Laat je uitdagen door dwarsdenker Ronald Coase

Op 2 september is in Chicago de econoom en Nobelprijswinnaar Ronald Coase overleden. Hij is warempel 102 jaar geworden.

Toch laat hij geen lange lijst van publicaties na. Coase publiceerde een beperkt aantal artikelen maar die plonsden allemaal als een rotsblok in een rustige vijver: het bleef daarna nog lang onrustig en iedereen was van zijn stuk gebracht. Ronald Coase bezat het talent om diepgewortelde en breed gedragen overtuigingen te ondermijnen.

Geen vanzelfsprekendheid was bij hem veilig. Hij legde dynamiet onder alle heilige huisjes en dat op zo’n fundamentele manier dat het de tegenstelling tussen links en rechts of conservatief en progressief verre oversteeg. Coase was een dwarsdenker en van de verrassingen die hij op de wereld losliet, bekwam je niet gemakkelijk. 

Beste product, laagste prijs Ik zal daarvan één voorbeeld geven. Jij bent gewend om de samenleving te vergelijken met een markt. In het winkelcentrum zoek je het beste product tegen de laagste prijs. Dat is de basis van elk economisch systeem. Om ervoor te zorgen dat het ook zo werkt, is er een marktmeester nodig die kijkt of alles eerlijk verloopt, zorgt voor een level playing field enzovoorts.  Komen er problemen dan heeft de markt door externe omstandigheden, zoals sabotage of een verkeerd soort staatsbemoeienis niet zuiver kunnen functioneren. 

In 1937 kwam Coase met een ander verhaal: hij had het niet over onderhandelaars op een markt maar over opdrachtgevers en opdrachtnemers. 

Trekken of vullen Ik zal dit uitleggen aan de hand van wat mij dinsdagmiddag is overkomen. Terwijl mijn tandarts met vakantie was, viel een vulling uit mijn kies. Ik ging naar zijn vervanger. Deze maakte eerst een röntgenfoto en zei toen: “Dit is een heel zwakke kies. Ik kan hem voor u vullen, en dan kunt u met uw vaste tandarts bespreken hoe het verder moet, maar ik kan hem ook meteen trekken”. Ik dacht even na. “Wat zou u doen als die kies in uw kaak zat?”  “Trekken”, zei hij. “Weg ermee”, besloot ik en de tandarts trok mijn kies. 

Nu dit verhaal volgens Coase. Ik ben opdrachtgever  en de tandarts is opdrachtnemer. Ik moet kosten maken om het probleem met mijn kies op te lossen en het is in mijn belang dat ik een optimaal resultaat boek tegen zo laag mogelijke kosten. Wat zijn die kosten en wanneer kan ik ze beheersen. 

• Ik ga met de bus naar de tandarts. Ik check in en uit. Dat kost geld. • Ik bespreek met de tandarts een behandeling. Hij doet mij een voorstel. Hoe weet ik of dit voorstel adequaat is en of hij de juiste prijs berekent? • Ik kan nu besluiten om een second opinion aan te vragen. Ik ga naar een derde tandarts om erachter te komen, hoe hij de situatie inschat en wat hij voorstelt met betrekking tot die kies. Dat kost geld. Ga ik dat uitgeven of heb ik het er niet voor over? Met andere woorden: vind ik dat deze investering de moeite waard is omdat dit zeer gunstige gevolgen heeft voor mijn besluit of niet? • Ik had dat er niet voor over en liet de kies trekken.  Dat was op het moment het besluit dat het beste voelde maar op straat verzon ik er een redenering op de manier van Coase bij.  Als ik de tandarts de kies had laten vullen, had hij een aanzienlijk hogere rekening in kunnen dienen dan voor het trekken van een kies. Vullen en een definitieve beslissing nemen in samenwerking met mijn vaste tandarts was bovendien geen slechte beslissing geweest. De tandarts beval echter de voor mij goedkoopste oplossing aan en daaruit trok ik de conclusie dat hij een eerlijk man was die mijn vertrouwen verdiende. Ik ging er ook voetstoots van uit dat hij kundig was. Ik had natuurlijk eerst in het BIG-register kunnen kijken maar dat kost tijd en tijd is geld. • Ik rekende af met een pinbetaling. • Ik kijk op de behandeling terug en kom tot de conclusie dat ik optimaal omgegaan ben met mijn tijd en mijn geld. 

Al het geld dat een opdrachtgever moet besteden om ervoor te zorgen dat de opdrachtnemer het voor hem meest zinnige voorstel doet, noemt Coase transactiekosten. Is dat alles? Nee want bij de transactiekosten horen ook alle uitgaven die de opdrachtgever moet doen om te controleren of de opdrachtnemer zijn werk doet volgens de juiste specificaties en de afgesproken kwaliteitsnormen. Iedereen die wel eens met een aannemer heeft gewerkt, weet precies wat ik bedoel. Wat is nu het grote doel? Niet het beste product kopen voor de laagste prijs maar precies krijgen wat je zocht tegen zo laag mogelijke transactiekosten.

Administratieve belasting Kijk nu eens naar de verantwoordingsplicht die tegenwoordig aan zoveel professionals wordt opgelegd en de bijbehorende administratieve belasting. Wegen de kosten daarvan op tegen het geboekte resultaat? Of is hier sprake van een enorme verspilling? Coase helpt bij het vinden van een correct antwoord op deze vraag. 

Over veertien dagen is het Prinsjesdag. Dan komt de regering met de miljoenennota en is het markt voor en markt na. Bekijk de zaken voor de verandering eens in het licht van transactiekosten, opdrachtgevers en opdrachtnemers. Bezie wat er dán uitkomt. Het resultaat zal boeiend zijn. En verrassend. En waarschijnlijk onvoorstelbaar voor wie vastzit in linkse of rechtse frames want Coase vertelt je nooit wat je graag wilt horen. Nooit. 

Laat je uitdagen door Ronald Coase Dit blog in de Washington Post geeft een goed overzicht van wat Coase allemaal teweeg bracht. Bijvoorbeeld naar aanleiding van het zo eenvoudig en voor de hand liggend klinkende beginsel ‘De vervuiler betaalt’. Ja, aan wie dan? En hoe komt het optimale bedrag tot stand? 

Volg Han ook op Twitter

Het volgende boek van Han van der Horst verschijnt op 26 september