De premier zal dan toch voor het oog van de natie moeten uitleggen waarom die trouwe Hugo niet meer naast hem staat op zijn blitse schoenen.
Nu het regeerakkoord zo goed als af is breekt het stadium van de ‘poppetjes’ aan, voor veel mensen het hoogtepunt van de kabinetsformatie. Het is altijd weer spannend om te zien welke namen er uit de hoge hoed van de formateur komen rollen. En uiteraard wie op welke plek belandt.
Wat dat laatste betreft hebben twee top-CDA’ers alle reden zich zorgen te maken. Dat ze minister zullen worden is zeker niet ondenkbaar, maar qua portefeuille moeten ze vermoedelijk allebei stap terug doen.
Om te beginnen partijleider Wopke Hoekstra. Hij was de voorbije vier jaar minister van Financiën en niemand gelooft dat hij daaraan niet graag nog een termijn wil vastplakken. Financiën is na premier de meest begeerde kabinetspost, want je zit er zo goed als altijd bij als er gewichtige besluiten vallen. Vrijwel alles wat belangrijk is kost immers geld en vergt daarmee het fiat van de beheerder van ’s lands schatkist.
Het is vervelend voor Wopke, maar continuering van zijn post is vrijwel uitgesloten. In 2017 was het CDA nog – zij het alleen procentueel – de op een na grootste regeringspartij. Die partij komt doorgaans in aanmerking voor Financiën. Maar deze positie vervullen de christendemocraten niet langer. D66 heeft bij de Kamerverkiezingen van 17 maart negen zetels meer gekregen, en het CDA is er daarna door het vertrek van Pieter Omtzigt nóg een kwijtgeraakt. Het verschil bedraagt dus tien zetels. Dat D66 nu de portefeuille van Financiën voor zich zal opeisen staat wel vast. Wie de democraten naar voren zullen schuiven blijft nog even afwachten, maar Hoekstra lijkt zijn droomjob kwijt.
Hij zal genoegen moeten nemen met Sociale Zaken, Economische Zaken of welk ministerie formateur Mark Rutte ook voor hem in de aanbieding heeft. Tenzij hij besluit naar de Tweede Kamer te gaan om voor fractievoorzitter te spelen. In politiek Den Haag houdt niemand serieus rekening met deze mogelijkheid. Hoekstra is, zoals hij zelf eerder verklaarde, meer bestuurder dan politicus en zal zo goed als zeker kiezen voor een ministerschap.
Een andere CDA’er voor wie de toekomst er minder rooskleurig uitziet is vicepremier Hugo de Jonge. Hij is minister van Volksgezondheid en – na de instorting van VVD-collega Bruno Bruins – ‘chef corona’. Op zich wellicht niet altijd een pretje, maar er is ook een zonzijde. Regelmatig mag hij samen met premier Mark Rutte op een persconferentie verschijnen om de besluiten in het coronabeleid toe te lichten.
Omdat deze gebeurtenis live wordt uitgezonden is dat een prachtig PR-moment. De Jonge is naast Rutte waarschijnlijk de bekendste minister. Het staat wel vast dat de meeste tv-kijkers zich doodergeren aan zijn coronazigzagkoers, maar ik vermoed dat het CDA deze vorm van gratis reclame toch heel ongaarne zal missen. Dat geldt natuurlijk ook voor De Jonge zelf.
Toch dreigt dit te gaan gebeuren. Volgens een groeiend aantal boze tongen krijgt De Jonge niet opnieuw Volksgezondheid. Omdat D66 deze post per se wil hebben? Omdat Rutte genoeg begint te krijgen van die ijdele stuntelaar aan zijn zijde? Maar de premier zal dan toch voor het oog van de natie moeten uitleggen waarom die trouwe Hugo niet meer naast hem staat op zijn blitse schoenen. Dat zal hem nog niet meevallen. Tot dusver hield hij zijn CDA-vrind steeds de hand boven het hoofd, maar straks moet hij hem laten vallen als een baksteen.
Of het zo zal gaan staat overigens niet vast. De Jonge heeft naar verluidt intern te kennen gegeven dat hij dolgraag op Volksgezondheid wil blijven en hij weet dat heel wat partijprominenten hem steunen. Rutte bedenkt zich misschien nog, al was het alleen om niet zelf de dupe te worden. Hij schijnt trouwens van plan te zijn twintig ministersposten te scheppen, zodat er altijd wel een functie elders voor Hugo zal overblijven.
Niettemin zou het poppetjescircus voor de twee voornaamste CDA’ers wel eens kunnen uitlopen op een openlijke degradatie. Vanzelfsprekend had Hoekstra het hierover met geen woord toen hij zaterdag het partijcongres toesprak. En ik gok dat Hugo er morgen tijdens zijn zoveelste coronapersconferentie met Rutte ook over zal zwijgen.
Fopke moet dringend weg. Wél haantje de voorste om credit te willen oogsten als het tij mee zit, maar geen enkele visie uitstralend als het aankomt om te gaan met crises. De bijna 7 miljard die de KLM lobby heeft binnengeharkt is belachelijk. Dat is hetzelfde als 200.000 mensen in de zorg een bonus geven van 35 mille. Niet dat je dat zo 1 op 1 moet doen, maar het geeft wel aan waar dit kabinet haar prioriteiten legt: een vervuilende sector boven onze gezondheidszorg.
Inderdaad lijkt nu de poppetjescarrousel aangebroken. De historie leert, dat zelfs in dit stadium het formatieproces alsnog kan mislukken. (Denk aan 1977, toen het voorgenomen tweede kabinet-Den Uyl in dit stadium op de klippen liep). Maar dat lijkt me nu, onder de huidige omstandigheden, inmiddels onwaarschijnlijk.
Ik denk dat het kabinet Rutte-IV geen lang leven beschoren zal zijn. Het lijkt me ondenkbaar dat het in wezen oude, afgebladderde, misschien wat oppervlakkig bijgeverfde kabinet in werkelijkheid een "nieuw élan" of een "nieuwe bestuurscultuur" oplevert. In het landsbelang dient dit kabinet zo spoedig als mogelijk te vallen!
Met die puntjes op de i zetten, bedoelden ze de hamer op de spijker zetten om het hele akkoord van voor toch achter compleet dicht te timmeren.
Een klein deel krijgen wij te zien en de oppositie, om ons alsnog het gevoel te geven dat het een regeringsstuk is op hoofdlijnen en alles draait om dualisme en TK. De eigen partijleden van de TK krijgen echter achter de schermen, de volledige back-up in handen.
