht niet van de toezichthouder, want het was een kartelafspraak. Weliswaar een over centen, maar een kartel is een kartel.

De redenering van de ACM was dat het centenkartel de prijs voor vertaald werk te hoog zou maken, en dat is schadelijk voor de consument. Een belachelijke redenering natuurlijk, als je bedenkt dat tegenover die vele zzp’ers die een paar cent per woord verdienen een aantal  grote uitgevers staan die de prijs van de boeken bepalen.

Nu steeds meer mensen als zzp’er werken is het ook nodig zzp’ers meer onderhandelingsmacht te geven. Het zou moeten worden toegestaan dat sommige zzp’ers die zich verenigen en afspraken mogen maken over bodemtarieven. Want daar gaat het om: Opdrachtgevers mogen niet langer door het principe ‘voor jou tien anderen’ dermate lage tarieven kunnen eisen dat zzp’ers door de bodem zakken.

En daar zit het probleem. De mededingingswet beschouwt de duizenden kleine zzp’ers nog steeds als ondernemers. Ondernemers die hun macht misbruiken ten koste van de consument als ze zich verenigen om zich een bestaansminimum te garanderen. Die redenering klopt simpelweg niet meer.  Zzp’ers zijn de facto zelfstandig werkenden die tegenover een paar machtige opdrachtgevers opereren en zich met minimale middelen in de markt moeten plaatsen tegenover werknemers in loondienst.

Dit probleem schreeuwt om een oplossing. Een aantal opties dienen zich aan. De mededingingswet kan worden aangepast, bijvoorbeeld door zzp’ers net als werknemers het recht te geven om afspraken te maken. Dat wordt in de mededingingswet met een vrijstelling voor werknemers geregeld, dat zou je ook voor verenigde zzp’ers kunnen regelen.

De meest eenvoudige manier om het probleem op te lossen is een nieuwe uitleg van de mededingingswet. Als de ACM vaker de bedoeling van de wet tegenover de praktijk van een groep zzp’ers beoordeelt, dan hoeft de wet wellicht niet eens worden aangepast. Dan kan de ACM ook ingrijpen als een groep zzp’ers die schaarse kennis of vaardigheden bezit (zoals artsen) de mogelijkheid misbruikt om tarieven te hoog te houden. Als bijvoorbeeld tekstschrijvers, camera- en geluids-zzp’ers een bodemtarief afspreken, dan ben ik wel benieuwd hoe de ACM gaat aantonen hoe dat tarief de consumenten schaadt. Ik zie het niet voor me.