Laat individuele vrijheid centraal staan in de ramadan

Recentelijk was ik te gast bij een iftar, de maaltijd waarmee het vasten tijdens de ramadan gebroken wordt. Al kauwend op een kauwgumpje liep ik naar de ingang van het gebouw waar de iftar zou plaatsvinden. Vlak voor de ingang sprak een jongen op een fiets me aan. ‘Het is ramadan’, zei hij, terwijl hij me nadrukkelijk aankeek. Ik besloot hem te negeren.

Bij de ingang deed een jongeman de deur open. ‘Kom je voor de iftar’ vroeg hij. Ik knikte. ‘De iftar is voor mensen die gevast hebben’, zei hij. ‘Is dat zo?’, vroeg ik. ‘Ja’, zei hij, ‘waarvoor kom je hier anders?’ ‘Om met mijn medemens te eten, te drinken, goede gesprekken te voeren en het gezellig te hebben’, dacht ik.

Bovenstaand verhaal is mijn persooonlijke ervaring met het fenomeen van sociale druk om te vasten, of althans, om te veinzen dat je meevast, tijdens de ramadan. Ondanks dat ik met dit fenomeen bekend was was ik toch nog redelijk geschokt door deze ervaring. Als blonde niet-moslim reken je er namelijk niet op dat je hier in een overwegend islamitische omgeving op aangsproken wordt. Maar zit daar eigenlijk al niet het probleem?

Stel ik zou wel als moslim etnisch geprofileerd kunnen worden, was het dan wel terecht dat ik aangesproken zou worden op het feit dat ik overdag tijdens de ramadan kauwgum kauwde? Ik had ook een moslim kunnen zijn die ziek was, en die dus niet hoeft te vasten. Of een moslim die ervoor koos niet te vasten. Of een ex-moslim. Sociale druk om je te conformeren aan de collectivistische elementen van een religie zou nooit iets mogen zijn waar we aan wennen. Individuele vrijheid dient altijd centraal te staan. Ook tijdens de ramadan.

De huidige stand van zaken is dat dit helaas bij lange niet voor eenieder het geval is. Zowel voor ex-moslims als voor liberale moslims die ervoor kiezen niet mee te vasten. Eigenlijk iedereen die op basis van zijn of haar uiterlijk etnisch geprofileerd kan worden. Ook bijvoorbeeld christenen uit het Midden-Oosten. Dergelijke ervaringen komen regelmatig voor, en voor veel mensen zijn ze een een volslagen normale zaak geworden tijdens de ramadan, ook al is dit niet iets waarvoor je normaal gesproken zou accepteren dat het normaal wordt.

Voor velen is het niet ongewoon dat ze wanneer ze gedurende de ramadan op straat eten of drinken met afkeurende blikken of geluiden te maken krijgen, of met een nadrukkelijk ‘assalamu alaikum’ in combinatie met een indringende blik, of zelfs direct op het niet-vasten aangesproken worden. In het ergste geval kan er zelfs sprake zijn van geweld tegen deze persoon, bijvoorbeeld op straat aangevallen worden. Ook zijn er gevallen van ex-moslims en niet vastende moslims aan wie eten of drinken geweigerd wordt in een café of restaurant. Dit is inmiddels iets wat niet slechts voorbehouden is aan landen als Marokko of Egypte, maar ook in Nederland voorkomt.

In sommige gevallen kiezen (ex-)moslims in Nederland, die niet vasten, ervoor al bij voorbaat hun handelen te censureren door niet in de buurt van hun vrienden en familie, of van willekeurige mensen op straat die zij moslim achten, openlijk te eten of te drinken. Moslims die niet vasten omdat ze ziek zien proberen soms direct duidelijk te maken dat er een ‘legitieme’ reden is waarom ze eten of drinken, zodat ze hier niet op aangesproken kunnen worden.

En het zijn niet alleen moslims die zich hieraan schuldig maken. Ook niet-moslims doen hieraan mee. Weliswaar niet door middel van het uitoefenen van sociale druk op de niet-vastende (ex-)moslim, maar door te vooronderstellen dat iemand die men etnisch kan profileren als zijnde moslim tijdens de ramadan wel aan het vasten is. ‘Je ziet eruit als een moslim, dus je zult wel vasten’, is dan de gedachte. Iets wat uitermate frusterend kan zijn met name voor ex-moslims en anderen die niet in een hokje geplaatst willen worden.

Uiteraard, ook in islamitische hoek zijn er velen die wel de individuele keuzevrijheheid van hun medeburger respecteren, het geloof puur op zichzelf betrekken, en een ander nooit zouden wijzen in wat hij of zij in dit opzicht zou moeten doen. Dat is ook hetgeen wat we allemaal na zouden streven in onze samenleving. Moslim en niet-moslim.

Religie zou in de eerste plaats een privézaak moeten zijn. Wat jij gelooft en hoe jij volgens je geloof leeft of handelt zou tussen het individu en God moeten zijn, en niet iets waar mensen zich de hele tijd mee bemoeien. Wanneer je ervoor kiest om met je religie te breken en je eigen weg te gaan zou dit ook iets moeten zijn wat je in Nederland zonder hier enige hinder van te ondervinden zou moeten kunnen doen.

Collectivistische elementen binnen religie zouden tegengegaan moeten worden. Individuele vrijheid zou centraal moeten staan. Ook tijdens de ramadan. Juist tijdens de ramadan.