Kun je kwaad met kwaad bestrijden?

Het is bijna griezelig hoe actueel A Most Wanted Man is. Op dezelfde dag dat er in de Tweede Kamer wordt gedebatteerd over de aanpak van jihadisme, gaat er een film in première waarin we zien hoe dat in de praktijk gaat. We zien Philip Seymour Hoffman ploeteren, om in zijn eigen woorden “de wereld veiliger te maken”.

De Most Wanted Man uit de titel is de Tsjetsjeense strijder Issa, die na te zijn ontsnapt aan de martelingen van de Russen, zijn weg naar Hamburg vindt, waar zijn vaders’ fortuin op hem wacht. Hij komt op de radar van de Duitse spionagediensten, die – geplaagd door de herinneringen aan hun falen met Mohammed Atta – vastbesloten zijn hem niet te laten ontkomen. Ze proberen Issa, zijn idealistische advocate en bankier voor hun karretje te spannen om een progressieve islamitische zakenman, die misschien vage banden heeft met terrorisme, in de val te lokken.

Moreel vraagstuk A Most Wanted Man de film is geïnspireerd op een roman van John Le Carré, maar wil niet zomaar een thriller zijn, maar een artistieke thriller. Daarom wordt Hamburg gefilmd als een grimmig, grauw doolhof met lang opgerekte, verstilde shots. Het resultaat is dat het verhaal wat traag op gang komt, maar wanneer het uiteindelijk spannend wordt, is het ook echt spannend. Maar bovenal werkt de film als een moreel vraagstuk.

Alle personages, van de spionnen tot hun doelwit en iedereen daartussen, worstelen met de vraag hoeveel kwaad je kan doen om hoeveel goed te bereiken. Een relevante vraag. Hieronder loopt een thema dat terugkomt in John le Carré’s gehele oeuvre – en dat alleen hij met zijn ervaring als spion kan begrijpen – namelijk dat de schimmige wereld van terreur en contraterreur niet gestructureerd is maar chaotisch.

Rommelen in de marges We zien hoe spionagediensten vooral bezig zijn elkaar te beconcurreren, zichzelf in stand te houden, zich blindstaren op details, rommelen in de marges en hiermee levens vernietigen van mensen die niet minder slecht zijn dan zijzelf. En wordt de wereld er echt veiliger van? De beste films zijn de genrefilms die dit soort vragen stellen.

Tenslotte kan ik er natuurlijk niet omheen dat het de laatste rol is van Philip Seymour Hoffman, de beste Amerikaanse acteur van zijn generatie die dit jaar overleed aan een overdosis heroïne. Niet alleen is hij uiterlijk fantastisch als verlopen spion, paffend, zuipend en plotseling ontploffend, maar ook weet hij met gebrom in zijn stem en een minimale trek in zijn gelaat enorm veel diepte en pijn uit te drukken. Het breekt je hart.

Bart Juttmann, bekend van de webserie Ideale Liefde, bespreekt op Joop wekelijks een film. Volg Bart ook op Twitter