Kun je spreken van échte gelijkwaardigheid als je alleen voor de eigen groep vecht?

Vroeger was je naaste iemand van je eigen stam, buurt, volk of kerkgemeenschap. Nu plaatsen we ‘eigen’ tussen aanhalingstekens, zeker in de Randstad, waar zogenaamde minderheden, meerderheden zijn geworden. Alleen al in Amsterdam, wonen zo’n 180 verschillende nationaliteiten nog redelijk hand in hand samen. Hoe definieer ik mijn eigen volk eigenlijk ? Moet je dan hetzelfde geloof hebben, dezelfde geaardheid of nationaliteit? Het lijkt soms moeilijk om empathie te tonen voor iemand die niet tot dezelfde ‘groep’ behoort terwijl je op verschillende vlakken onrecht ziet die ons allen aangaat. Ik zal ze hieronder stapsgewijs behandelen.

Gender We leven in een tijd waarin veel wat onderhuids zit wordt blootgelegd. Met het pussy-grab schandaal van Trump werd maar weer eens pijnlijk duidelijk dat witte heteroseksuele mannen op allerlei niveaus vaak hun macht misbruiken en er vaak nog mee weg komen ook. Ik heb me weleens afgevraagd of Trump zo ver was gekomen als hij een vrouw was geweest of een zwarte man.

Er volgde online en in de media een golf van verontwaardiging vanuit verschillende feministische hoeken. Even mochten ze weer op de televisie en in de kranten hun nog altijd voortdurende en veelal onzichtbare strijd voeren. Zo ook de vooraanstaande feministische schrijver Chimamanda Ngozi Adiche uit Nigeria onlangs nog bij Buitenhof. Vol bewondering had ik met mijn partner naar de live-streaming gekeken die dag daarvoor, waarin Adiche haar TED-talk ‘We should all be feminists’   onderbouwde in een besloten kring vol feministen die vol herkenning en enthousiasme naar haar luisterden.

Mijn partner en ik zijn beiden geen vrouw maar konden haar toch goed begrijpen. De presentator van Buitenhof had zichtbaar meer moeite met haar theorieën en vloog een paar keer pijnlijk uit de bocht. Het werd, onbedoeld een gesprek vol ongemakkelijke misverstanden. Hij trapte in de val van ‘mansplaining’ waar veel witte heteroseksuele mannen zich vaak niet van bewust zijn. De boodschap van Adiche dat feminisme genderneutraal zou moeten zijn en dus net zo van belang voor de man sprak mij erg aan. Om op één lijn te komen wat gendergelijkheid betreft moet je als man ook meebewegen.

Etniciteit In dezelfde tijd strijden ‘Black lives matter-activisten’ voor een inclusieve samenleving. Een voorlopig nog utopische samenleving waarin zij niet als tweederangs worden weggezet in deze wereld met wit privilege, waar de politie haar ogen niet sluit voor etnische profilering en we afscheid hebben genomen van Zwarte Piet.

Er worden op verschillende manieren actiegevoerd, zoals demonstraties bij de landelijke intochten, debatten en tentoonstellingen op verschillende culturele plekken. Zelf heb ik samen met een zeer cultureel gemêleerd gezelschap media- en cultuurprofessionals en onderzoekers van de Erasmus Universiteit Rotterdam een magazine genaamd PIET   gemaakt. Nooit heb ik me bij het uitvoeren van mijn empowerment projecten, het maken van belangrijke statements of het communiceren met mijn omgeving afgevraagd of dit ook mijn probleem is. De vraag die ik mezelf wel stelde is of het noodzakelijk is om je uit te spreken en een probleem te erkennen ook al gaat het jou niet persoonlijk aan. Het antwoord daarop is: JA!

Als ik kijk naar mijn vriendenkring dan zie, hoor en voel ik hun pijn net zoals zij die van mij, anders zouden we geen vrienden zijn. Binnen deze ‘tribe’ staat wederzijdse compassie centraal en dit staat los van gender-identiteit, kleur of nationaliteit.

Seksualiteit Een thema dat dicht bij mij staat als persoon met een niet heteroseksueel normatieve geaardheid. Ik noem hem expliciet als laatst omdat ik juist de noodzaak van het verbinden van deze thema’s als drieluik wil aanstippen. Ik wil niet alleen preken voor eigen parochie. Helaas is niet iedereen daartoe in staat en persoonlijk denk ik dat geloof daarin een beperkende en belemmerende rol kan spelen. In bijvoorbeeld het stuk ‘Islamitische homohaat’ op Frontaal Naakt van zaterdag 22 oktober haalt historicus Tayfun Balçik zijn schouders op voor mensen zoals ik. Eerst gaat Balçik tekeer tegen filosoof en schrijver Stephan Sanders die zonder moeite weggezet wordt als een islamofoob die ‘stierenpoep’ praat. Zelf gaat hij nauwelijks in op de problematiek van homoseksualiteit binnen de moslimgemeenschap en komt hij niet verder dan te benoemen dat het een kwalijke zaak is en een taboeonderwerp binnen de moslimgemeenschap. Heeft Balçik zich weleens verdiept in cijfers en gezien dat een ruime meerderheid van moslims tegen het homohuwelijk is? Ik denk het niet, want quote Balçik in zijn artikel: “ Het is niet mijn probleem dus waarom zou ik?”. Dit is fundamenteel zo fout, jammer en pijnlijk.

Toen ik over de distributie van een homofobe flyer in Amsterdam hoorde, ging ik mijn brievenbus checken. Ik woon immers ook in Nieuw-West woon met mijn geliefde man. Ik haal mijn brood bij mijn Marokkaans-Nederlandse bakker en groet mijn hijab-dragende buurvrouwen altijd vriendelijk. “Gelukkig hebben die idioten niet mijn straat doorkruist!”, was mijn gedachte. Je moet er niet aan denken dat misschien ook mijn buren die folders ontvingen. Voor dit soort geintjes je schouders ophalen en dan schrijven: “ Hoeveel homo ’s nemen het voor mij op als Turk of moslim ?” is struisvogeltactiek.

Iemand zoals Balçik zou beter moeten weten en juist de kans kunnen grijpen stelling in te nemen. Tegelijkertijd zou hij daarmee islamofobie bestrijden door in eigen kringen de verantwoordelijkheid te nemen op te staan tegen homofobie. Het gaat uiteindelijk om de verbindingen en de gelijkwaardigheid tussen man-vrouw, zwart-wit en heteroseksualiteit- homoseksualiteit.

Wanneer we ons mededogen hebben uitgebreid met een besef van verantwoordelijkheid voor alle wezens, worden we gedreven om ook ‘anderen’ te dienen en te streven naar gelijkwaardigheid. De kracht van het jezelf gelijk stellen aan de ander maakt ons menselijk. Verbroedering zal pas bestaan na verlichting. Op naar een egalitaire samenleving.