Krijtstreepterrorisme

Terwijl we met draconische veiligheidsmaatregelen proberen de incidentele verwarde moslim met slecht gemonteerde bomonderbroek uit het vliegtuig te vissen, loopt een veel gevaarlijker groep schaterlachend door de bodyscan. Het zijn de mannen die ik alleen maar kan omschrijven als krijtstreepterrorist.

Wat de cellen van Al Qaida delen met de leden van het financiële old boys network is het heilige geloof in de eigen activiteiten. De bankiers echter begeleiden hun geheime operaties slimmer. Zeggen we nadrukkelijk ‘dat mag niet’ tegen een moslimextremist, dan trekt hij zich schielijk terug om als we er even niet op verdacht zijn hard op tafel te slaan. Ineffectief, maar we schrikken ons een hoedje. Bankiers die met de hand in moeders knip betrapt worden, kijken alleen maar verongelijkt wanneer ze op de vingers getikt worden. Van schielijk terugtrekken is geen sprake; hoe vaak we ook ‘foei’ zeggen, de bonus is heilig. Slechts voor de door irritante –  want slecht verdienende – politici georganiseerde hoorzitting onderbreken ze even hun favoriete tijdsbesteding: spelen met financieel vuur. We horen bankiers de commissieleden enigszins verveeld vertellen dat ze ‘teleurgesteld’ zijn in de toezichthouder en dat ze de politiek ‘weinig behulpzaam’ hebben gevonden.  Daarna bellen ze vanaf de comfortabele achterbank van een limousine hun secretaresse en laten nog een fles champagne koud zetten om hun kortstondig gekrenkte ego te laven. Het is voor het eerst dat ik inbrekers meemaak die beschuldigend naar de politie wijzen, omdat die niet heeft voorkomen dat zij de kluis leegroofden.

De man van de smeulende bomonderbroek wordt de rest van zijn miserabele leven opgesloten. De financiële analist die talloze bedrijven failliet laat gaan, de pensioenen van miljoenen Nederlanders torpedeert, overheden opzadelt met torenhoge begrotingstekorten en complete landen op de rand van het faillissement laat balanceren, strijkt grijnzend zijn ‘gegarandeerde’ bonus op en onderhandelt over een nog hogere beloningsgarantie. Hij kan er immers weinig aan doen, want, zoals een oud-directeur van VNB de commissie mededeelde: ‘als iedereen om je heen hetzelfde doet, voelt je eigen gedrag niet als onverantwoordelijk aan’. Mensen die zó onafhankelijk denken moet je wel een miljoenenbonus geven, natuurlijk.

De krijtstreepterrorist hoeft zich niet in de kille onherbergzame heuvels van Pakistan te verbergen. Hij laat zich naar een comfortabele enclave in een luxe villawijk of naar een van de vele netwerkclubs rijden. Daar meet hij zijn bonus af aan die van zijn vriendjes (de mijne is groter!) en beraamt hij nieuwe acties: “geen centimeter toegeven, jongens. Gewoon verhogen die bonussen. Alleen zo leren we die lulletjes rozenwater wie hier de tent runt.”

En wij laten het gebeuren. We blijven ons salaris keurig storten bij een bank en vinden het niet eens vreemd dat we een vergoeding betalen om ons geld te mogen stallen, het startkapitaal waarmee de bank aan zijn bonus kan werken. We brengen onze pensioenpremie braaf naar een pensioenfonds, dat het voor ons belegt in een opkoopfonds. Dat zo’n opkoopfonds het bedrijf waar we werken dus met ons eigen geld overneemt en vervolgens het pensioenbeleid minimaliseert, leidt niet tot protest van enige omvang. We laten ons gewillig uitkleden.

Een terrorist is alleen succesvol zolang hij goedgelovige sukkels als wij vindt. Het kan ook anders. De financiële keten mag ingewikkeld lijken, bank en klant zijn uiteindelijk onderling afhankelijk. En dat schept kansen. De keten ombuigen is best mogelijk, maar alleen als we onze lethargische houding loslaten. In Engeland dwingt het Fair Pension Fund met zijn ingelegde pensioengelden bedrijven op een eerlijke en duurzame manier zaken te doen. In Duitsland heeft een van de grootste bedrijven, Bosch, het besluit genomen geen zaken meer te doen met banken die extravagante bonussen uitkeren. Wie het systeem accepteert zoals het is, wordt er medeverantwoordelijk voor en Bosch wil dat niet langer zijn. Nederland ligt nog in collectieve winterslaap. Toch heb ik de hoop dat een trend geboren is en dat steeds meer individuen, actiegroepen en bedrijven de huidige, inherent op een nieuwe crisis afstevenende financiële keten zullen breken en omvormen. Om zelf een eerste stap te zetten heb ik afscheid genomen van de bank waar ik dertig jaar klant was. Dat bleek dankzij de overstapservice kinderlijk eenvoudig. En ik durf het bijna niet te zeggen, maar de microkredieten waarin ik beleg renderen beter dan beursaandelen.