Een koe is meer dan een koelkast om vlees en melk in te bewaren

Je hebt van die tellers die meelopen of aftellen. Voor omgekomen dieren door brand is er ook eentje. Sinds 2008 zijn er 1 miljoen 674.150 duizend dieren omgekomen. Even de verzekering bellen en nieuwe dieren bestellen en het puin ruimen. Mag er een andere kijk op veiligheid voor dieren komen?

Ingecalculeerde bedrijfsrisico’s Vorige week was het twee keer raak. Een houderij met 4.000 konijnen was het haasje en een stal met 1000 varkens ging in rook op. Een paar uitgebrande auto’s in een probleemwijk of een discountshopper in de vlammen heeft een grotere nieuwswaarde dan weer een “stal” met vlees- of melkdieren die afbrandt. Bedrijfsbranden met dieren zijn ingecalculeerde risico’s voor een onderneming. Misschien mag het dier de status van levend wezen krijgen bij brandveiligheid en rampenbestrijding. Een koe is geen koelkast.

Er wordt namelijk zakelijk en vrij emotieloos naar gekeken en er gebeurt weinig tot niets. Het hoort blijkbaar bij het ondernemen. Maar de wettelijke zorgplicht voor dieren dient ook te garanderen dat dieren in de veehouderij en in de opvang veilig zijn tegen storm, water en vuur. En dat zijn ze niet. Iedere maand vliegt er gemiddeld wel tenminste een stal in de fik. De vraag of er asbest is vrijgekomen vinden overheden dan belangrijker dan de vraag of dieren recht hebben op bescherming als ze worden gehouden als producten.

Substantieel meer dierlijke dan menselijke slachtoffers Als we een willekeurig recent jaar nemen en menselijke en dierlijke slachtoffers vergelijken dan vallen de cijfers op. In 2013 vielen er 92 mensen te betreuren bij ruim 35.000 branden. Er waren in hetzelfde jaar 18 branden in de dierhouderij met 39.000 slachtoffers. Ook dit jaar komen er ongetwijfeld nog een aantal vuren in bedrijven bij en binnen 1 à1,5 jaar zal het aantal van 2 miljoen dieren gedood door brand een feit zijn.

Dierenwelzijn is een luxe, een politieke gimmick waar twee Kamerleden zich druk over mogen maken. Verontruste grote groepen burgers zijn er niet, laat staan massale protesten. Een parlementair onderzoek lijkt uitgesloten. Het gaat niet over de ICT-projecten, migratie, financiële stelsels of het spoor. Vragen naar hoe het kan dat dieren als luciferhoutjes in stallen staan en de eigenaren de “schade” voor lief nemen, boeien overheden en veel mensen niet of nauwelijks. De afgestompte mens maakt eerder grappen over “gerookt vlees” en een “open BBQ” dan dat er woede en verdriet is over pijnlijk leed van verbrande dieren. Waarom gaat het toch zo ontzettend traag met de bescherming van dieren in stallen? Overheden, bedrijven en belangenorganisaties zitten in hun pluche stoel te dommelen. Het dier maakt geen deel uit van de gemeenschap waar ingezetenen recht hebben op veiligheid. We kunnen er zeker van zijn dat bij voortzetting van de passieve aanpak ook dit jaar weer vele duizenden dieren stikken door rook en verbranden. Het huidige beleid faalt.

Actieplan Stalbranden: werkt het? Sinds 2014 bestaan er wettelijke brandveiligheidseisen. Eind 2011 is het “Actieplan Stalbranden 2012-2016” gepresenteerd. Met daarin acties om de hoeveelheid stalbranden en het aantal dieren dat hierbij omkomt aanzienlijk te verminderen. De Dierenbescherming, het Verbond van Verzekeraars, Brandweer Nederland, LTO Nederland en de Rijksoverheid zitten in een stuurgroep die toeziet houdt op de uitvoering van dit plan.

Vanaf 2014 moesten nieuwe stallen meer brandveilig gebouwd zijn. De boeren krijgen betere voorlichting over brandveilig werken en dierenarts en brandweer werken beter samen om het dierenleed na een brand te beperken. Op papier.

Bij mensenbranden alle hens aan dek De vernieuwde bouwvoorschriften gelden alleen voor nieuwe stallen. Zouden we ook zo traag, gevoelloos en inadequaat handelen als het om levens van mensen ging? Natuurlijk niet. Dertien jonge mensen kwamen om het leven bij de jaarwisseling van 2000 naar 2001. Maar liefst 200 andere jongeren werden ernstig verwond. Er kwam actie. Heel veel acties. In de brief van de staatssecretaris stonden 55 actiepunten. Vervolgens kwam er een lange lijst met tientallen aanbevelingen en de brief eindigde met weer een lange lijst van conclusies. “Dit nooit meer”, zeiden bestuurders, politici, politie, brandweer en burgers in koor. Om over de vuurwerkramp in Twente maar niet te spreken. Het ging dan ook om kinderen en volwassenen. Waar de meesten zich in kunnen verplaatsen. En niet om de veiligheid van 500 miljoen landbouwhuisdieren en duizenden dieren in de opvang. Want ook daar zijn de regels en de naleving discutabel. Het dier mag dan wel voor velen slechts een product voor menselijke doeleinden zijn, maar het heeft een eigenwaarde, los van het nut voor de mens.

De eigenwaarde van het dier en het recht op veiligheid Deze intrinsieke waarde is uit het debat verdwenen. Het is een soort van echo uit een kort verleden. Maar het dier heeft, of u het nou erkent of niet, een waarde in zichzelf en daarmee fundamentele belangen. Een goede dierenwelzijn en gezondheid van het dier betekent dat er maatregelen nodig zijn om het dier te beschermen als het onder de hoede van de mens is.

Dit houdt in dat dieren of ze nou gehouden worden voor productiedoeleinden, gezelschap of in de opvang het recht hebben op goede zorg van de mens en op zijn bescherming. Wanneer een stal of een opvangplaats in de brand vliegt, is dit ernstig. Eigenlijk tenminste dood door schuld. De houder heeft -bewust of onbewust, schuldig of onschuldig – gefaald in het beschermen van het kwetsbare dier. De Nederlandse overheid is nalatig.

De eis – na bijna 1,6 miljoen verbrandde dieren in nog geen 9 jaar tijd – dat de politiek, het bedrijfsleven, belangenorganisaties, opvanginstellingen en burgers zich wel degelijk “druk” maken om het lijden van dieren – is toch wel heel redelijk te noemen. Of is de ééndimensionale consumerende burger zo afgestompt dat geen enkel leed van dieren hem nog kan raken?

Dieren hebben fundamentele belangen. De eerder aangekondigde evaluatie die plaatsvindt in 2016 laat te lang op zich wachten. De eerste resultaten zouden ergens midden 2017 worden gepresenteerd. Kan het wat sneller, effectiever en efficiënter? Of blijft een dier een goed, een zaak en zal een dier nooit een subject zijn, ondanks de eigenwaarde die het heeft?

Dieren hebben recht op zorg, bescherming en veiligheid. Dierenwelzijn is geen luxe, iets meer verplaatsing in het dier en je ziet dat pijn, stress en angst niet zijn voorbehouden aan de menselijke soort. Een ramp is een ramp, een brand is een tragedie, voor mens en dier. Branden blus je en nog beter voorkom je. Een koe is meer dan een koelkast om vlees en melk in te bewaren.