Je kunt niet ‘een beetje’ Poetin hebben

Rusland’s President Poetin blijkt nogal al populair in bepaalde Europese kringen, vooral aan uiterst rechtse zijde van het politieke spectrum. Voorzitter van het Franse Front National Marine Le Pen roemt hem en ontving vorig jaar een lening van € 9 miljoen van een Kremlin-gelieerde bank. De Oostenrijkse Vrijheidspartij FPÖ ondertekende onlangs een samenwerkingsovereenkomst met Poetin’s partij Verenigd Rusland. Italiaanse media berichten uitgebreid over banden tussen de invloedrijke politieke Vijf Sterren beweging en het Kremlin.

Voorbeelden van andere Poetin lovende partijen zijn het Britse UKIP, het Vlaams Belang, de Griekse Gouden Dageraad, de Duitse NDP en rechtsradicale bewegingen in Slowakije, Slovenië en Bulgarije. In Frankrijk spreekt zelfs kansrijk Presidentskandidaat François Fillon complimenteus over de man in het Kremlin.

Zij prijzen de Russische President vooral om de volgende redenen. Hij zou een ‘sterk leider’ zijn en ‘traditionele (christelijke) Europese waarden’ verdedigen. Daarnaast zou hij ook onmisbaar zijn in de strijd tegen de radicale Islam.

Wat zij echter over het hoofd zien is dat Poetins vermeende positieve kanten niet los gezien kunnen worden van de andere eigenschappen die zijn beleid vorm geven. Al die eigenschappen tezamen maken Poetin tot wat hij is en waardoor Rusland onder zijn leiding is verworden tot wat het is: volgens kenners in en buiten Rusland een kleptocratie waarin een kleine groep rond de President zich verrijkt door het plunderen van de nationale rijkdom. Spaans onderzoeksrechter José Grinda concludeerde in zijn onderzoek naar criminele Russische groepen dat Rusland “een maffia-staat (is), waarin men de activiteiten van de overheid niet kan onderscheiden van die van georganiseerde misdaad”.

De andere centrale eigenheden van het ‘systeem Poetin’ zijn genoegzaam bekend. Vrijwel alle media zijn in handen van de overheid of van bevriende oligarchen en verspreiden uitsluitend Kremlin-welgevallig nieuws. De overheid beperkt de toegang tot het internet en controleert de sociale media. Een handjevol nog onafhankelijke journalisten doet zijn werk met letterlijk gevaar voor eigen leven, nergens is het aantal vermoorde journalisten zo hoog als in Rusland. Op alle niveaus worden verkiezingen door het Kremlin bedisseld, demonstraties onmogelijk gemaakt.

De overheid dicteert de uitkomst van belangrijke rechtszaken, vonnissen worden gekocht. Door wijdverbreide corruptie is alles te koop : diploma’s, overheidsfuncties, vergunningen. NGO’s voor democratie en mensenrechten wordt het leven onmogelijk gemaakt. Russische opposanten in het buitenland worden met plutonium vermoord of hun computers geïnfecteerd met kinderporno om hun reputatie te besmeuren. Poetins vijftienjarig bewind heeft niet geleid tot enige modernisering van de economie. Die blijft teren op de uitvoer van gas, olie, mineralen en wapens. 15 procent van de bevolking leeft onder de al zo lage Russische armoedegrens. Het potentieel zo rijke platteland verpaupert verder.

Wat is er ‘sterk’ aan een leider die voor zulke wantoestanden verantwoordelijk is? Waar zijn daar de ‘traditionele (christelijke) Europese waarden’ die hij zou verdedigen ? En hoe zijn die te rijmen met Rusland’s grove schending van internationale rechtsregels door de annexatie van Oekraïense Krim en de gewapende interventie in de Oekraïense Donbas ? Het is ook maar de vraag of Rusland een effectieve partner kan zijn in de strijd tegen de radicale Islam. Zie de onmenselijke bombardementen op Aleppo waar geen IS-strijder aanwezig was. Rusland heeft bovendien zo zijn eigen Islam-probleem. Zo’n 12 procent van de bevolking is Moslim, vooral in de Kaukasus waar het Islamistisch vuur blijft smeulen en van waaruit duizenden strijders naar Syrië en Irak zijn vertrokken. Begin jaren negentig heeft Rusland de onafhankelijkheidsoorlogen van het kleine Islamitische Tsjetsjenië slechts met onvoorstelbaar geweld de kop kunnen indrukken, ten koste van vele tienduizenden burgerslachtoffers. Daarna heeft het Tsjetsjeense rust gekocht door jaarlijks miljarden dollars over te maken aan de brute dictator Ramzan Kadyrov.

Het getuigt daarom van gevaarlijke naïviteit om te koketteren met Poetin en hem kritiekloos als bondgenoot te wensen. Want je kunt niet ‘een beetje Poetin’ hebben: kies je hem als partner dan haal je alle kanten van zijn geaardheid in huis. Hij is niet geïnteresseerd in een democratisch rechtsstatelijke samenleving in Rusland of daarbuiten. Niets wijst erop dat hij met het Westen oprecht eventuele gemeenschappelijke doelen wil nastreven.

Europeanen die de Russische President door een roze bril zien kunnen hun politiek activisme bedrijven dankzij de democratische rechtsstaat waarin zij leven. Het is onbegrijpelijk dat zij niet beseffen dat een kritiekloze samenwerking met het huidige Rusland ook de zaag zal zetten in de tak waarop zij zo onbekommerd zitten.