KOZP heft zichzelf op 'wegens succes', terwijl racisme overal in opmars is

Kick Out Zwarte Piet (KOZP) heeft zich wegens overweldigend succes opgeheven. Aan de openbare weg is de roetveegpiet tegenwoordig de norm: aanvankelijk weerspannige sinterklaascomités zijn, meestal mede onder druk van gemeentebesturen, tot andere inzichten gekomen al dan niet na demonstraties bij de intocht. De NOS en de omroepen, op Ongehoord Nederland na, waren eveneens al gauw om.

Elke Nederlander kent de leuze Zwarte Piet is racisme. Piet moest veranderen omdat hij met succes is geframed als de slaaf van Sinterklaas. Tegenargumenten - Piet heeft Europese wortels die zich zelfs uitstrekken tot in het heidense verleden - zijn buiten de discussie geplaatst. In plaats daarvan is de volgende redenering dominant: iedereen die het gezicht zwart maakt onder welk voorwendsel dan ook loopt in het voetspoor van de minstrels, blanke artiesten in de Verenigde Staten, die Afro-Amerikanen belachelijk maakten en en passant op grote schaal culturele toeëigening pleegden. Tegelijkertijd stelt men dat de introductie van de roetveegpiet een kleine verandering is die weinig voorstelt en de kinderen vinden het zó ook prachtig.

De presentie van Sint Nicolaas in de winkelstraten is tot een minimum teruggebracht. De goedheiligman domineert niet meer maar speelt bescheiden een rol op de achtergrond. Piet heeft hij in de meeste gevallen op de stoomboot achtergelaten. Winkeliers bevorderen immers consumptiegedrag. Zij gaan controverses uit de weg.

De gemeente Amsterdam heeft de prominentste activisten van KOZP, Jerry Afriyie en Raul Balal,  de Andreaspenning toegekend, een belangrijke plaatselijke onderscheiding voor hun impact op de discussie over racisme, zo meldt de lokale televisiezender AT5. Een derde belangrijke initiatiefnemer, Quinsy Gario ontbrak op het appèl ondanks het feit dat de leus Zwarte Piet is racisme van hém afkomstig is. Dat komt omdat het aan Pim Fortuyn opgehangen adagium Waar Pim, daar ruzie ook op Gario van toepassing is. Dat maakt hem juist in kringen van KOZP - en BIJ1 - tot persona non grata.

In wat voor een samenleving werd de Andreaspenning toegekend? Feit is dat in 2025 meer Nederlanders dan ooit openlijk racistisch zijn. Uitingen van vreemdelingenhaat zijn genormaliseerd tot in de Tweede Kamer aan toe. Raadsleden en burgemeesters hebben extra beveiliging nodig als zij ertoe neigen een AZC in hun gemeente toe te staan. Zwaar vuurwerk is onlosmakelijk verbonden met extreemrechtse manifestaties. Extreemrechts zijn ook 44 van de 150 kamerleden. De PVV is een tijd lang regeringspartij geweest en is alleen door eigen onbeholpenheid uit het centrum van de macht geraakt.

Wie uitzoomt en meer in beeld krijgt dan het gezicht van Piet met zijn roetvegen, ontwaart een sterk gepolariseerde maatschappij en een publiek debat waar ooit onvoorstelbare standpunten normaal zijn geworden. Bijvoorbeeld dat de regering remigratie hoort te bevorderen, dat fractieleiders de publieke omroep aanvallen omdat deze hun vooroordelen niet voldoende deelt, of dat hulp aan ongedocumenteerden - kopje soep, lift geven, onderdak verschaffen - strafbaar hoort te zijn. Wierd Duk heeft 254000 volgers, Jerry Afriyie 12.500. Het bureau Ipsos I & O stelde vast dat de aanhang van een zwarte Piet sinds 2024 weer stijgt. Dat is vooral buiten de grote steden het geval. Daar woont ongeveer 70% van de Nederlandse bevolking.

Hier hoort nog iets bij. Elke reclamemaker en voorlichter die iets voorstelt in zijn vak, weet dat boodschappen bij delen van het publiek ongewenste en onbedoelde effecten kunnen sorteren. Bijvoorbeeld: als Zwarte Piet racisme is, dan is racisme blijkbaar niet zo erg. Je wijst dus op een gevaar maar dat brengt een aantal mensen er toe het juist te bagatelliseren. Daarmee wordt dan meer draagvlak geschapen voor racistische propaganda. Lang niet bij iedereen maar wel bij een deel van de bevolking. Nog één: we hebben nu roetveegpieten. Niemand hoeft nog over racisme te mekkeren.

Omgekeerd speelt extreemrechts sympathisanten met KOZP in de kaart door de zwarte Piet als icoon te omhelzen. Zo maken zij van Zwarte Piet racisme. Zwarte Pieten liepen voorop bij de tamelijk ridicule 'Mars voor veilig Nederland', die nog geen tweehonderd deelnemers trok. De geringe opkomst stelt misschien gerust maar men moet wel beseffen dat we hier te maken hadden met de lunatic fringe van een veel bredere beweging.

Racisme is niet in het defensief. Racisme is in opmars. Daar doet de intocht van de Sint met zijn roetveegpieten niets aan af. KOZP heeft een  slag gewonnen maar de oorlog verloopt niet gunstig.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aaandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Europa klem tussen Trump en Poetin