Klimaatcrisis nadert nieuw dieptepunt: golfstroom dreigt stil te vallen

Slecht nieuws voor wie nog dacht dat de klimaatcrisis met een sisser af zou lopen: wetenschappers hebben aanwijzingen gevonden dat de golfstroom dreigt stil te vallen , de Atlantische oceaanstroming die onder meer verantwoordelijk is voor de aanvoer van warmte naar West-Europa. Maar de invloed ervan reikt verder dan dat. Het stilvallen van de stroom heeft buiten Europa ook catastrofale gevolgen voor grote gebieden in Azië, Zuid-Amerika en West-Afrika.

Het slechte nieuws blijkt uit berekeningen van de Duitse klimatoloog Niklas Boers, gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Nature Climate Change. Eerder al hadden wetenschappers ontdekt dat de stroom de afgelopen 1600 jaar niet meer zo traag is geweest, maar uit het nieuwe onderzoek blijkt dat ‘de stabiliteit deze eeuw zo goed als verdwenen is’. Die instabiliteit doet vrezen dat de stroom volledig stil kan vallen.

Dat de stroom stilvalt is op zich niet schrikbarend. Door de hele geschiedenis heen kent de golfstroom namelijk twee vormen, een actieve en een passieve. Die laatste was er bijvoorbeeld tijdens de ijstijden. Wel verontrustend is het dat volgens de klimaatmodellen het bij lange na nog geen tijd is voor een nieuwe passieve periode. Dat dit zo snel al gebeurt, is volledig door toedoen van de mens. De door mensen aangestuwde opwarming van de aarde, zorgt ervoor dat veel gletsjer- en zee-ijs smelt, waardoor er relatief veel zoet water in de oceaan belandt. Hoe meer zoet water, hoe trager de golfstroom.

Het nog verder vertragen of zelfs compleet stilvallen zal gepaard gaan met extreem weer. In Europa zal dat hoofdzakelijk in de vorm van een langdurig koude periode zijn waarin het aantal stormen ook toeneemt. Zuidelijker betekent het dat er veel minder regen zal vallen in West-Afrika, Zuid-Amerika en zelfs tot in India, regen die nodig is voor de voedselvoorziening in die gebieden. Langs de hele oostkust van de Verenigde Staten zal de zeespiegel stijgen, waardoor het zeewater verder landinwaarts zal stromen. De verandering in klimaat heeft vermoedelijk ernstige gevolgen voor zowel het Amazonewoud als het Zuidpool-ijs.

Het is bij lange na niet het eerste teken van een mogelijk onomkeerbare vernietiging van de aarde als leefgebied voor de mens dat vrij recent is ontdekt. In mei van dit jaar waarschuwden Boers en zijn collega’s al dat op Groenland een groot deel van het ijs op het punt van smelten staat, met een forse zeespiegelstijging tot gevolg. Ook bleek dit jaar dat het Amazonewoud, ook wel de longen van de aarde genoemd, nu meer CO2 uitstoot dan het kan opnemen. Vorig jaar bleek dat uit een door mensen veroorzaakte hittegolf in Siberië een grote hoeveelheid methaan is vrijgekomen.

Of de golfstroom inderdaad volledig stilvalt en zo ja, wanneer, kan Boers niet zeggen. Maar dat de weg ernaartoe is ingezet, is zeker. Of de verlaging van CO2-uitstoot zoals vastgelegd in het Klimaatakkoord van Parijs voldoende is, moet ook nog maar blijken. Boers: ‘Het enige dat we kunnen doen is de uitstoot zo laag mogelijk houden. De kans dat deze catastrofale gebeurtenis plaatsvindt neemt toe met elke gram CO2 die we in de atmosfeer stoppen.’